Nhưng lạ thay, báo chí nhà nước đă im tiếng th́ chớ, báo chí công giáo như Hội đồng Giám mục cũng lặng thinh. Là giáo dân, chẳng biết t́m hỏi chỗ nào cho cụ thể những thông tin liên quan. Nhân chuyến về quê, chúng tôi đến thăm Toà Giám mục Thái B́nh vào ngày 19/5, ngày này cách đây một năm trước, chúng tôi đă có thông tin “Thái B́nh nhất loạt tẩy chay văn nghệ 19/5”.

Thời gian qua, những thông tin trên mạng internet liên tục đưa tin và quan tâm đến biến cố TGMHN Giuse Ngô Quang Kiệt, tin tức truyền tải trên mạng, qua hệ thống truyền mồm… làm cho sự việc nóng lên.

Nhưng lạ thay, báo chí nhà nước đă im tiếng th́ chớ, báo chí công giáo như Hội đồng Giám mục cũng lặng thinh. Là giáo dân, chẳng biết t́m hỏi chỗ nào cho cụ thể những thông tin liên quan. Nhân chuyến về quê, chúng tôi đến thăm Toà Giám mục Thái B́nh vào ngày 19/5, ngày này cách đây một năm trước, chúng tôi đă có thông tin “Thái B́nh nhất loạt tẩy chay văn nghệ 19/5”.

Đức Cha Pet. Nguyễn Văn Đệ bận đi công tác xa, ở Ṭa GM Thái B́nh c̣n Đức Cha Nguyễn Văn Sang, nguyên Giám mục Thái B́nh và nguyên Tổng thư kư HĐGMVN.

Giám mục Fx. Nguyễn Văn Sang năm nay đă 80, h́nh dáng hơi nặng nề do chân đau phải chống gậy, hơi bị nặng tai, nhưng tinh thần vẫn minh mẫn và ngài có trí nhớ khá tốt.

Câu chuyện giữa chúng tôi khá cởi mở và chân thành, ngài kể cho chúng tôi nghe khá nhiều điều thú vị về những kỷ niệm thời gian qua và những vấn đề liên quan đến giáo hội hiện nay.

Ngài cũng cho biết từ ngày về hưu, được nhiều cán bộ cao cấp đến mời tham dự mặt trận thậm chí là với chức danh Phó Chủ tịch Trung ương mặt trận Tổ Quốc hẳn hoi. Nhưng ngài cười nói: “Họ chỉ lợi dụng ḿnh thôi, giờ ḿnh già cả, ốm đau thế này, đến gần đây họp HĐGMVN c̣n không đi được nữa là tham gia cái ǵ, cuối cùng th́ họ nói cái ông Cha Sang này chẳng được việc ǵ cho họ”.

Câu chuyện của ngài đi từ gần, từ những cái liên quan đến ḿnh rồi đi xa về những vấn đề liên quan giáo hội công giáo, đến những biến cố gần đây.

Khi chúng tôi nêu câu hỏi “Về sự ra đi của ĐT Kiệt, chúng con hoang mang vì báo mạng và giáo dân phản ứng rất mạnh, nhiều khi còn trái ngược nhau trong khi đó chẳng thấy HĐGMVN giải thích gì? Ngay cả báo chí nhà nước cũng im hơi lặng tiếng mà chỉ có một bản tin là “Được sự đồng ư của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam, Vatican đă bổ nhiệm TGM Phó Hà Nội Nguyễn Văn Nhơn”.

Đức Cha Sang trầm tư: “Việc ĐT Kiệt từ chức có phải vì lý do sức khỏe như ngài nói hay không, ta phải xem xét. Nhưng cá nhân tôi không đồng ý cách làm vừa rồi: làm sao bắt ngài phải ra đi trong đêm? Cứ tổ chức một cuộc lễ chia tay thật hoành tráng vào. Làm sao mà phải sợ và ai phải sợ? Việc làm đó làm cho "Ngư ông" tức là nhà nước "đắc lợi".Nếu có phải ra đi cũng không thể 'bắt nhau" đi lúc này được, rất có hại cho Giáo Hội. Tôi cho rằng ai đó bố trí việc này là quá kém”.

Chúng tôi hỏi tiếp: “Thưa ĐC, nếu ở vị trí ĐT Kiệt thì ĐC sẽ làm thế nào?”
Ngài nói: “Như tôi đã đôi lần có ư kiến trên các bài viết, là ĐT Kiệt cứ ở vị trí TGMHN, nếu đau ốm thì đi chữa bệnh và tìm một vị phó, thậm chí làm Giám quản (đến đây Ngài nói nhỏ: " tôi biết ĐT Kiệt rất tín nhiệm ĐC Chí Linh, ĐC Thiên… và trong danh sách đề cử Phó TGMHN chắc chắn không có ĐC Nhơn...). Nếu là tôi, tôi cứ ở Tòa TGMHN, như ba Cụ tiền nhiệm là: các Đức Hồng Y Trịnh Như Khuê, Trịnh Văn Căn, Phạm Đình Tụng) ốm cũng cứ ở đấy, chết th́ muốn chôn ở đâu th́ chôn, việc ǵ phải đi đâu.

