“Quần chúng tự phát”, chiếc gai trong thực thi dân chủ

Mặc Lâm,

biên tập viên RFA

Cả trăm giáo dân Thái Hà diễu hành đ̣i chính quyền bảo vệ nơi thờ phượng.

Quần chúng tự phát là nhóm từ đă có từ lâu trong các vụ đàn áo tôn giáo, đặc biệt là Công giáo nay đă xuất hiện trở lại trên báo hà Nội Mới. Liệu hành động này nói lên điều ǵ đối với nền dân chủ tại Việt Nam?

Mặc Lâm phỏng vấn luật gia Lê Hiếu Đằng để t́m câu trả lời sau đây.
Mới đây báo Hà Nội Mới b́nh luận việc hàng trăm quần chúng tự phát đă tràn vào đập phá nhà thờ Thái Hà do bức xúc việc nhà thờ đ̣i lại đất bệnh viện Đống Đa. Ông có cho rằng với truyền thống hiền ḥa của dân tộc th́ những quần chúng mà báo Hà Nội Mới gọi là tự phát này có phải là tự phát hay không?
-Tôi nhớ trước đây cái vụ Bát Nhă ở Lâm Đồng-Bảo Lộc cũng có một t́nh h́nh tương tự. Về mặt tôn giáo tôi không biết sự việc nó như thế nào nhưng tôi cho trách nhiệm của nhà nước là phải giữ ǵn an ninh trật tự, thành ra nếu quả thật là quần chúng tự phát nhưng vào nhà thờ để mà làm như vậy th́ trách nhiệm của nhà nước là phải dẹp chứ không thể để người ta làm như vậy được.
Thật ra tranh chấp giữa nhà thờ và nhà nước về vấn đề đất đai hiện nay đang c̣n tồn tại. Về nguyên tắc tôi biết ngay tại thành phố Hồ Chí Minh những cái ǵ mà mượn những ǵ phải trả lại vẫn c̣n nhiều. Theo tŕnh bày của mấy vị linh mục Thái Hà th́ đó là đất của nhà thờ và bây giờ biến thành bệnh viện hay cái ǵ đó th́ tôi không biết rơ nhưng việc gọi là quần chúng tự phát với hàng trăm người vào đó th́ lẽ ra công an phải can thiệp.
Bởi v́ nếu xảy ra đụng độ giữa giáo dân và số người tự phát đó th́ t́nh h́nh sẽ phức tạp hơn. Tôi cho trong việc này đă tạo ra một số hoài nghi trong quần chúng là nhà nước dàn dựng. Việc này tôi thấy không nên nó làm cho uy tín của chính quyền Hà Nội sẽ bị giảm sút.
Người ta đặt vấn đề tại sao biểu t́nh yêu nước, lư do rất là chính đáng th́ anh lại dẹp? Anh dùng những biện pháp mạnh, anh huy động cả một lực lượng công an cảnh sát ch́m nổi rất hùng hậu để đàn áp, dẹp biểu t́nh. Trong khi việc này cần sự thương lượng, đối thoại để t́m giải pháp th́ anh lại dùng quần chúng tự phát để giải quyết? Tôi cho là việc làm này đứng về mặt quản lư nhà nước là không có trách nhiệm.

Luật gia Lê Hiếu Đằng

Ban tôn giáo chính phủ đang giữ vai tṛ ǵ?

