Chính phủ Việt Nam thông báo, ngày 28/02 tới đây, dự án xây dựng nhà máy Alumium Nhân Cơ tại tỉnh Đăk Nông sẽ được khởi công. Dự án do Tập doàn Than - Khoáng Sản Việt Nam chủ thầu. Dự án sẽ áp dụng công nghệ Bayer để sản xuất alumina và áp dụng các tiêu chuẩn tiên tiến trong bảo vệ môi trường.

- Thưa ông, có những ư kiến cho rằng có nguy cơ gây tác động xấu về môi trường, xă hội và hiệu quả về mặt kinh tế của dự án thấp. Đến nay, chủ đầu tư có cam kết bảo đảm an toàn về môi trường và hiệu quả kinh tế như thế nào?
- Khi tŕnh với Chính phủ, chủ đầu tư và các cơ quan tham mưu, tư vấn đều đặt yêu cầu là phải đảm bảo được các yếu tố đó. Và nay đă tiến hành xem xét thận trọng, chặt chẽ; dự án đă được phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường và phân tích hiệu quả kinh tế, Chính phủ thấy được mới cho phép khởi công đúng theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị.
Nhiều góp ư của các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm đă quan tâm và đặc biệt là những ư kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị và Chính phủ đă được chủ đầu tư và các Bộ, ngành, các cơ quan chuyên môn tiếp thu, thực hiện thẩm định các yếu tố về hiệu quả kinh tế và tác động của việc khai thác bô xít, sản xuất alumin.
Bộ Tài nguyên – Môi trường đă lập một hội đồng khoa học để thẩm định trước khi phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án và Bộ Công Thương cũng lập một hội đồng khoa học để đánh giá hiệu quả về mặt kinh tế.

- Khi dự án sắp khởi công, c̣n điều ǵ ông cảm thấy băn khoăn? 
- Mọi dự án muốn phát triển bền vững, hợp ḷng dân th́ đ̣i hỏi phải hướng tới mục tiêu hài hoà giữa kinh tế – xă hội – môi trường, hài hoà giữa lợi ích Trung ương – địa phương – nhà đầu tư. Muốn có được điều này th́ việc tổ chức thực hiện phải đồng bộ và thật bài bản, đạt yêu cầu khoa học – thực tiễn.
Dự án này đă có thời gian chuẩn bị khá dài, thậm chí chậm tiến độ để thẩm định và đánh giá lại. Tuy nhiên, giữa sự tính toán và thực tế bao giờ cũng có một khoảng cách. Nếu nói c̣n có điều ǵ băn khoăn th́ là chỗ này, phải được kiểm chứng thực tiễn trong quá tŕnh triển khai sắp tới và kịp thời điều chỉnh, bổ sung để đạt được kết quả tốt nhất.
 

Ngay sau khi thông tin này được Chính phủ Việt Nam đưa ra, cùng với những trả lời phỏng vấn của truyền thông Nhà nước đối với ông Bí thư tỉnh uỷ Đăk Nông, Nhóm BauxiteVietnam đă lập tức phản đối và bày tỏ sự nghi ngờ những cam kết bảo vệ môi trường của Nhà nước cũng như Tập đoàn Than Khoáng Sản Việt Nam.

Theo chúng tôi được biết th́ Bộ Chính trị ĐCSVN đă từng ra Nghị quyết yêu cầu dừng dự án Nhân Cơ lại, chỉ thực hiện thí điểm việc khai thác bauxite tại Tân Rai thôi và cũng thực hiện một cách thận trọng, trong khi thực hiện phải xem xét đầy đủ các loại ảnh hưởng như môi trường, văn hóa, và an ninh ở cả vùng chiến lược hết sức quan trọng là Tây Nguyên. Từ đó đến nay chưa thấy Bộ Chính trị ĐCSVN rút lại hoặc bổ sung một phụ lục nào vào Nghị quyết đă loan, nghĩa là Nghị quyết ấy vẫn c̣n hiệu lực. Phiên họp Quốc hội cuối năm 2009 cũng đang xin khất lại việc thông qua Tổng dự án khai thác Bauxite ở Tây Nguyên. C̣n bản giải tŕnh của Bộ Công thương tại diễn đàn Quốc hội hồi tháng 5-2009 th́ đă bị giới chuyên môn phản ứng rất mạnh, thậm chí coi là một loại “tṛ diễn” đến người không có chuyên môn cũng khó có thể lọt tai. Vậy th́, Tập đoàn TKV lấy lá bùa hộ mệnh ở đâu ra mà dám qua mắt QH và Bộ Chính trị ĐCSVN được nhỉ? Không lẽ đây là một việc đă được QH và BCT bật đèn xanh một cách ngấm ngầm, do đă có kư kết với Trung Quốc từ trước, như cái việc ông TBT Nông Đức Mạnh từng kư với ông Giang Trạch Dân trong tuyên bố chung hồi 2001 và kư lần thứ hai với ông Hồ Cẩm Đào hồi 2005 mà không cần đếm xỉa đến vai tṛ của Nhà nước? Thú thật, chúng tôi không dám tin.
Phải nhắc lại: đất nước này không phải là đất nước của Tập đoàn TKV, cũng không phải là đất nước riêng của một nhóm, một tập đoàn nào, mà là đất nước của 85 triệu con người đầy ư thức về quyền và nghĩa vụ của ḿnh đối với Tổ quốc. Muốn làm việc ǵ cũng phải có nguyên tắc rành mạch, phải dựa trên pháp luật được toàn dân thừa nhận, như vậy hành động của ḿnh mới có thể gọi là quang minh chính đại được. Riêng Tập đoàn TKV càng nên nhớ đến món nợ than thổ phỉ ở Quảng Ninh c̣n chưa trả, và ông tổng Kiển dù có được ai đấy cho lặng lẽ ôm túi tiền thoát thân th́ nhân dân Việt Nam trước sau đă đóng đinh tên ông trên bảng ghi “xú”. Những ai muốn theo gương ông xin hăy cứ chờ đấy.

