T́nh trạng trẻ em làm phiền khách du lịch

Đỗ Hiếu,

phóng viên RFA

Bé gái đang rao bán bánh ngọt cho du khách nước ngoài.

Người ta thường kể lại là tại những khu du lịch của Việt Nam, du khách thấy khó chịu khi đặt chân tới các nơi ấy để xem danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, trung tâm giải trí, nghỉ mát, v́ thường có nhiều trẻ em bao quanh, mời ép mua hàng hóa, vật kỷ niệm.

T́nh trạng làm tiền này được gọi là “đeo bám”, “gạ gẩm”, “ṿi vĩnh” làm ảnh hưởng đến ngành du lịch và gây ấn tượng không tốt đối với những con buôn tí hon này.

Sống bám vào du khách

Mới đây, báo chí Việt Nam dành nhiều phóng sự nói về “Tương lai trẻ em các vùng du lịch”. Theo báo chí th́ “Đội quân không tương lai” này luôn có mặt tại những khu du lịch khắp nơi, vùng nào càng nổi tiếng, càng có nhiều trẻ em “hành nghề” mua bán nhỏ, ít vốn liếng, mà hàng hóa là những tấm thiệp, lon nước, chút bánh kẹo, quà lưu niệm.

Các em có mặt thường xuyên bất kể ngày đêm, giờ giấc, thời tiết, nóng bỏng hay giá buốt, mỗi khi có du khách xuất hiện. Khách du lịch muốn được yên thân đành phải xuất tiền mua chút ít hàng không mấy giá trị, cũng không thấy cần thiết, v́ biết không thể làm ngơ trước những lời nài nỉ, mời mọc quen thuộc.

Báo Tuần Việt Nam cho biết tại thành phố Hồ Chí Minh, được xem là phồn thịnh, sung túc so với các thành thị khác, hiện vẫn c̣n đội quân trẻ em sống bám vào du khách nước ngoài. Ngoài chuyện bán hàng lưu niệm các em c̣n làm nhiều việc khác như đánh giày, bán vé số, bán báo, phục vụ trong các quán ăn, tiệm giải khát và cũng có những em vô t́nh phạm những tệ đoan khác như bị lạm dụng t́nh dục.

Các cơ quan đặc trách về du lịch cho biết, nh́n chung, đa số các em kiếm sống qua ngày ở các khu du lịch đều là con nhà nghèo, không được cha mẹ lo cho ăn học, hoặc học hành dở dang v́ gia đ́nh lâm cảnh khó khăn.

Báo chí mô tả cuộc sống của các em rất bấp bênh, nơi nào thời tiết khắc nghiệp nhất các em cũng t́m đến đó kiếm ăn, nhưng chưa chắc có đủ ngày hai bữa, quần áo đủ ấm thân. Nhiều em không biết chữ, không kiến thức văn hóa, không có mái ấm gia đ́nh, tương lai các em sẽ ra sao?

Một Em gái bán vé số.

Bài toán nan giải

Qua câu chuyện với giáo sư Hồ Ngọc Đại, Viện trưởng Viện Công nghệ Giáo dục Việt Nam, th́ đây là một bài toán nan giải khó t́m ra đáp số:
“Tôi cũng xót xa lắm, đây là một vấn đề xă hội, chính quyền họ không làm th́ ḿnh làm thế nào được, đây không phải là vấn đề về giáo dục thôi, nó khó lắm đấy.”

Theo ông th́ tương lai các trẻ vùng du lịch là chuyện c̣n xa vời:

“Hiện nay th́ tôi đang c̣n lúng túng lắm, chưa biết giải quyết cách nào, đảng và nhà nước mà không quan tâm th́ không ai làm xuể đâu, đây là nỗi đau của đất nước và là nỗi đau của cá nhân tôi.”

Kết luận của giáo sư Hồ Ngọc Đại là:

“Tôi chưa thấy một giải pháp nào cả, phức tạp lắm.”

Nhà giáo, nhà báo Phạm Toàn cũng nói lên suy nghĩ của ông về số phận và tương lai của những trẻ kiếm ăn nhờ vào du khách:

“Cái này đâu thuộc về ngành giáo dục, giáo dục chỉ giải quyết được phần văn hóa, c̣n trẻ em v́ muốn kiếm sống phải học theo cái cách của người lớn, học cái cách tranh chấp đó, nên nhà trường làm sao giải quyết được. Cần phải giải quyết trong vài chục năm, cái nền văn hóa được nâng dần lên, hiện tại th́ đành chịu, vô phương.”