-Là người từng giữ chức Phó chủ tịch UBMTTQ thành phố ông nhận thấy vai tṛ của Ban tôn giáo Chính phủ có thực sự là gạch nối giữa chính quyền và tôn giáo hay không, và nếu chưa th́ phải cải tổ như thế nào để giảm bớt căng thẳng giữa nhiều giáo hội và nhà nước như trong thời gian vừa qua?
-Đúng là vai tṛ của Ban Tôn giáo Chính phủ là phải hiểu hết những vấn đề của tôn giáo và phải thật sự khách quan trong việc đó để có tiếng nói có sức thuyết phục. Nếu Ban Tôn giáo Chính phủ cũng đứng về mặt quản lư nhà nước để có những biện pháp này kia th́ tôi cho là người ta không cần phải dựa vào Ban Tôn giáo Chính phủ nữa.
Tôi nhớ trường hợp trên Bảo Lộc cũng vậy, Ban Tôn giáo Chính phủ không có vai tṛ ǵ cả. Thành ra tôi cho rằng đă là Ban Tôn giáo Chính phủ th́ anh phải khách quan, phải nh́n nhận vấn đề một cách trung thực chứ không phải v́ anh là Ban Tôn giáo Chính phủ mà anh đứng về phía nhà nước, hay là anh bị vô hiệu hóa, hoặc anh thờ ơ không có ư kiến ǵ cả th́ như vậy sẽ rất là tai hại và vai tṛ của Ban Tôn giáo Chính phủ sẽ rất h́nh thức không có ư nghĩa thực tiễn ǵ.

-Cho tới nay nhiều người bị bắt và giam giữ quá thời hạn quy định của luật cho phép mà thân nhân của họ không biết tin tức cũng như sự sống chết của họ điển h́nh như trường hợp của blogger Điếu Cày. Dưới quan điểm của một luật gia th́ việc này có thể chấp nhận hay không và nếu không th́ điều ǵ khiến ông quan ngại nhất?
-Tôi cho rằng việc bảo vệ quyền công dân là vấn đề rất lớn hiện nay. Chủ tịch Hồ Chí Minh đă nói nếu chúng ta có độc lập mà nhân dân không có tự do hạnh phúc th́ cái độc lập đó không có ư nghĩa ǵ. V́ vậy khi chúng ta độc lập rồi th́ các quyền tự do dân chủ của người dân phải được tôn trọng theo luật pháp.
Tôi phản đối bất cứ những ai bị bắt quá luật định, bị bắt không được xử một cách công khai minh bạch th́ chính bản than nhà nước lại vi phạm luật pháp th́ điều này không thể chấp nhận được. Trường hợp anh Điếu Cầy hay bất cứ người nào cũng vậy thôi, bản thân tôi phản đối và tôi đề nghị chính quyền phải hết sức minh bạch và công khai trong việc bắt bớ giam giữ công dân.
Nếu họ có tội thật sự th́ phải công khai minh bạch, tội đó là tội ǵ, bằng chứng ra sao? C̣n nếu không th́ phải thả họ ngay theo đúng quy định của luật pháp. Với tư cách quản lư nhà nước mà lại vi phạm luật pháp th́ không chấp nhận được.

Tranh luận dân chủ: tại sao lại sợ?

Chiều ngày 03/11/201, một đám côn đồ khoảng 200 người đă kéo vào Nhà thờ Thái Hà phá phách, gây rối trật tự, uy hiếp Ḍng tu.

--Ông đă tiếp xúc với nhiều người, nhiều giới và chia sẻ nguyện vọng cũng như ư kiến trái chiều của họ. Ông đánh giá thế nào về những ư kiến khác nhau đôi khi gay gắt này?
-Tôi nhớ trong một nghị quyết của Bộ Chính Trị trước đây có nói rằng trong xă hội th́ vấn đề có những ư kiến khác nhau th́ đây là việc tự nhiên, không có ǵ nghiêm trọng cả và phải tôn trọng những ư kiến khác nhau đó. Tôi nghĩ trong xă hội dân chủ th́ phải vậy. Nếu chúng ta chỉ một chiều, chúng ta nói một cách không thật, không có ư kiến phản biện của người dân, nhất là giới trí thức th́ xă hội như vậy sẽ đi đến độc đoán mà chúng ta thường nói trở thành một nhà nước toàn trị.
V́ vậy chính v́ có nhiều ư kiến khác nhau, có phản biện xă hội và tạo nên xă hội công dân hiện nay là yêu cầu hết sức lớn của Việt Nam. Giữa nhà nước pháp quyền và xă hội dân sự mới có sự giám sát để đi đến một nhà nước thật sự dân chủ. Nếu chúng ta không có ư kiến đa chiều, ư kiến phản biện xă hội th́ nhà nước sẽ trở thành độc đoán và các quyền tự do dân chủ của người dân sẽ bị hạn chế.
V́ vậy hiện nay nhân dịp sửa đổi hiến pháp nhiều trí thức trong nước cũng đặt vấn đề chính hiến pháp năm 1946 là hiến pháp rất tiến bộ v́ đă tôn trọng tự do dân chủ của người dân và chúng ta cần nghiên cứu v́ một số điều khoản trong hiến pháp mà hiện nay vẫn c̣n phù hợp, vẫn c̣n sức sống để tạo nên một xă hội dân chủ thật sự.
Một sự đồng thuận trong xă hội thật sự chứ không phải đồng thuận một cách giả tạo, một chiều như một số trường hợp hiện nay.

