Những bữa cơm hai mặt Sài G̣n

 

Phi Khanh

Giàu có, vương giả chen lẫn với khốn khổ, bần cùng

Một quán cơm trong chợ Thị Nghè có giá bán rất b́nh dân, từ 5 ngàn đồng đến 15 ngàn đồng một dĩa.

SÀI G̉N - Chạy trốn cái nắng nghiệt ngă, thời tiết mới lạnh cóng đă chuyển sang nắng cháy da cháy thịt của miền Trung, tôi dắt đứa em lang thang Sài G̣n. Với nó, Sài G̣n c̣n quá mới lạ, lần đầu tiên nó đến đây. Và cũng lần đầu tiên nó chứng kiến một Sài G̣n mà theo như nó nói là quá khó chịu, bứt rứt và nhiều người đi bán vé số, đi bán hàng rong chưa từng thấy.

Ngày đầu, tôi chở nó đi dọc đường Điện Biên Phủ, nó lắc đầu: “Trời ơi, kẹt xe kinh khủng, ở đây có cảm giác như người ta không c̣n là những con người ngồi trên xe mà là những đoàn xe máy đang chạy theo kiểu bầy kiến!”

Cũng lạ, giữa cái xứ “ngựa xe như nước áo quần như nêm,” giữa cái nơi tôi từng tới lui không biết bao nhiêu lần, từng lăn lóc từ xó chợ này đến vỉa hè kia trong thời đi bụi, rồi vào đại học... Nhưng sao tôi thấy Sài G̣n lúc nào cũng mới lạ, cũng có chút ǵ đó buồn buồn nấp sau sự ồn ào, náo nhiệt của nó.

Có thể nói rằng không có thành phố nào trên đất nước Việt Nam năng động, náo nhiệt hơn Sài G̣n.

Cũng có thể nói rằng không có thành phố nào ở Việt Nam lại giống cái nồi lẩu tả pí lù hơn Sài G̣n. Cái hào nhoáng đi song song với cái ám tối và xám xịt; giàu có, vương giả nằm chen lẫn với khốn khổ, bần cùng.

Và không có nơi nào dễ nhận diện hai mặt của nó nhanh hơn ở Sài G̣n. Nh́n sang phải là chiếc Rollroy, Mecerdes hay Toyota mới cáu, liếc sang trái đă thấy người ăn mày ngồi ngủ co ro dưới hiên lạnh hay người bán vé số ngồi thiu thiu dưới bóng cây. Mới ngước lên trên đă thấy cao ốc chót vót, nh́n xuống dưới lại thấy những mái nhà lụp sụp giữa xóm nước đen, vô lối...

Sài G̣n có những nhà hàng mà ở đó, chỉ cần trong một bữa tiệc nhỏ, một bữa ăn không có ǵ là cao lương mỹ vị người ta đă chi ra cả mấy trăm đô la, một số tiền nhiều bằng cả một gia đ́nh lao động nghèo sống trong xóm nước đen chi tiêu cho cả năm trời. Bởi mỗi bữa ăn cho gia đ́nh năm, sáu người, có khi cả mười mấy người cho một ngày của họ chỉ tốn chưa tới bốn chục ngàn đồng.

Một ngày, cái khái niệm thời gian ấy cũng khác màu khi đặt nó trong một biệt thự và trong một mái nhà lợp tôn tạm bợ, chưa biết sẽ bị di dời theo qui hoạch, theo chính sách... bất cứ giờ nào.

Một ngày của người giàu, công chức ở Sài G̣n là văn pḥng, máy lạnh, cà phê, ngồi tán gẫu, chat qua mạng, những cú áp phe hàng triệu, hàng tỉ đồng, thậm chí hàng trăm tỉ đồng, những cuộc hẹn ḥ nơi khách sạn sang trọng với mùi nước hoa cao cấp... Một ngày của người nghèo với xe kẹo kéo, xe ḿ gơ, gánh ve chai, chiếc xe đạp cà tàng đi qua phố cùng tiếng rao mài dao mài kéo...

Đêm Sài G̣n của giới có tiền ăn chơi thâu đêm suốt sáng, rượu chảy, tiền đốt, Sài G̣n không có đêm!

Đêm Sài G̣n với những cô cậu không nh́n thấy tương lai, đốt đời vào những quán nhậu, vũ trường, bar và rượu, đốt luôn cả một ngày trong ngủ vùi.

Đêm Sài G̣n của những người bất phùng thời lang thang trong hẻm sâu, mắt sâu soi xoáy vào kư ức.

Đêm Sài G̣n của những người ngủ bụi lạnh không tấm chăn, của những cụ già tám chín mươi tuổi lạnh co dưới gầm cầu.

***

Vợ chồng người hát rong bán vé số đêm ở vỉa hè gần nhà thờ Đức Bà, Sài G̣n, họ đến từ miền đồng bằng Sông Cửu Long, đă hơn mười năm nay...

