Lạm phát thử thách quyết tâm cải cách

Nam Nguyên,

phóng viên RFA

Giá thực phẩm tươi sống tăng cao do lạm phát làm ảnh hưởng đời sống người dân, ảnh chụp tháng 2-2011 tại quận G̣ Vấp, TPHCM.

Quyết tâm của chính phủ Việt Nam đang bị thử thách trong việc thực hiện nghị quyết 11 ổn định kinh tế vĩ mô, chống lạm phát và bảo đảm an sinh xă hội.

Một cuộc chiến giả tạo

T́nh trạng lạm phát tháng 5 lên tới gần 20% so với một năm trước, cho thấy rất ít kết quả đạt được sau ba tháng, từ khi chính phủ loan báo cương quyết thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, cắt giảm đầu tư công 97.000 tỉ đồng. Nhiều người đă đặt dấu hỏi về chuyện chính quyền các cấp có thực sự triển khai và áp dụng các biện pháp mạnh mẽ của gói giải pháp trong Nghị quyết 11 hay không.

Báo chí Việt Nam có thể do định hướng nên đă đặt tựa những bài viết theo lối làm người đọc dễ hiểu lầm rằng, Nghị quyết 11 đang mang lại kết quả khả quan. Chỉ khi nào độc giả đọc hết cả bài báo, th́ mới thấy những ẩn dấu bộc lộ, về t́nh trạng hiểm nguy của lạm phát phi mă chưa gh́m được cương. Trong khi đó trên tờ Thời BáoTài Chánh Financial Times ấn hành ở Anh Quốc, nhà báo Ben Bland ghi nhận là nhiều nhà đầu tư nghi ngờ về sự thay đổi trong chính sách, được gọi là Nghị quyết 11. Từ chỗ tán dương lúc ban đầu nay họ coi đó là một thứ “phoney war” một cuộc chiến giả tạo.

Giá thực phẩm chế biến tăng cao do lạm phát, ảnh chụp tháng 2-2011 tại quận G̣ Vấp, TPHCM. RFA PHOTO

Người dân Việt Nam cảm nhận mức tăng vật giá từ bữa ăn hàng ngày và bà nội trợ là người nắm trong tay chiếc cặp sốt, ghi nhận sớm nhất t́nh trạng giá cả leo thang liên tục từ đầu năm đến nay. Một phụ nữ TP.HCM phát biểu:

“Chưa bao giờ khốn đốn như lúc này, khủng khiếp quá! Nhưng mà ai cũng phải chấp nhận thôi, nghĩa là coi như giựt lại, thí dụ mua 3 lạng thịt th́ bây giờ chỉ mua 2 lạng thôi. Nói chung cái ǵ cũng đắt cũng lên giá khủng khiếp, chỉ có nước thắt lưng buộc bụng lại, ăn uống bớt đi, ăn mắm mút gịi thôi, cái ǵ cũng lên kinh khủng, cái ǵ cũng đắt những gia đ́nh đông con kêu la dữ lắm.”

Trong cuộc phỏng vấn của chúng tôi, TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế độc lập ở Hà Nội nói rằng t́nh h́nh lạm phát là đáng lo ngại. TS Doanh kêu gọi chính phủ tập trung hỗ trợ người nghèo một cách thiết thực. Theo lời ông, chương tŕnh b́nh ổn giá ở TP.HCM cho thấy không phát huy được tác dụng mong muốn và nên dùng số tiền này để trực tiếp giúp đỡ cho bữa ăn của những người nghèo, bữa ăn cho những bệnh nhân ở bệnh viện với t́nh trạng quá tải nhiều người nằm chung một giường. TS Lê Dăng Doanh phát biểu:
“Gần đây đă có tin về t́nh trạng thiếu đói và chính phủ phải xuất gạo để cứu trợ đồng bào bị thiếu đói. C̣n người nghèo, công nhân ở các khu công nghiệp, các em sinh viên th́ đời sống rất là khó khăn và họ đă phải tiết chế tối đa sự tiêu dùng của họ. V́ vậy có thể nói thị trường tiêu dùng của người nghèo đă thay đổi hẳn, việc mua thịt cá của họ đă bị giảm đi nhiều. Họ cũng hoàn toàn không c̣n khả năng để mua các mặt hàng tiêu dùng lâu bền nữa.”

