Bùn đỏ bất ngờ ập đến, dân không kịp trở tay
Bất lực nhìn đống đất bùn đỏ nhầy nhụa, chị Bạch, một người dân trong xóm, nhăn nhó kể: “Cơn lũ bùn đến nhanh quá! Nghe có tiếng người hét gọi ‘Bạch ơi về ngay, nhà mày ngập hết rồi.’ Tất tưởi chạy về thì thấy bùn từ đâu tràn về ngập vào đầy nhà. Hoảng hồn, tôi chỉ kịp bê cái ti vi và mấy bộ quần áo, chăn màn chạy lên đường. Một lúc sau, bùn đỏ đã ngập quá đùi, không thể sơ tán được gì nữa, đồ đạc vẫn nguyên trong nhà, mấy chục con gà mắc kẹt trong lồng cũng không kịp sơ tán, chết cả.”
Cơn “lũ bùn đỏ” xảy ra vào đêm 5 tháng 11, kéo theo hàng ngàn khối bùn đất từ thượng nguồn đổ xuống, tràn lấp cả dòng suối rồi ùa lên đồng ruộng, hoa màu, vườn tược, nhà cửa của người dân. Nó nhuộm đỏ những gì trên đường đi qua. Nhưng may mắn là không có ai thiệt mạng.
Cơn lũ do việc khai thác mỏ sắt gây ra.
Bùn đỏ đã tràn về sau khi bị vỡ đập chắn nước thải từ việc tuyển rửa quặng của xí nghiệp khai thác quặng sắt Nà Lũng thuộc công ty khoáng sản luyện kim Cao Bằng, thị xã Cao Bằng.
Theo báo Sài Gòn Tiếp Thị, con đường vào xí nghiệp khai thác quặng sắt Nà Lũng thường đã khó đi, nay tràn ngập toàn bùn đỏ. Hàng chục người và xe máy không thể qua được dòng suối nhỏ đã bị bùn đỏ đặc quánh ngập quá đầu gối. Trong khi đó, một chiếc máy xúc đang cố gắng dùng gàu gạt dòng bùn đỏ quặch, đặc sánh để thông đường cho dân đi lại. Dọc hai bên bờ suối dài khoảng 2 km, bùn đỏ ngập ngụa đồng ruộng.

Ngôi nhà của chị Bạch, một người dân trong xóm, ngập sâu dưới bùn đỏ.

Theo những người dân sinh sống lâu năm ở đây, dòng suối này trước kia vốn trong xanh, cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho cả vùng. Thế nhưng từ ngày xí nghiệp khai thác quặng đi vào hoạt động, con suối bỗng trở nên đỏ quặch, không những không thể dùng sinh hoạt mà đến cả cá tôm cũng chết sạch.
Ðiều đáng nói hơn, con suối này còn chảy ra Sông Bằng - nơi cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho nhiều cư dân ven sông.
Có thể chứa hóa chất độc hại
Mỏ quặng Nà Lũng được đưa vào khai thác những năm 1990. Quặng sắt sau khi được đào bới sẽ được phun nước rửa sạch. Sau đó, nước thải chảy xuống, lắng bùn tại những cái đập lớn. Hiện nay có 4 đập chắn nước thải, đập chắn số 4 là đập cuối cùng trước khi nước xả ra suối. Tuy vậy, nó được đắp bằng đất, trông có vẻ sơ sài và thiếu chắc chắn.

Ông Nguyễn Văn Túc, một người dân trong xóm, đang cố gắng nạo vét bùn ra khỏi giếng nước nhà mình.

Ông Lê Ngọc Quang, phó chủ tịch UBND thị xã Cao Bằng cho biết nói với báo SGTT rằng “đây không phải lần đầu tiên người dân khu vực hạ nguồn của mỏ Nà Lũng bị ngập bùn,” và “chính quyền địa phương đã yêu cầu phía công ty khắc phục hậu quả.”
Hiện nay, công ty đang huy động máy xúc khơi thông bùn trên đoạn đường vào mỏ, sẽ dùng máy bơm nước rửa nhà cho những hộ bị bùn ngập vào nhà.

Tuy nhiên, vấn đề không phải chỉ vét hết bùn là xong, vì đây không phải loại bùn thông thường mà là bùn công nghiệp được “sinh” ra từ việc tuyển rửa quặng, có thể chứa các chất hóa học, kim loại nặng gây độc hại cho sức khỏe con người, cây trồng và vật nuôi.
Do vậy người dân lo lắng, nếu không có biện pháp vệ sinh, giải độc một cách cẩn thận có thể sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân.
Chính quyền và người dân đang nỗ lực nạo vét bùn đất ra khỏi khu vực dân sinh. Song với khối lượng bùn đỏ tràn ngập như hiện nay thì không ai có thể nạo vét hết trong ngày một ngày hai. Hơn nữa, những dòng bùn thải công nghiệp này có ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe người dân cũng cần được các cơ quan chức năng làm rõ.
Người dân cũng đặt vấn đề: liệu rằng những cơn lũ bùn kinh hoàng như thế này có còn bất ngờ ập đến nữa không? Ai có thể chắc rằng những con đập được xây lắp một khá sơ sài kia không còn vỡ?... Câu hỏi này chỉ có các cơ quan chức năng mới có thể trả lời.