Sài G̣n với những quán cơm giữa chợ, cho cảm giác tạm bợ, chơi vơi, buồn khó tả...

Một ông bạn nhà thơ nói: “Nếu chịu khó đi dạo một ṿng quanh các chợ Sài G̣n, sẽ gặp những quán cơm nằng nặng, u uất và những số phận buồn hiu hắt, ở đó bạn sẽ gặp nhiều chuyện lắm!”

Tôi dắt đứa em vào chợ Tân B́nh, cũng như bao chợ khác, cũng ngần ấy thức hàng, có khác chăng là số lượng hàng hóa nhiều hơn và rẻ hơn bởi đây là chợ đầu mới của các loại hàng vải vóc, thực phẩm... Nhưng, buổi trưa, các quán cơm trong chợ đông người, sự đông đúc của nó không cho cảm giác vui mà làm đứa em tôi rươm rướm, nó muốn khóc.

Sau khi đă tự làm “nguội” ḿnh, nó nói: “Sao những gương mặt của họ (người đang ăn cơm) buồn quá vậy hả anh? H́nh như họ đang nuốt vội nỗi khổ của ḿnh th́ phải, họ không ăn, họ đang nuốt khổ!” Nói tới đây, giọng nó nghẹn lại.

Nó làm tôi cũng thêm ngậm ngùi trong phút chốc, tội nghiệp nó, một sinh viên kinh tế vừa tốt nghiệp loại xuất sắc, nó vào Sài G̣n với ư nghĩ xanh non rằng ḿnh sẽ học hỏi sự năng động của Sài G̣n lẫn trong cái nhộn nhịp của nó để t́m cho ḿnh một hướng đi. Nhưng rồi thật sự buồn sau hai ngày có mặt ở Sài G̣n, nó chỉ muốn về quê ngay tức khắc.

Những gương mặt của người lao động, nếu như trong giờ phút làm lụng vất vả, bốc vác, tranh giành khách hàng... họ căng thẳng, bực bội bao nhiêu th́ lúc ngồi ăn cơm, nét buồn tủi, năo nùng lại hiện lên trên gương mặt khắc khổ, cam phận của họ bấy nhiêu.

Ở những quán cơm trong các chợ Tân Định, Bà Chiểu, Thị Nghè, G̣ Vấp, Bà Hoa... thậm chí chợ Lớn cũng chẳng cho cảm giác khác mấy.

Chị Hương, chủ quán cơm ở Chợ Lớn cho biết: “Ở đây có mấy người ăn xin, họ cứ đúng giờ lại ghé quán chị ăn cơm, họ ngồi cùng mấy người phu khuân vác trong chợ, mỗi bữa họ gọi một dĩa cơm chừng năm ngàn đồng, mười ngàn đồng. Giá một dĩa cơm chị bán là mười lăm ngàn đồng em à. Nhưng v́ họ nghèo, họ muốn được ngồi ăn cơm trên ghế cho đàng hoàng, họ lại vào đây, và chị bán. Vậy thôi em à!” Nói xong chị mỉm cười, đôi mắt đẹp, hiền và thoáng buồn.

Nếu như nói rằng Sài G̣n nhộn nhịp, năng động, là nơi chốn của cơ hội, là mảnh đất hy vọng... Dường như không có ǵ sai. Nhưng e rằng thiếu, v́ cần phải nhận biết rằng câu nói ấy được dùng ở những năm trước 1975.

C̣n bây giờ, đó là mảnh đất của mất mát, có biết bao gia đ́nh lưu vong khi trở về nh́n ngôi nhà xưa của ḿnh bằng con mắt rướm lệ của một “kẻ lạ.” Và cũng có không ít những thanh niên, sinh viên ra trường vào đây với hy vọng lập nghiệp đă trở về trong nỗi ê chề, tuyệt vọng. Bởi Sài G̣n bây giờ không c̣n mang tên của nó, và cũng không c̣n là ḥn ngọc viễn đông..

Một Sài G̣n chật chội, kẹt xe và ngột ngạt, không lối thoát của những thân phận làm thuê đến từ tứ xứ.

Một Sài G̣n có nguy cơ ngập lụt, vùng tự do của những con chuột bơi trên phố cùng con người.

Một Sài G̣n với những cuộc đ́nh công có thể diễn ra bất cứ giờ phút nào ở các khu công nghiệp bởi người lao động không thể gánh nổi đời sống trên đôi vai tiền lương èo ọp.

Một Sài G̣n với hai mặt sấp ngửa, kẻ giàu người nghèo, kẻ mất - người được, kẻ ăn không hết - người làm không ra, kẻ sống tận đỉnh lạc thú - người lam lũ tận đáy lầm than... Với thứ gần nhất, tục lụy nhất, dễ nh́n thấy diện mạo của đời sống nhất - bữa cơm, nó cũng mang hai mặt của Sài G̣n.