Các tổ chức luật sư Việt Nam có bảo vệ thành viên?

Khánh An

    RFA

Toà Sơ thẩm Hà nội.

Các tổ chức nghề nghiệp của ngành luât sư Việt Nam đóng vai tṛ ǵ trong thực tế khi cần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các thành viên, sau phiên toà xử TS Cù Huy Hà Vũ?

Chuyện dài nhiều tập

Kiến nghị của 4 luật sư tham gia bào chữa cho TS. Cù Huy Hà Vũ đă được gửi đi ngay sau phiên ṭa tại Hà nội ngày 4/4, cho rằng Hội đồng xét xử đă vi phạm pháp luật khi chủ tọa phiên ṭa không làm theo điều 214, không chấp nhận yêu cầu của luật sư về việc công bố các tài liệu của vụ án. Ngoài ra, chủ tọa phiên ṭa c̣n đuổi một luật sư ra khỏi phiên ṭa. Để phản đối quyết định không trưng ra các tài liệu được xem là chứng cứ buộc tội trên, 3 luật sư c̣n lại đă bỏ về, không tham gia công việc bào chữa nữa. Sau đó, cả 4 luật sư đă đồng kư vào bản kiến nghị tố cáo các sai phạm trên. Hai trong số những nơi mà kiến nghị được gửi đến là Liên đoàn luật sư Việt Nam và Đoàn luật sư Hà Nội.

Khoan hăy đặt vấn đề đúng sai của các bên, ngay trong việc xem xét, giải quyết kiến nghị của các cơ quan chức năng cũng đă là một chuyện dài nhiều tập đối với những người đang hành nghề luật sư tại Việt Nam. Không những bị tŕ hoăn, kéo dài thời gian trả lời, một số kiến nghị thậm chí c̣n không bao giờ được hồi đáp. 
Trong trường hợp của TS. Cù Huy Hà Vũ, việc các kiến nghị không được giải quyết đă trở nên quá quen thuộc đối với gia đ́nh và luật sư bào chữa. Luật sư Nguyễn Thị Dương Hà, vợ của TS. Cù Huy Hà Vũ, cho biết:"Các luật sư gửi đi ngần ấy cơ quan, nói chung là người ta đă gửi tới đâu th́ cơ quan đó phải có trách nhiệm giải quyết th́ người ta mới gửi, chứ không bao giờ người ta gửi không không cả. Nhưng mà, biết nói thế nào, bao nhiêu kiến nghị rồi gia đ́nh cũng bao nhiêu tố cáo nhưng quy tŕnh th́ chắc là chả có quy tŕnh nào nữa đâu, việc làm th́ cứ làm thôi"

Đáng xem xét

Cũng trong phiên toà 4/4, mặc dù đây không phải là lần đầu tiên một luật sư bị mời ra khỏi một phiên ṭa, nhưng việc tất cả các luật sư c̣n lại đều đứng lên bỏ về, không tiếp tục tham gia bào chữa, lại là một sự việc đáng được xem xét. LS. Trần Đ́nh Triển nói:"Tôi cho rằng trường hợp đó không nhiều, nhưng không phải là không có, thậm chí tôi cũng đă từng bị. Chỉ có điều là kiến nghị của luật sư sau đó chúng ta không giải quyết một cách triệt để"
Phía luật sư cho rằng đôi khi họ gặp phải những phiên ṭa mà việc bào chữa chỉ mang tính h́nh thức, bị cáo đă bị xem là có tội nên chủ tọa có xu hướng hạn chế thời gian phát biểu của luật sư, hoặc cắt ngang trong khi luật sư chưa tŕnh bày xong khiến cho công việc bào chữa của họ gặp nhiều trở ngại hoặc không thể thực hiện được. Phiên ṭa ngày 4/4 là một ví dụ.

