Người Nhật đáng kính - c̣n người Việt?

Thanh Quang-RFA

Người trước cảnh hoang tàn (quận hạt Iwate, Nhật Bản)

Sự can đảm và ḷng tự trọng của người dân Nhật sau thảm hoạ kép động đất-sóng thần đă khiến cả thế giới hết ḷng ngưỡng phục

Những Samurai, Kinh Kha Nhật Bản.

Hồi đầu tuần này (29 tháng 3-2011), cư dân Tokyo lặng lẽ đón mùa hoa Anh Đào khi vô vàn đoá hoa sắc trắng nhuốm hồng hồn nhiên nở rộ kéo dài khoảng 1 tuần trong khung trời “ chỉ thấy hoa đào cợt gió đông”, giữa lúc tâm trạng bi thương của người dân Xứ Phù Tang tiếp tục trĩu nặng theo hậu quả thiên tai động đất, sóng thần khiến, cho tới giờ, gần 30 ngàn người tử vong và mất tích. Và nhất là t́nh trạng thoát chất phóng xạ từ những ḷ phản ứng nguyên tử tiếp diễn ngày càng đáng ngại.
T́nh cảnh đó không khỏi làm chạnh ḷng nhà thơ Khuất Đẩu khi tác giả cảm kích ḷng dũng cảm hy sinh của những chuyên viên Nhật liều chết làm “Kinh Kha Tráng Sĩ” tới khu nhà máy điện hạt nhân Fukushima đang nhiễm xạ trầm trọng để t́m cách ngăn chận t́nh trạng lan toả này. ]

Những ḍng thơ ấy như sau:

Chưa bao giờ tôi thấy cái chết vĩ đại                                                                        

Ngại ngùng v́ phóng xạ

Như ở Fukushima
Những công nhân điện lực đến tuổi nghỉ hưu
Đi vào nơi trùng trùng huỷ diệt
Như Kinh Kha đi qua sông Dịch
Fukusima
Fukushima
C̣n hơn Kinh Kha
Không có 3 ngàn tân khách tiễn đưa
Chỉ có người vợ hơn 30 năm tay ấp
Nói trong nước mắt
Anh hăy uống một chút sakê cho ấm bụng
Chỉ có những đứa con
Nói con sẽ đợi cha về

Thưa qúy vị, giữa lúc cảnh điêu tàn, đổ nát, nguy cơ nhiễm phóng xạ cao độ tiếp tục hoành hành nạn nhân thiên tai như vậy th́ nhiều câu chuyện cảm động xen lẫn tinh thần dũng cảm, kỹ luật, đức tính hy sinh, bất khuất…tiếp tục gây xúc động nhân tâm, khuất phục ḷng người.

Thủ Tướng Nhật họp báo

Đức tự trọng của toàn xă hội.

Có lẽ 1 trong những chuyện cảm động nhất được nhiều mạng nhật kư phổ biến là về lời kể của một người gốc Việt làm cảnh sát ở Nhật, tên là Hà Minh Thành đang công tác ở cách nhà máy điện hạt nhân lâm nạn Fukushima chừng 25 km, liên quan t́nh cảnh của một em bé 9 tuổi, với bộ đồ mỏng manh dù tiết trời giá rét, lau vội ḍng nước mắt khi được hỏi đến thân nhân; Em đang đứng trong hàng người rồng rắn chờ nhận phần ăn ít ỏi. Cảm động trước t́nh cảnh đó, người đàn ông gốc Việt ấy đă khoát lên tấm thân bé nhỏ của em chiếc áo khoác cảnh sát cùng gói lương khô của ḿnh và tưởng rằng em sẽ chụp lấy ăn ngấu nghiến v́ đói. Nhưng không, em đă âm thầm đem nộp cho những người phân phát thực phẩm và trở lại xếp hàng, giải thích rằng “v́ chắc c̣n có nhiều người c̣n đói hơn con”. Và tấm ḷng cao cả của em nhỏ ấy khiến người cảnh sát gốc Việt này không cầm được nước mắt.

Qua nhiều mạng nhật kư, trong bài tựa đề “Nhật Và Việt Sao Khác Nhau Đến Thế ?”, tác giả Mạc Việt Hồng mô tả:
không hề có cướp phá, hôi của ở Nhật. Chuyện ḍng người dài, xếp hàng im lặng để lấy nước, lấy thức ăn, dầu thắp sáng không hề chen lấn, xô đẩy, căi cọ. Người khỏe tự giác chăm sóc, giúp đỡ người già yếu, có những người già được cơng trên lưng hàng cây số. Chuyện 30 đứa bé mồ côi ở một trường học vẫn lặng lẽ chờ cha mẹ tới đón mà mỗi tiếng kẹt cửa có thể làm lóe lên những hy vọng mong manh của chúng, chúng im lặng chịu đựng mà không hề than khóc dù có thể đă biết bố mẹ không bao giờ quay lại đón chúng nữa. Hay 50 kỹ sư và công nhân Nhật t́nh nguyện bám trụ ở nhà máy điện hạt nhân sau khi 4 tổ máy đă phát nổ và hàng trăm ngàn người cũng như hầu hết công nhân nhà máy phải sơ tán. Trong số người t́nh nguyện ở lại, có người chỉ c̣n 6 tháng nữa về hưu. Người công nhân sắp hưu trí ấy đă nhắn tin cho vợ ḿnh, “Em đừng buồn, nếu anh không về”. Những người t́nh nguyện ở lại đều biết rằng ḿnh có thể hy sinh. Rồi h́nh ảnh những người gói hàng cứu trợ làm việc hết sức khẩn trương. Các đội t́m kiếm nạn nhân miệt mài không kể đêm ngày, hối hả, lo lắng như đang t́m chính thân nhân của ḿnh. C̣n nhiều lắm những câu chuyện cảm động.