Cuộc sống người nghèo thay đổi?

Thời báo kinh tế Việt Nam tường tŕnh trên trang mạng:“Để cắt giảm chi tiêu, người lao động thường chọn giải pháp tiết kiệm cho cho dinh dưỡng gia đ́nh, bản thân họ và con cái, đầu tiên là sữa cho trẻ em.” Đây rơ ràng là một nguồn tin khả tín v́ được trích từ báo cáo ‘đánh giá tác động của tăng giá đối với đời sống người nghèo, người làm công ăn lương’ do Vụ Lao động-Văn hóa-Xă hội thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực hiện. Người lănh đạo cơ quan này là ông Nguyễn Quang Thắng xác định với tờ báo là bản báo cáo đă được gởi lên lănh đạo Bộ.

Bản báo cáo có những đánh giá rất đáng quan tâm: “Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng tác động rất khác nhau đến các nhóm hộ gia đ́nh trong xă hội, nhưng người có thu nhập thấp chịu tác động trực tiếp và nhanh hơn người có thu nhập cao;dân vùng nông thôn chịu tác động nặng hơn thành thị; và công nhân chịu tác động lớn hơn nông dân.”
Chúng tôi nêu câu hỏi với ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hội dệt may thêu đan TP.HCM là, những công nhân điển h́nh như công nhân dệt may có được các doanh nghiệp điều chỉnh lương bổng theo kịp mức tăng vật giá gần 20% so với cùng kỳ năm trước hay không. Ông Diệp Thành Kiệt đáp:

“Theo thông lệ của các doanh nghiệp, thông thường sau Tết người ta có điều chỉnh lương, một mặt để thu hút những lao động có ư định nghỉ của năm trước; một mặt là sau một năm đă có đầy đủ thông tin với tỷ lệ lạm phát của trong năm, t́nh h́nh vật giá sau Tết ..v..v.. Thường thường việc điều chỉnh được tiến hành hồi đầu năm rồi, bây giờ t́nh h́nh lạm phát lại diễn ra th́ đó là một bài toán khó cho ngành dệt may. Qua các buổi làm việc với ban chấp hành, tiếng nói chung đối với ngành dệt may TP.HCM, mục tiêu chính của chúng tôi vẫn là đáp ứng giải quyết phần nào khó khăn về đời sống của người lao động. Dĩ nhiên cũng không thể chạy theo đúng mức lạm phát của năm, các chuyên gia đưa ra nhiều dự báo khác nhau có thể 15%, 17% có thể hơn nữa. Khả năng của các doanh nghiệp dệt may TP.HCM có thể bảo đảm mức tăng thu nhập b́nh quân 15% của người lao động so với năm ngoái.”

Tuy nhiên, ông Diệp Thành Kiệt nhấn mạnh rằng trách nhiệm lo toan cho đời sống của công nhân, thành phần làm công ăn lương nghèo nhất nước là trách nhiệm chung của toàn thể cộng đồng.
“Việc này không chỉ là trách nhiệm của ngành dệt may mà là của toàn xă hội, nói thẳng ra là của chính phủ. Vừa rồi chính phủ có chương tŕnh b́nh ổn giá, TP.HCM có chương tŕnh vận động các chủ nhà cho thuê không tăng giá cho thuê, chỉ lấy giá điện đúng giá chính thức c̣n ngành điện th́ thâm nhập vào những hộ này để bảo đảm công nhân được hưởng điện đúng giá. Tôi nghĩ rằng mỗi nhóm thành phần xă hội sẽ cố gắng một chút, doanh nghiệp cố gắng đáp ứng lạm phát 15%-20%; bản thân người lao động cũng sẽ tiết kiệm và c̣n các ngành bên ngoài nữa. Người lao động sẽ bớt khó khăn chứ c̣n kỳ vọng họ giữ nguyên được sức mua như năm rồi, hay tốt hơn th́ đối với năm 2011 này là hơi khó.”