LS.Trần Đ́nh Triển cho biết:"Đang yêu cầu và đang trong giai đoạn xét hỏi để đánh giá, chưa hỏi được cái ǵ cả th́ chủ tọa phiên toà tuyên bố chấm dứt phần xét hỏi, chuyển sang phần tranh tụng.
V́ lư do đó, cùng với việc chủ tọa không chấp nhận yêu cầu trưng ra chứng cứ liên quan đến cáo trạng, các luật sư đă đồng loạt đứng lên đi về v́ cho rằng phiên ṭa đă vi phạm pháp luật và họ cùng kiến nghị hủy bỏ bản án"
Xét về khía cạnh pháp lư, LS. Nguyễn Trọng Tỵ, chủ nhiệm Đoàn Luật sư Hà Nội, cho biết:"Theo như quy định của bộ luật Tố tụng h́nh sự của Việt Nam, chủ tọa phiên ṭa, hội đồng xét xử sẽ quyết định mọi việc và chịu trách nhiệm trước pháp luật. Nếu quyết định của họ là trái pháp luật th́ họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật"

Cần có chế định để sửa đổi

Không riêng ǵ các luật sư bào chữa cho TS. Cù Huy Hà Vũ, mà nhiều luật sư khác trong các kỳ hội thảo bàn về vấn đề cải cách tư pháp cũng đă đề nghị phải sửa đổi và đề ra các chế định để từng bước nâng cao vai tṛ của luật sư trong quá tŕnh tố tụng. Để góp phần thúc đẩy quá tŕnh cải cách sớm thành công, theo LS. Trần Đ́nh Triển, các tổ chức nghề nghiệp như Liên đoàn luật sư Việt Nam và các Đoàn luật sư phải thể hiện tích cực vai tṛ và trách nhiệm của ḿnh.

Ông nói:"Đặc biệt với luật sư, chúng tôi cũng đề nghị, với tư cách là một tổ chức đại diện bảo vệ quyền lợi cho các luật sư, Liên đoàn luật sư Việt Nam và Đoàn luật sư các tỉnh và thành phố khi có những sự việc đó cần phải lên tiếng, đồng thời với vai tṛ của ḿnh, cũng phải kiến nghị với TAND tối cao, Bộ Nội vụ hoặc Viện kiểm sát để xử lư nghiêm minh những trường hợp đó. Đồng thời phải có những chế định hợp lư để sửa đổi, làm thế nào đó để nâng cao vai tṛ của luật sư, chứ không người ta sử dụng quyền uy của họ là điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán hay hội đồng xét xử, họ muốn cư xử với luật sư như thế nào cũng được th́ đây là một điều mà không thể để tái diễn nữa"
Mặc dù về mặt lư thuyết, Liên đoàn luật sư, Đoàn luật sư là những cơ chế bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các luật sư, nhưng trên thực tế không phải Đoàn luật sư nào cũng xem xét và giải quyết các kiến nghị từ thành viên của ḿnh. LS. Nguyễn Văn Hậu, thuộc Đoàn luật sư TP.HCM, cho rằng những kiến nghị tố cáo sai phạm của hội đồng xét xử là b́nh thường, nhưng ông thừa nhận không phải Đoàn luật sư nào cũng sẽ tiến hành xem xét những kiến nghị, tố cáo này:"Trong quá tŕnh tiến hành tố tụng th́ thông qua tổ chức đó, ḿnh có thể kiến nghị những cái sai về mặt pháp luật. Tôi nghĩ rằng nếu các luật sư đó thông qua tổ chức nghề nghiệp họ mạnh dạn kiến nghị những cái sai của hội đồng xét xử hoặc cái sai trong tố tụng, đó là chuyện b́nh thường. Các đoàn cũng có cái này nhưng một số đoàn mạnh th́ làm được, c̣n một số đoàn yếu th́ họ không làm" 
Nói tóm lại, việc luật sư bỏ ngang phiên ṭa, dù với bất cứ lư do ǵ, cũng sẽ tạo ra một h́nh ảnh không đẹp, khiến người dân dễ nghi ngờ tính nghiêm minh và hợp pháp của phiên ṭa. Phải chăng đă đến lúc các tổ chức nghề nghiệp như Liên đoàn luật sư và Đoàn luật sư địa phương cùng với các cơ quan hữu trách cần xem xét, phân xử các sai trái và trách nhiệm của mỗi bên trong từng vụ việc để góp phần xây dựng một nền pháp trị nghiêm minh và công bằng?