Nhất là khi ông Thảo, bà Hằng ở Thành phố Hà Nội nó đă yêu cầu chuyển đi mà Giáo hội đưa ngài đi trong đợt này th́ khó mà thuyết phục được ai với bất cứ lư do nào”.

Khi được hỏi về Tân Tổng Giám mục Hà Nội Phê rô Nguyễn Văn Nhơn, ngài nói: “ĐC Nhơn là người đơn sơ hiền lành và như tôi đã viết: Sinh thời ĐC Nguyễn Sơn Lâm (khi đó là GM Đà Lạt) đã nhiều lần đề cử, mà mãi 5 năm sau nhà nước mới đồng ý. Thế mà lần này mọi việc lại mau mắn thế.!.. lại còn "bị bất ngờ khi được bổ nhiệm" nữa. Thật không hiểu ra làm sao nữa!...”

Là một giám mục phụ tá ở TGP Hà Nội dưới thời Đức Hồng Y Trịnh Văn Căn, lễ giỗ lần thứ 20 Hồng Y Trịnh Văn Căn vừa mới tổ chức ở Nhà thờ Chính ṭa Hà Nội nhưng không thấy ngài về dâng lễ, khi chúng tôi t́m hiểu lư do, ngài cho biết: “Tôi không đi, vì tôi thương Đức HY Căn lắm, sinh thời Ngài cực lực phản đối việc đưa Giám mục ở miền Nam ra Bắc. Khi nghe tin Đức Cha Nhơn ra Hà Nội là khi tôi không bao giờ nghĩ đến, kể cả khi trang Nữ Vương Công Lư đưa tin, nên tôi cho rằng nó bịa, nhưng nó lại nói đúng và đúng nhiều việc sau đó nữa”.

Về hoạt động của HĐGMVN qua cuộc họp tại Xuân Lộc tháng 9/2008 ngay sau vụ Ṭa Khâm sứ, một đoàn Hồng Y, Giám mục đă lặn lội đi từ Xuân Lộc ra Hà Nội “chào Thủ tướng”. Đức Cha Fx. Nguyễn Văn Sang bày tỏ quan điểm: “ Tôi không tham dự cuộc họp đó. Tôi không được biết cụ thể. Nhưng tôi cho rằng các vị họp mãi trong Nam, mà phải "lóc cóc"  ra tận Hà Nội để chào Thủ tướng là kém về ngoại giao. Còn khi gặp bị người ta mắng cho một trận mà không có vị nào nói lại nửa lời thì kém quá.. kém quá. Thường th́ họp nơi nào, có thể đến thăm địa phương nơi họp là được, đây lại lặn lội từ trong đó ra đây để họ mắng cho như vậy th́ ḿnh là ai? Và dấu hiệu của sự thay đổi thái độ của một số vị trong HĐGMVN đối với ĐT Kiệt có thể từ đó”

Khi chúng tôi nêu một thắc mắc với ngài rằng: Trong khi HĐGMVN đang họp tại Vũng Tàu, có thông tin nói rằng đă có những cuộc mặc cả về vấn đề Đức Cha Kiệt giữa nhà nước và Vatican, sau đó ngài về Hà Nội th́ không có nội dung đó nữa, Đức Cha nghĩ sao”?

Ngài trả lời: “Sau khi có tin trên mạng tôi có hỏi ĐC Đệ, ĐC cho biết ở cuộc họp chính thức không bàn về vấn đề đó. Nhưng qua kinh nghiệm đã từng làm Tổng thư ký HĐGMVN tôi cũng xác nhận rằng: trong các cuộc họp chính thức trước đây HĐGM cũng không bàn về việc ông này đi, ông kia lên... mà một số vị có thế giá bàn với nhau ở ngoài cuộc họp. Cái đó là có

Họp HĐGM th́ có ǵ đâu, trước đây là tập trung, cầu nguyện, rồi các giáo phận báo cáo t́nh h́nh giáo phận ḿnh, rồi ra thư chung. Mọi vấn đề Ban thường vụ lo hết mà. Mấy năm gần đây th́ c̣n có nội dung để bàn như vấn đề Caritas, vấn đề giáo lư, kinh sách… hoặc ǵ đó tương tự th́ c̣n có nội dung mà bàn, chứ như trước đây chỉ có thế là tổng kết.

