Mỹ công khai toàn bộ hồ sơ mật về chiến tranh Việt Nam cách đây 40 năm

Anh Vũ (RFI)

Toàn cảnh từ trên cao khu vực Lầu Năm Góc - trụ sở Bộ Quốc pḥng Mỹ           (Photo : AFP)

Hôm Thứ Hai 13 Tháng Sáu vừa qua, Cơ quan Quản lư Thư khố và Hồ sơ Quốc gia của Hoa Kỳ đă công bố toàn bộ các văn kiện liên hệ đến chiến tranh Việt Nam đă từng bị tiết lộ đúng 40 năm trước dưới tên là "Pentagon Papers". Các văn kiện thuộc loại "mật" và "nhạy cảm" của Bộ Quốc pḥng Mỹ có mục tiêu thu thập sử liệu về mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ từ năm 1945 đến 1967 và cuộc chiến tranh được quyết định tiến hành từ năm 1967.

       

Phỏng vấn chuyên gia Nguyễn Hữu Nghĩa

 

Nhưng, một nhân viên trong toán nghiên cứu này là Daniel Ellsberg đă lén chụp một phần của kho dữ kiện đồ sộ này và tiết lộ cho báo chí. Ngày 13 Tháng Sáu năm 1971, nhật báo The New York Times bắt đầu đăng tải ngay giữa không khí phản chiến của xă hội Hoa Kỳ và hành động này đă trở thành một biến cố chính trị độc đáo và gay cấn trong lịch sử nước Mỹ.

Bốn mươi năm sau, phần c̣n lại của kho tài liệu được giải mật hết để lưu trữ trong bốn thư viện và đưa lên mạng lưới điện toán cho mọi người tham khảo. Đài Phát thanh Pháp quốc RFI có cuộc trao đổi với b́nh luận gia Nguyễn Xuân Nghĩa tại Hoa Kỳ về câu chuyện ly kỳ này, mời quư thính giả theo dơi qua phần thực hiện của Anh Vũ.

 

Anh Vũ: Xin kính chào anh Nghĩa. Thưa anh, thứ Hai vừa qua, phần c̣n lại của hồ sơ mật của Bộ Quốc pḥng Mỹ bị tiết lộ ra ngoài và được gọi là "Tài liệu Lầu năm góc", vừa được giải mật nốt và coi như đă đóng lại một trang sử khá hắc ám của nước Mỹ. Trước khi hỏi anh nghĩ sao về vụ này, xin đề nghị anh nhắc lại về bối cảnh.

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng đây là một biến cố đáng ghi nhớ và ngợi ca về quyền tự do báo chí của nước Mỹ mà cũng là một vết nhơ về nhiều mặt cho chính quyền Hoa Kỳ. V́ nó liên quan đến cuộc chiến Việt Nam, biến cố này là một bi kịch. Nhưng khi toàn bộ hồ sơ lại ngẫu nhiên được giải mật đúng vào lúc Trung Quốc uy hiếp Việt Nam th́ nó là một hài kịch màu đen!

- Về bối cảnh th́ vụ này xuất phát từ một gian ư rất bẩn của Tổng trưởng Quốc pḥng Robert McNamara dưới Chính quyền của Tổng thống Lyndon Johnson. Tháng Bảy năm 1967, ông ta bí mật lập ra một nhóm nghiên cứu gồm có ba người thân tín và 36 nhân viên cả quân lẫn dân sự mà giấu cả Tổng thống lẫn nội các và Cố vấn An ninh Quốc gia. Ông chỉ thị cho nhóm nghiên cứu này thu thập các sử liệu về mối quan hệ của Hoa Kỳ với Việt Nam từ sau Thế chiến II đến hiện tại là 1967. Có lẽ mục tiêu của McNamara là sẽ trao kết quả nghiên cứu cho người bạn thân là Nghị sĩ Robert Kennedy để ông này có bửu bối ra tranh cử Tổng thống năm 1968. Ngay từ đầu, ta thấy ra sự lưu manh của tay đại trí thức đang điều khiển cuộc chiến của Hoa Kỳ tại Việt Nam. Sau đó là một chuỗi nhơ nhớp khó tưởng tượng nổi trong chính trường Mỹ, kể cả bàn tay dơ bẩn của Tiến sĩ Henry Kissinger giờ vẫn c̣n sống và cổ vơ cho việc ḥa giải với Bắc Kinh!

- Trong số 36 phân tích viên của nhóm này có Daniel Ellsberg, cựu chiến binh Thủy quân Lục chiến và nhân viên nghiên cứu của hăng Rand Corporation. Thất vọng với đường lối tiến hành chiến tranh, Ellberg bèn tiết lộ phần trọng yếu nhất của những tài liệu thu thập được, nhờ đó ta thấy ra một chuỗi sai lầm và gian dối đến ghê tởm của hai Chính quyền John Kennedy và Johnson! V́ vậy, tôi mới gọi đó là vết nhơ nhiều mặt của chính trường Mỹ vào thời đó.