Khó đạt mục tiêu giảm nghèo

Một phiên chợ ở Lạng Sơn, ảnh chụp năm 2011. RFA PHOTO.

Trở lại bản báo cáo ‘đánh giá tác động của lạm phát, tăng giá đối với đời sống người nghèo, người làm công ăn lương’ do VnEconomy đưa tin. Báo cáo ghi nhận, khi CPI tăng cao sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến mức giảm tỷ lệ hộ nghèo, làm cho tốc độc giảm nghèo có xu hướng chậm lại. Trong năm 2011 này nếu chỉ số giá tiêu dùng tăng đến 14% thôi, th́ mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo 2% là khó đạt được. Theo đó những hộ đă thoát nghèo sẽ vẫn là hộ nghèo về bản chất.

Nhóm nghiên cứu ghi nhận là, người nghèo chi tiêu 56% tổng thu nhập cho lương thực, để có bữa ăn tối thiểu trong điều kiện vật giá leo thang, các hộ nghèo sẽ phải cắt giảm những khoản chi tiêu khác, dẫn tới giảm phúc lợi của hộ gia đ́nh.

Một sự kiện đáng lưu ư, bản báo cáo cho rằng nông dân chịu thiệt nhiều hơn khi vật giá gia tăng, trái với quan niệm cho rằng tăng giá lương thực thực phẩm có thể đem lại thêm lợi tức cho nông dân. Do chi phí nông nghiệp đầu vào cao dẫn tới t́nh trạng doanh thu nhiều khi không đủ bù đắp chi phí và công sức.

Nông dân đồng bằng sông Cửu Long thực sự bức xúc đối với t́nh trạng vật giá leo thang không ngừng:

“Ông chính phủ nói chống lạm phát, chống sao mà chỉ có đè được mặt hàng của nông dân thôi. Nông dân sản xuất ra lúa gạo, các mặt hàng để xuất ra nước ngoài th́ đè được, c̣n mấy mặt hàng của doanh nghiệp không đè được đưa về tới tay nông dân th́ giá quá cao, nông dân ḿnh bức xúc chuyện đó.”
Không che dấu, bản báo cáo đánh giá tác động của tăng giá đối với đời sống người nghèo, người làm công ăn lương của nhóm nghiên cứu Bộ Kế hoạch Đầu tư nhấn mạnh rằng: “Trong 2 tháng đầu năm nay, số lượt nhân khẩu nông nghiệp thiếu đói đă tăng gấp 2 lần so với cùng thời điểm năm 2010. Đây là số lượng nhân khẩu thiếu đói nhiều nhất kể từ năm 2007 trở lại đây.”

TS Lê Đăng Doanh trong cuộc phỏng vấn của chúng tôi tỏ ra quan tâm đặc biệt đến những hiệu ứng ngược trong gói biện pháp Nghị quyết 11, như chuyện lăi suất cho vay quá sức chịu đựng của doanh nghiệp; hoặc thực hư về việc cắt giảm đầu tư công.

“Tôi nghĩ, đây là lúc cần phải có sự đánh giá một cách nghiêm túc, khoa học và tỉnh táo bằng những biện pháp cụ thể nào có thể làm cho lạm phát giảm đi một cách có hiệu quả hơn và những hiệu ứng phụ của những biện pháp đó đối với doanh nghiệp và người dân sẽ được giảm thiểu đến mức thấp nhất.”

Diễn biến t́nh trạng kinh tế tài chánh trong 5 tháng đầu năm, chuyên gia tài chính Vũ Đ́nh Ánh khi trả lời báo mạng VnEconomy dự đoán kịch bản lạm phát tăng vật giá sẽ vượt 20%, trong ba tháng tới sẽ lên đến 22-23% thậm chí 25%. Như vậy sẽ lập lại kịch bản 2008, lạm phát cuối năm khoảng 20%.

Nếu dự báo này trở thành sự thực, th́ những thay đổi chính sách lớn để ổn định kinh tế vĩ mô, chống lạm phát, bảo đảm an sinh xă hội ghi trong Nghị quyết 11, sẽ có thể bị đánh giá tương tự như bài viết của Financial Times “một cuộc chiến giả hiệu”.