Nhân đây tôi kể cho các vị nghe: Năm ngoái, khi tiếp phái đoàn Tòa Thánh, có một Đức Ông nói với tôi là "...Đấy có mấy việc như thế, xin ĐC giữ kín cho". Tôi cười lớn và nói " Thưa Đức ông ở đâu không biết chứ ở VN này, những chuyện như Đức ông vừa nói , Giám mục là người biết sau cùng". Đức ông đó ngạc nhiên: "Tại sao?" Tôi đáp: "Có gì đâu, theo cơ chế tuyển chọn hiện nay: thì ứng cử viên khi đã được Giáo quyền chọn rồi thì đưa hồ sơ cho nhà nước, họ có đồng ý thì mới được.Mà nhà nước thì quan liêu, ông trung ương giao cho ban tôn giáo và công an tỉnh. Ông tỉnh lại giao cho ông huyện... rồi đến xã, thậm chí cả mấy ông mặt trận thất học cũng được tham gia họp bàn để xem vị ấy có được làm giám mục không. Đấy, ta thì ra sức giữ bí mật, nhưng với cơ chế như thế thì ai giữ bí mật cho ta đây?!" (nói xong ĐC cười lớn).

Ngài nói tiếp: “Mọi việc xưa nay vẫn thế. Chỉ có lần này, việc ĐC Kiệt quả là khác thường, lại được truyền thông loan tải liên tục nên mọi người mới quan tâm đến HĐGM như vậy chứ trước đây ai để ư HĐGMVN họp hành thế nào, nói ǵ đâu”.
Khi được hỏi về đánh giá của ngài về các thông tin trên mạng? Giám mục Fx. Nguyễn Văn Sang nói: “Rất phong phú và phức tạp. Nhât là cái "thằng" Nữ vương công lý" nó nói ban đầu nghe tưởng là giật gân và hồ đồ, thế nhưng lại rất đúng. Chẳng hạn nó bảo Đức Cha Nhơn sẽ ra Hà Nội, lúc đầu tôi c̣n cười bảo nó nói linh tinh, làm ǵ có chuyện đó, thế mà có thật ngay sau đó. Rồi nó đưa tin là chỉ còn 8 ngày nữa là ĐT Kiệt sẽ ra đi. Tôi nghĩ chuyện trẻ con. Thế mà 7 ngay sau, ngày 12/5 nó lại khẳng định lại là ngày mai cả Đức Tổng Kiệt và Đức Cha Thuyên cùng ra đi, th́ đúng 12/5 có tin ĐT Kiệt lặng lẽ ra đi ban đêm và 13/5 thì Tòa Thánh chấp nhận đơn từ chức của Ngài. Rồi cả tin Đức Cha Thuyên cũng phải nghỉ luôn hôm đó. Khiếp quá!

Bây giờ tôi để luôn một đường link để mở máy ra là vào đó xem có ǵ không đă.”

Chúng tôi hỏi tiếp: “Đức Cha có lo ngại như ĐC Chí Linh nói trong bài diễn từ 7/5/2010 là “người bi quan thì cho là HĐGMVN bị chia rẽ,"bị khuynh loát"...

Ngài trầm ngâm: “Theo tôi, có thể có một số người trong HĐGM có ý định đó, nhưng số đó không đủ khả năng "khuynh loát" các vị còn lại, nhất là các GM miền Bắc. Và có người lo ngại Công giáo sẽ bị quốc doanh hóa như Phật giáo là không thể xảy ra.

Tôi cứ lấy ví dụ như ở Thái Bình đây, cho đến giờ chẳng có Linh mục nào tham gia cái gọi là UBĐK Công giáo cả. Có một số ông cán bộ cao cấp hay qua lại chỗ tôi, tôi cứ tiếp đãi vui vẻ. Nhưng sau một thời gian họ bảo nhau :"Cái ông Sang này chả được việc gì cho họ cả"  (nói xong ĐC cười lớn). Khi tôi nghỉ hưu các ông lại đề nghị tôi tham gia Mặt trận Tổ quốc, thậm chí có thể giư chức Phó Chủ tịch, nhưng tôi đã từ chối”.

Chúng tôi hỏi ngài: “Trên mạng có thông tin là trong vụ việc ĐC Kiệt có bàn tay sắp xếp của ai đó, theo ĐC thì thế nào?” Ngài trả lời: “Có thể lắm vì Đức Giáo Hoàng, làm sao biết hết được mọi việc xảy ra tại các giáo hội địa phương được... mọi thứ đều do bộ phận cấp dưới đưa lên thông qua thôi. Tôi có biết Đức ông Dung, ông này cũng là con  ĐC Thuận đấy (Tức ĐHY FX Nguyễn Văn Thuận). Đức ông này cũng lắm vấn đề lắm...”

Giờ tiếp khách của ngài cũng đă dài, dù câu chuyện c̣n rôm rả, nhưng giờ lễ sắp đến, chúng tôi chia tay ngài, ngài nặng nề đứng dậy bắt tay chúng tôi với lời hẹn: “Cứ có dịp th́ về đây chơi nhé, đây th́ thoải mái, có ǵ ta nói chuyện cho vui”.

Chia tay ngài, ấn tượng c̣n lại trong chúng tôi về một vị Giám mục trọng tuổi, hồn nhiên và vô tư, vô tư ngay cả với những lời chỉ trích ḿnh vẫn cứ cười sảng khoái “người ta có quyền mà” – Ngài nói.

                                               
Thái Bình 19/5/2010.
Hải Hà