 

Anh Vũ: Thưa anh, thế những tài liệu vừa được giải mật nốt cho phanh phui thêm chuyện ǵ đáng chú ư không?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tổng số phúc tŕnh này dày bảy ngh́n trang gồm 47 tập. Phần vừa mới giải mật chỉ là 1/3 c̣n lại, có 2.384 trang nói chung không bật mí chuyện ǵ gọi là chiến lược, so với những ǵ ta đă biết trước đó. V́ quan tâm đến kinh tế, tôi chú ư đến những chi tiết mới tiết lộ về sự lăng phí khi Mỹ viện trợ khoảng hai tỷ đô la cho Việt Nam dưới chính quyền Ngô Đ́nh Diệm, mà 80% là dành cho an ninh. Chính quyền và bộ máy thư lại của Mỹ đă không xài đúng mục tiêu huấn luyện quân đội Việt Nam Cộng Hoà và để lọt mất mục tiêu mà không đạt kết quả!

- Sau này, nếu có nhiều thời giờ hơn th́ các sử gia sẽ nghiên cứu lại kho tài liệu ấy để viết về những lỗi lầm nên tránh trong việc lănh đạo đất nước và xử lư chiến tranh. Điều đáng phục của nước Mỹ là đă cho phép phanh phui tất cả sự thật khiến các chính trị gia biết sợ mà không dùng thủ đoạn bẩn và đó là một ưu thế của chế độ dân chủ. Phải chi các nước khác cũng dám cho phơi bày sự thật như vậy th́ có lẽ người dân sẽ bớt khổ!

 

Anh Vũ: Thưa anh, nếu tổng kết lại, hồ sơ này bật mí ra chuyện ǵ là quan trọng nhất, thí dụ như vụ nổ súng tại Vịnh Bắc bộ vào Tháng Tám năm 1964 để Tổng thống Johnson có lư cớ khai chiến chẳng hạn?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Vụ đó c̣n nhỏ v́ chỉ là thủ thuật chính trị của Johnson để qua mặt Quốc hội.

- Tôi có cái may, hay cái nghiệp, là được tham khảo tài liệu từ cả hai phía, bên Việt Nam Cộng Hoà và những dữ kiện được Hoa Kỳ giải mật, nên thấy rằng vụ lớn hơn vậy là khi Chính quyền Kennedy quyết định là sẽ lật đổ Tổng thống Diệm, sau đó mới dàn dựng để đánh lừa dư luận.

- Chiến lược hơn và tai hại hơn th́ có quyết định của Johnson thả Thủy quân Lục chiến vào Đà
Nẵng ngày tám Tháng Ba năm 1965, rồi v́ đó lại đổ thêm quân vào Tháng Bảy và cứ thế mà leo thang chiến tranh trong khi vẫn t́m cách đàm phán với Hà Nội. Nếu Hà Nội hiểu ra khi ấy th́ chưa chắc đă mắc bẫy Bắc Kinh mà đánh Mỹ cho Tầu!

- C̣n việc đổ quân vào Đà Nẵng tiến hành bất ngờ mà Đại sứ Mỹ, Tư lệnh Phái bộ quân sự Mỹ tại Sàigon và cả Chính quyền Sàigon đều không được biết! Nghĩa là Johnson và McNamara nhẩy bổ vào một cuộc chiến mà không hiểu ǵ, lại c̣n lừa gạt cả Quốc hội lẫn dân chúng ở nhà.

- Coi lại th́ trong các lư do đổ quân tham chiến, một tài liệu ghi rằng 20% là để ngăn ngừa Trung Quốc, 10% là để giúp dân Việt Nam được tự do và 70% là để khỏi mang nhục thất trận. Giờ này th́ dân Việt Nam vẫn chưa có tự do, c̣n bị Trung Quốc uy hiếp, và Mỹ lại tính toán đến việc trở lại bảo vệ an ninh Đông Á! Mong là nhờ những ǵ được công bố, các Chính quyền về sau sẽ không lầm lẫn như vậy nữa!

 

Anh Vũ: Câu hỏi cuối thưa anh, liên hệ đến t́nh h́nh thời sự hiện nay của Việt Nam trước sức ép của Trung Quốc th́ việc các tài liệu mật được công bố nốt sẽ có ảnh hưởng ra sao?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Việc các tài liệu được công bố vào lúc này là một ngẫu nhiên v́ đă được quyết định từ mấy chục năm về trước.

- Nhưng khi dư luận lúc này lại được nhắc đến hồ sơ Việt Nam ngày xưa th́ tôi nghĩ rằng điều ấy khiến người ta có cảm t́nh hơn với Việt Nam do những quyết định sai lầm của các chính quyền thời trước. Nó cũng khiến người ta thấy lại một vấn đề then chốt - như một tài liệu tôi vừa nhắc tới - là nhu cầu ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc thời đó có ảnh hưởng tới 20% c̣n lớn gấp đôi nhu cầu xây dựng tự do cho Việt Nam. Vấn đề thời sự ấy khiến người ta sẽ cân nhắc hơn về cách hợp tác với Việt Nam và tránh được những sai lầm và bê bối của lănh đạo thời trước.