Một đất nước thực sự vĩ đại

 “Bài Học Nhật Bản” trên Blog Quê Choa cũng đề cập tới chính thảm cảnh ở xứ Phù Tang, về phương diện nào đó, đă “làm cho thế giới ngạc nhiên và khâm phục là người Nhật đă giữ được sự b́nh tĩnh lạ kỳ trước thảm hoạ có thể so với Ngày Tận Thế”. Khác với những thảm hoạ ở Haiti (2010), Pakistan (2005) hay Tứ Xuyên- Trung Quốc (2008) và nhiều nơi khác trên thế giới, ở đây không có sự hoảng loạn dày xéo nhau, không có cướp bóc và hôi của, ngay cả sự đầu cơ tích trữ, đục nước béo c̣ cũng không. Tất cả đang gấp rút phối hợp nhịp nhàng, bài bản giữa dân chúng và chính quyền trong trật tự. Một nhà báo kể lại: Ḍng người xếp hàng chờ được cấp nước uống, v́ quá đông nên người ta đă vẽ vạch sơn chạy ṿng ngoằn ngoèo và người dân đă xếp thứ tự theo vạch vẽ ngoằn ngoèo đó chứ không phải xếp hàng theo đường thẳng.Thật quá tuyệt vời. Vẫn biết tinh thần Samurai trung thành, can đảm, danh dự 130 năm trước đây vẫn tiềm tàng trong tính cách Nhật, bản lĩnh Nhật. Vẫn biết người Nhật vốn nổi tiếng về tính kỉ luật và ư thức cộng đồng rất cao. Nhưng điều ǵ làm cho dân chúng Nhật đủ niềm tin để giữ vững những phẩm chất tốt đẹp nói trên trước thảm hoạ kinh khủng này? Đó là v́ dân Nhật tin chắc rằng sau lưng họ là những tấm ḷng hết mực yêu dân và tinh thần v́ nước quên thân, v́ dân phục vụ của quan chức Nhật từ cơ sở đến trung ương.
Blogger Nguyễn Đ́nh Đăng, 1 nhà khoa học đang làm việc ở Nhật Bản, nhấn mạnh đến các đức tính b́nh thản, lịch sự, giữa phẩm cách, rất trật tự, tử tế với nhau…của người dân Phù Tang trong cảnh điêu đứng khốn cùng này, để đi đến nhận xét tổng quát rằng “Nhật Bản: Một Đất Nước Thật Sự Vĩ Đại”:
Họ rất b́nh thản. Các cửa hiệu tại Tokyo vẫn bán hàng. Thức ăn, đồ dùng vẫn đầy ắp. Người bán hàng vẫn lễ phép cúi rạp người chào khách. Người tính tiền vẫn quay mặt đi không nh́n lúc khách hàng bấm mật mă sau khi quẹt thẻ tín dụng để trả tiền.