Tu viện Ḍng Chúa Cứu thế Thái Hà có lịch sử và được nhà nước mượn. Pḥng Thánh đă được biến thành chỗ ăn chơi, nhảy đầm.

Hiến pháp 1946

-Thưa ông để tiếp tục câu chuyện về dân chủ hôm nay xin được nêu câu hỏi với ông, hiện nay có nhiều ư kiến cho rằng hiến pháp năm 1946 là bản hiến pháp dân chủ nhất, điều này có ư nghĩa như thế nào thưa ông?
-Hiện nay nhân dịp sửa đổi hiến pháp nhiều trí thức trong nước cũng đặt vấn đề chính hiến pháp năm 1946 là hiến pháp rất tiến bộ v́ đă tôn trọng tự do dân chủ của người dân và chúng ta cần nghiên cứu v́ một số điều khoản trong hiến pháp mà hiện nay vẫn c̣n phù hợp, vẫn c̣n sức sống để tạo nên một xă hội dân chủ thật sự.
Một sự đồng thuận trong xă hội thật sự chứ không phải đồng thuận một cách giả tạo, một chiều như một số trường hợp hiện nay.

-Là một luật gia chắc ông cũng đồng ư rằng có quá nhiều luật được ghi trong hiến pháp nhưng thiếu văn bản dưới luật hướng dẫn thực hiện, như luật biểu t́nh chẳng hạn. Hay có văn bản nhưng lại sai lệch nội dung một cách nguy hiểm. Đây có phải là sự tŕ hoăn cố t́nh của các cơ quan trách nhiệm nhằm bảo vệ quyền lợi hay lợi ích nhóm của họ hay không thưa ông?
-Tôi cho rằng hiến pháp là văn bản cao nhất do đó nếu có văn bản hướng dẫn, hay văn bản dưới luật th́ phải tôn trọng những điều khoản trong hiến pháp. Có trường hợp văn bản hướng dẫn lại đi ngược lại cái tinh thần của hiến pháp, của các bộ luật cơ bản. Những văn bản dưới luật là cần thiết nhưng tôi nghĩ nên hạn chế bởi v́ đôi lúc nó đi ngược lại hiến pháp và các bộ luật cơ bản.

Văn bản dưới luật, nên chăng?

Một số bộ luật cơ bản đă ghi rất cụ thể rồi, ví dụ tôi nói vấn đề biểu t́nh, đây là cái quyền của người dân, bây giờ chúng ta phải cần có luật để thể chế hóa, cụ thể thêm về luật biểu t́nh th́ rất cần thiết th́ mới đáp ứng được yêu cầu của người dân.
Trong khi đó th́ Quốc hội lại có những cái luật vớ vẩn như luật nhà văn, trong khi một số luật mà quốc hội đặt vấn đề như luật Trưng cầu dân ư, Luật biểu t́nh và một số luật cần thiết khác th́ lại không làm.
Tôi cho là những văn bản nào đi ngược lại với hiến pháp th́ người dân có quyền tự ḿnh áp dụng những điều khoản đă quy định trong các luật cơ bản. C̣n những văn bản hướng dẫn dưới luật mà đi ngược lại hiến pháp th́ chính nhà nước và chính phủ đă vi phạm những văn bản cao nhất tức là bộ luật cơ bản.