Về phương cách có thể ứng dụng hầu chấm dứt việc kiếm ăn của trẻ em đeo bám theo du khách, nhà giáo Phạm Toàn nhấn mạnh:

“Tôi làm sao có thể đề nghị điều ǵ tuyệt vọng được, ông giáo dục không làm về giáo dục, mà lại làm sai, không làm về giáo dục th́ làm sao làm được về mặt xă hội. Tôi rất bi quan và tự nhận là ḿnh bó tay, v́ cái xă hội dân sự chưa phát triển, để ḿnh có thể đ̣i được các quyền lợi.

Ta phải giả định rằng cái xă hội phải dân chủ, phải có hoạt động dân sự để những cái xấu xa, sai lầm, khi xảy ra là được giải quyết. Muốn như thế th́ những hội đoàn, phải yêu cầu quyền tự do, luật lệ phải chặt chẽ, thực tế th́ có những quy định rất buồn cười, nhưng chả ai có quyền chửa cả, có nhóm nào đó người ta cứ định như thế, th́ làm thế nào được.”

Trẻ em có bám theo du khách, nài nỉ mua món hàng ǵ đó, khi họ đến thăm đảo Phú Quốc là một trung tâm du lịch nổi tiếng ở phía Nam không? Ông Việt, một nhân viên phục vụ ngành du lịch tại đây, cho biết:

“Ở Phú Quốc không xảy ra hiện tượng trẻ bám theo du khách, đọc báo th́ thấy ở Saigon, người ta cũng dẹp bớt rồi, ngoài Đà Nẵng cũng vậy, nên không biết ở chỗ khác như thế nào.”

Phương pháp giải quyết

Cậu bé và người mẹ bị mù (trái) đang xin tiền du khách ngoại quốc trên đường phố Hà Nội hôm 31-7-2002.

Dịp này, ông góp ư về phương cách làm sao chấm dứt việc các em hành nghề bán hàng hóa lặt vặt cho du khách:
“Theo tôi nghĩ giải pháp căn cơ cho vấn đề đó là cần tạo cuộc sống có tương lai hơn cho các em xa gia đ́nh, phần lớn những em buôn bán như vậy thuộc thành phần xa gia đ́nh, mới làm vậy. Những biện pháp cấm đoán, gom các em không đem lại kết quả, mà cần sự hỗ trợ của gia đ́nh, của xă hội, để các em có mái ấm, t́m được hạnh phúc trong tuổi thơ.”

Cô Trang, một hướng dẫn viên du lịch ở các tỉnh Miền Trung nói, chuyện trẻ em ṿi vĩnh du khách mua hàng, không xảy ra trong khu vực cô hành nghề:

“Không biết việc đó diễn ra ở Miền Nam hay Miền Bắc, nhưng ở Miền Trung không có t́nh trạng đó đâu”.

Cô tŕnh bày về những cố gắng của ngành du lịch để chận đứng chuyện trẻ em sống bám vào du khách:

“Các đơn vị chức năng của ngành du lịch vẫn ra quân để dẹp t́nh trạng chèo kéo, buôn bán như vậy, nhưng kết quả chưa được triệt để lắm.”

Được biết, mới đây Bộ Văn hóa, Thông tin và Du lịch vừa phổ biến quyết định về “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nh́n 2030”.

Theo báo chí th́ đây là một dự án chiến lược lâu dài, nhằm phát triển ngành du lịch tạo sự tiến bộ và hợp lư, đến 20 năm sau, tuy nhiên quy hoạch này không thấy có sự gắn kết giữa du lịch với địa phương, cũng như sự liên hệ với những con người sinh sống tại các trung tâm du lịch đó.

T́nh trạng trẻ em kiếm sống ở những khu du lịch ấy cũng không được quan tâm tới, không nhà chiến lược nào nghĩ tới tương lai của “đội quân” trẻ này, sẽ ra sao.

Dư luận cho đó là một nghịch lư v́ nơi nào du lịch càng mở mang, phát triển th́ vùng đất ấy sẽ càng có nhiều trẻ em sẵn sàng bỏ học, để lao ḿnh vào làm nghề bám sát du khách, để chào mời họ mua quà, mong có được bữa ăn, nuôi thân, sống qua ngày.