Cứu được người già

Xem trên TV thấy một cụ già được quân lính cơng ra khỏi khu nhà đổ nát, vẫn mỉm cười trả lời phóng viên. Mấy phụ nữ nhận cơm nắm người ta phát trong căn nhà mất điện tối om, vẫn cúi lạy cảm ơn dưới ánh đèn pin. Cũng thấy có người khóc (cụ già và trẻ con). Toàn bộ nội các Nhật Bản làm việc hầu như 24/24 từ thứ Sáu. Tất cả, từ thủ tướng, chánh văn pḥng chính phủ, các bộ trưởng đều vận đồng phục bảo hộ lao động màu xanh nước biển khi xuất hiện trên truyền h́nh. Các nữ phát thanh viên ngày thường vốn đă xinh đẹp, bây giờ trông lại càng tao nhă hơn bởi vẻ mặt nghiêm trang, áo ngoài đen màu áo tang, áo lót trắng, đọc tin rơ ràng, giọng không hề xúc động. Một đất nước mà người dân thực sự b́nh thản, lịch sự, giữ phẩm cách, rất trật tự, tử tế với nhau trong thảm hoạ có thể so với ngày tận thế là một đất nước thực sự vĩ đại.
Trước h́nh ảnh tuyệt vời một cách phi thường và  đáng khâm phục đó, có lẽ câu hỏi cần được nêu lên là những yếu tố nào khiến người dân xứ Phù Tang có được những đức tính ấy ? Blogger Hiệu Minh giải thích qua lăng kính văn hoá và thể chế chính trị, như sau:
Nhiều người nói, văn hóa dân tộc là nền tảng cho phát triển. Hành xử thế nào trước một thảm họa kinh hoàng chính là văn hóa và bản lĩnh của dân tộc đó. Báo chí, bloggers khâm phục dân tộc Nhật kiên cường, kỷ luật, b́nh tĩnh, nhẫn nại, và can đảm trước tai họa… Cả thế giới thừa nhận, thảm họa xảy ra mà nước Nhật không có cướp bóc như cơn băo Katrina New Orleans(Mỹ), trận lụt kinh hoàng năm 2007 ở West Country (Anh). Động đất vừa ngớt, cướp bóc xảy ra ngay lập tức ở  Chile và Haiti….
Tại Nhật, tôn ti trật tự, có trên có dưới, có trước có sau, tôn trọng người già, khuyến khích trẻ, cúi gập khi chào nói lên điều ǵ. Phải chăng nền tảng đạo lư đó giúp nước Nhật vượt qua thất bại, không quá kiêu với chiến thắng và biết gồng ḿnh lúc khó khăn. Văn hóa truyền thống Nhật làm nên sức mạnh này chăng? Hay là chính lớp người Nhật sống theo kiểu dân chủ phương Tây làm nên thương hiệu Made in Japan. Báo chí tự do, dân được biểu t́nh, hạ bệ chính phủ bằng lá phiếu nếu cần, dân được quyền làm chủ vận mệnh của ḿnh. Họ tự lựa chọn một chính quyền v́ chính quyền lợi của họ.Hay đó là cả hai, dân chủ hiện đại phương Tây kết hợp với văn hóa truyền thống… Và VN học được ǵ khi nh́n nước Nhật hôm nay.

Việt Nam học được ǵ?

Chưa rơ VN sẽ học được ǵ khi nh́n nước Nhật hôm nay, nhưng, theo tác giả Mạc Việt Hồng qua bài “Nhật Và Việt Sao Khác Nhau Đến Thế”, th́ “không ít người đă ngậm ngùi so sánh với VN” như sau:
Th́:

- Động đất có khi chết 200 nhưng giẫm đạp lên nhau mà chạy, chết thêm ngh́n nữa.
- Các ban ngành sẽ họp bàn cách cứu hộ từ ngày này qua ngày kia.
- Cướp giật sẽ phổ biến, hoa người ta c̣n cướp giật nói chi tới đồ ăn hay tiền bạc vào lúc hỗn quan hỗn quân như vậy.
- Người đi hôi của sẽ nhiều hơn người đi cứu hộ.
- Nếu có phát khẩu phần ăn sẽ chẳng có hàng lối ǵ, bà già trẻ nhỏ sẽ bị chen cho bẹp ruột, ai thắc mắc hay nh́n đểu mấy kẻ chen lấn, th́ bố cho mày mấy chưởng.

- Sẽ xuất hiện đủ loại c̣: C̣ mua, c̣ bán, c̣ di tản, c̣ cứu trợ, c̣ bệnh viện, c̣ nghĩa địa…tha hồ chặt chém đồng bào.
- Tiền và hàng cứu trợ sẽ vào tay dân th́ ít, cửa quan th́ nhiều.
- Ai muốn người nhà ḿnh đang kẹt trong đống đổ nát được đào bới, t́m kiếm trước th́ hăy chi đẹp cho đội cứu hộ.
- Khu nào có quan chức ở th́ được ưu tiên cứu hộ trước, khu nào dân đen sinh sống th́ cứu sau.
- Cửa hàng sẽ thi nhau tăng giá, bắt chẹt những người khốn khổ.

- Tổ chức nào, tôn giáo nào muốn cứu trợ th́ phải được sự đồng ư của Mặt trận Tổ quốc và các cấp chính quyền kẻo các thế lực thù địch lợi dụng..v.v.

Theo tác giả Mạc Việt Hồng th́ bức tranh toàn cảnh động đất ở Việt Nam, nếu có, nó sẽ na ná như vậy. Và nhiều người sẽ tự hỏi rằng tại sao dân Việt Nam lại tha hóa như thế, có khi cả thế kỷ nữa họ cũng không theo kịp nước Nhật về văn hóa ứng xử. Tác giả lưu ư là sao họ không đặt câu hỏi rằng quan chức Việt Nam ra sao, giáo dục của Việt Nam thế nào?
Qua bài “Nh́n Nhật Bản Tự Thấy Ḿnh”, Blogger Nguyễn Hưng Quốc tóm tắt rằng“… đằng sau sự ngưỡng mộ ấy cũng là một nhận thức văn hóa và chính trị sâu sắc: người ta thấy rơ tất cả những ưu điểm trong tính cách của người Nhật cũng là những khuyết điểm nặng nề của người Việt Nam. Thành ra, nh́n người Nhật, những người có chút lương tri và tự trọng đều tự thấy và hiểu rơ về ḿnh. Ở những chỗ ḿnh cần phải khắc phục. Và phải học từ người Nhật. Nhưng phải học bằng cách nào? Đó mới chính là vấn đề”