Những gì đang xảy ra ở Việt Nam nói chung không có gì mới

Krzysztof Łoziński – Những gì đang xảy ra ở Việt Nam nói chung không có gì mới

Tôn Vân Anh

Về kinh nghiệm trong các „vụ đầu hàng”, Tôn Vân Anh trao đổi với ông Krzysztof Łoziński, kí giả, nhà giáo, hoạt động đối lập tại Ba Lan liên tục từ năm 1968 tới khi Ba Lan kết thúc thể chế cộng sản vào năm 1989. Nhiều lần bị bắt, bị trù dập, từng bị nhà cầm quyền cộng sản Ba Lanbỏ tù. Ông là tác giả cuốn sách mang tên Państwo Środka (Quốc gia của Trung điểm) nghiên cứu về Trung Quốc, ông cũng là nhân chứng của vụ thảm sát Thiên An Môn. Hiện ông là nhà báo tự do, sáng lập viên Hội Nhà báo Internet của Ba Lan. Ông liên tục tham gia các hoạt động ủng hộ cho cộng đồng Việt Nam tại Ba Lan, đặc biệt ưu ái với các nhà hoạt động dân chủ Việt Nam tại nước này.

Tôn Vân Anh: Chỉ trong vòng 2 tháng, chúng tôi được chứng kiến trên đài truyền hình Việt Nam nhiều màn diễn với các nhân vật tích cực hoạt động dân chủ được nhiều người biết tới (Võ Tấn Huân, Lê Công Định, Nguyễn Tiến Trung, Trần Huỳnh Duy Thức, Trần Anh Kim). Họ ở những độ tuổi khác nhau, người thì đọc lời viết sẵn trên giấy, người thì nói như thuộc lòng. Những đoạn video cho thấy cảnh họ thừa nhận „hành vi phạm tội” và xin khoan hồng. Các diễn đàn trên mạng nổ tung bởi các bình luận, người thì thất vọng, người thì nghi ngờ. Xin ông cho biết ở thời Ba Lan cộng sản có xảy ra những vụ việc tương tự không, thưa ông?

Krzysztof Łoziński: Có.Thời thiết quân luật mới thành hình (1981) và trước đó cũng có. Một số nhân vật từng đấu tranh dân chủ xuất hiện trên truyền hình, phát biểu ủng hộ thiết quân luật và dè bỉu những ai đòi đối lập. Nhân vật điển hình là ông Brunee, phát ngôn viên của Công đoàn Đoàn kết. Trở về Ba Lan sau chuyến công tác nước ngoài, ông lập tức bị bắt tại sân bay. Trong trại giam, ông bị đánh tới nỗi khi lên truyền hình nói „yêu Đảng Cộng sản”, người ta thấy mặt ông bầm tím. Những trường hợp bị thuyết phục đầu hàng thời Ba Lan cộng sản rất nhiều, người ta bị khủng bố về tính mạng, đe dọa gia đình. Tôi cũng từng bị khủng bố như vậy khi ngồi tù hồi năm 1982, rằng nếu tôi chịu lên truyền hình thì tôi và gia đình sẽ được nhà nước cho xuất ngoại, sẽ được rút thời gian hưởng án… Công an còn nói dối tôi, rằng học trò của tôi đã bị bắt và họ sẽ xử lý học trò tôi nếu tôi không làm theo ý họ… Tôi không lung lay và không làm theo ý của công an, nhưng tôi không lên án những người đã không chịu nổi khủng bố bởi tôi biết họ phải chịu áp lực kinh khủng như thế nào. Rất kinh khủng khi công an nói với bạn rằng chúng sẽ làm hại vợ, hại con bạn.

Tôn Vân Anh: Nhưng không vì sự thông cảm của ông với nạn nhân mà mấy màn diễn trên truyền hình trở nên vô nghĩa…

Krzysztof Łoziński: Cô muốn hỏi về giá trị của những cuốn video? Những màn diễn trên ti-vi hoàn toàn không thuyết phục bởi chúng chứng tỏ những người trong phim đã bị khủng bố. Ví dụ điển hình là ở Trung Quốc, đã có thời người ta sợ tới nỗi tự động viết bản tự kiểm điểm, tự viết ra những lỗi lầm người ta không phạm phải, tố giác láng giềng của mình rồi đem nộp cho nhà cầm quyền. Tất nhiên nhà cầm quyền lợi dụng những gì họ có để có thể đàn áp bất kì ai, bất cứ lúc nào. Nếu nạn nhân không bị khủng bố thì phải đặt câu hỏi bộ phim có bị ghép giả hay không. Nhất là trong điều kiện kĩ thuật thời nay, người ta có thể ghép vào phim cả những câu chữ mà người trong phim chưa bao giờ nói ra. Bản chất của cộng sản là dối trá, không nói dối thì không phải cộng sản. Cộng sản muốn dối trá trở thành thói quen. Những gì đang xảy ra ở Việt Nam nói chung không có gì mới mẻ.

Tôn Vân Anh: Thế dư luận Ba Lan trước kia phản ứng thế nào với những màn diễn đó? Có mẫu phản ứng chuẩn mực nào cho những tình huống như thế này không?

Krzysztof Łoziński: Tại Ba Lan thì đội ngũ dân chủ đã đạt mức mạnh mẽ và bao phủ. Ở Ba Lan xã hội đã hoàn toàn ngờ vực vào thể chế cộng sản. Cộng sản Ba Lan từng cho lên truyền hình cuốn video ghép hình Lech Wałęsa nói chuyện với em trai mình, trong đó người anh nói với người em là anh ta kiếm được không biết bao nhiêu tiền nhờ phong trào Đoàn kết, rồi nói chuyện bổng lợi thu được từ Nobel Hòa bình. Nhưng chẳng ai tin cuốn băng đó cả. Vì sao như vậy ư? Vì cộng sản đã phá sản niềm tin, dù có ghép hình khéo tới đâu. Có thể là ở Việt Nam người ta vẫn còn bán tín bán nghi, nhưng tình trạng này sẽ không kéo dài. Sẽ tới lúc người dân biết họ bị dối lừa và rồi người dân sẽ quay lại trừng trị chế độ. vì bị lừa dối. Tất nhiên, không chỉ có chế độ độc tài gánh chịu hậu quả, xã hội cũng sẽ phải chịu những hậu quả lâu dài mà dối trá đem lại. Tại Ba Lan, đã 20 năm từ khi nước này giành được dân chủ, nhưng thi thoảng các vết thương cũ vẫn bị nhói đau.

Tôn Vân Anh: Đó là dư luận. Thế còn đội ngũ đối lập đã làm những gì khi đồng đội lên ti-vi đầu hàng, một tình huống rất không có lợi cho đối lập?

Krzysztof Łoziński: Chúng tôi đính chính các thông tin, nói quan điểm chính thống của chúng tôi như thế nào. Công cụ truyền thông xưa kia của chúng tôi rất thô sơ, khiêm tốn, chúng tôi chỉ có báo chí in chui và mấy đài radio tự chế, so với hệ thống truyền thông khổng lồ của Đảng Cộng sản. Thế nhưng chúng tôi có niềm tin của xã hội. Một tờ báo hai trang của chúng tôi, có khi in bị nhòe rất khó xem mà cũng được nhiều người truyền tay nhau đọc. Chúng tôi có được niềm tin, nhưng với điều kiện là chúng tôi phải trưởng thành tới mức biết từ bỏ dối trá và không tin cộng sản.

Cuộc nói chuyện với ông Krzysztof Łoziński thực hiện tại Ba Lan ngày 21 tháng 8 năm 2009.