-Theo ông th́ cách cảm nhận và ư thức dân chủ trong dân chúng nói chung và cán bộ đảng viên nói riêng có theo định hướng của đảng hay họ ư thức theo cách riêng?
-Tôi cho rằng hiện nay trào lưu dân chủ tiến bộ trên thế giới người dân Việt Nam người ta cũng hiểu rất nhiều bởi v́ các phương tiện Internet, những thông tin rất phong phú và người dân thấy rằng nó là khuynh hướng không thể nào đi ngược lại.
Nếu đổi mới về kinh tế mà không đổi mới chính trị để có xă hội dân chủ th́ nó sẽ đi đến chỗ kinh tế khó phát triển nhưng mà những lợi ích th́ lại thuộc về các nhóm, vào tay các cá nhân chứ nó không đem lại lợi ích cho quần chúng.

Lợi ích nhóm, cá nhân trước lợi ích nhân dân

Video: Giáo dân Thái Hà, Hà Nội yêu cầu Nhà nước trả lại tu viện

Ví dụ bây giờ nhà nước đang chủ trương tái cơ cấu hệ thống ngân hàng nhưng thật ra chính những ngân hàng nó làm ẩu, nợ xấu tràn ngập bây giờ lại lấy tiền dân để giải cứu ngân hàng đó th́ rất vô lư. Nó tương tự như trường hợp ở Mỹ. Tôi tiếp xúc rất nhiều tầng lớp, người ta thấy rằng vấn đề sinh tử, sống c̣n hiện nay là dân chủ và tiếng nói của người dân sẽ quyết định v́ quốc hội, các tổ chức mặt trận tổ quốc, các đoàn thể hiện nay c̣n rất h́nh thức.
Tôi tham dự rất nhiều cuộc họp th́ thấy bản thân Đảng cộng sản Việt Nam cũng đánh giá vai tṛ hiện nay là h́nh thức. Điều này sẽ tạo nên bầu không khí mất dân chủ và người dân người ta thấy rằng không thể yên tâm sống trong một xă hội không được luật pháp bảo hộ.

-Theo nhận xét của ông th́ người dân hiện nay có cho rằng việc trực tiếp tranh luận hay phản biện một vấn đề ǵ đó với một ông chủ tịch Xă hay Phường là quyền mà họ được hiến pháp bảo vệ hay không?
-Thật ra họ có ư thức về việc đó nhưng bây giờ trong xă hội Việt Nam có một vấn đề lớn là họ sợ. Họ sợ bởi v́ đă có những trường hợp không biết lư do ǵ mà họ bị bắt, bị đe dọa, thậm chí con cái họ bị uy hiếp.

Ai trói tay bịt miệng họ?

Có những người đi biểu t́nh vừa rồi th́ bị đối xử như vậy thành ra vấn đề là họ rất muốn nhưng không dám. Chẳng hạn chung quanh vấn đề ruộng đất, đất đai là vấn đề rất lớn. Họ muốn đấu tranh để bảo vệ những quyền lợi của họ nhưng lại không dám.
Nếu trong một xă hội tôn trọng những cái quyền của người dân thật sự th́ sẽ có những người đứng ra để mà đấu tranh phản biện lại với chính quyền, và tôi cho cái chuyện này là nên, miễn họ đấu tranh trong ṿng trật tự, không làm xă hội rối loạn, không có những hành động quá khích th́ như vậy chính quyền phải tôn trọng và xem đó là thước đo ḷng dân đối với chủ trương chính sách của nhà nước chứ không nên xem đó như là một việc cấm kỵ.

-Xin được cám ơn ông.