Đây là một nhóm trí thức được thành lập từ năm 2009, với mục đích kêu gọi Nhà nước dừng ngay các hoạt động khai thác bauxite và sản xuất alumium tại Tây Nguyên, đặc biệt là tại Đăk Nông với lí do môi trường và an ninh. Nhóm này nói rằng, việc khai thác bauxite sẽ gây ra các ảnh hưởng về môi trường một cách nghiêm trọng, đặc biệt, sau khi khai thác, bùn đỏ, sản phẩm phụ của quá tŕnh này, sẽ khiến đất đâi ở đây bị phá huỷ, cây trồng không thể phát triển trên khu vực này, đồng thời, đời sống của người dân xung quanh và các công nhân làm việc ở trong nhà máy sẽ bị phá hoại trầm trọng. Hơn nữa, về lí do an ninh quốc gia, nhóm này cho rằng đây là một "đường lối" trong kế hoạch bành trướng của Trung Quốc. Nước này trước đó gửi hàng ngàn công nhân với những phương tiện hiện đại tới Đăk Nông trong dự án này. Điều này càng làm tăng thêm lo ngại về vấn đề quốc pḥng. Bởi lẽ, Tây Nguyên là một trí chiến lược quan trọng, từ Tây Nguyên, như chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975, có thể tiến đánh nhiều vùng trọng yếu khác của Việt Nam.
Tướng Vơ Nguyên Giáp, một trong các vị tướng giỏi nhất mọi thời đại trong lịch sử thế giới hiện đang ở tại Hà Nội, nhiều lần viết thư tới Nhà nước phản đối dự án này và yêu cầu ngừng tiến hành với các lí do như trên.

 

Người chủ sự của nhóm, giáo sư Nguyễn Huệ Chi và các cộng sự nhiều lần bị an ninh khám nhà, tịch thu máy tính cá nhân, tài liệu,...

Về các trả lời của ông Bí thư tỉnh uỷ Đăk Nông, nhóm này phản bác rằng

Vào giữa tháng 4 2009, dưới sức ép của giới trí thức, một số đại biểu QH đă kiến nghị, yêu cầu Chính phủ phải báo cáo trước QH về quy hoạch các đại dự án khai thác bauxite ở Tây nguyên – một vấn đề trọng đại của đất nước có tác động đến nhiều mặt chính trị, quốc pḥng, kinh tế và đời sống xă hội, mà bấy lâu nay Đảng và Chính phủ “âm thầm” tiến hành. Từ đó, nhiều vấn đề c̣n chưa minh bạch trong quy hoạch các dự án này được nêu ra. Quốc hội đă yêu cầu Chính phủ phải kiểm tra, giám sát và báo cáo lại.
Tuy nhiên, vào 16/10/2009, trước khi kết thúc phiên họp Ủy ban Thường vụ QH cuối cùng trước kỳ họp QH, Chủ nhiệm Văn pḥng QH Trần Đ́nh Đàn cho biết, mặc dù nhiều ĐBQH có đề nghị Chính phủ báo cáo về việc triển khai thực hiện dự án bauxite Tây Nguyên, nêu rơ thuận lợi, khó khăn, song nội dung này “đă được Chính phủ báo cáo tương đối đầy đủ tại kỳ họp thứ 5 vừa qua, nên sẽ báo cáo tại kỳ họp sau của QH”, tức là kỳ họp thứ 6 diễn ra vào 20-27/10/2009.
Thế nhưng, vào kỳ họp QH 20-27/10/09 này, không ai nghe bất cứ một thông tin ǵ về quy hoạch và các dự án bauxite mà Chính phủ đă hứa sẽ tŕnh bày.
Bất ngờ, hôm nay, dự án bauxite Nhân cơ được công bố sẽ khởi công vào cuối tuần này 28/02/2010. Theo ông Trần Quốc Huy, Bí thư Tỉnh ủy Đăk Nông, th́ cơ quan chuyên trách đă kiểm chứng kết quả thực tiễn thông qua kiểm tra của Bộ Tài nguyên Môi trường và việc đó đă được Chính phủ phê duyệt. Ông Bí thư Tỉnh ủy lấy ǵ để bảo đảm cho lời tuyên bố ấy, v́ các kết quả này đă được đưa ra tŕnh bày ở một phiên nào trong kỳ họp cuối năm của Quốc hội đâu? Mà Quốc hội  th́ quyền năng tất nhiên to hơn Chính phủ, thưa ông.
Vả lại, cũng xin nhắc rằng, Đại biểu QH Dương Trung Quốc, trong buổi họp cuối cùng của kỳ họp 20-27/10/09 đă thẳng thắn nêu ra: những nội dung nào mà Chính phủ chuẩn bị báo cáo trước Quốc hội nếu có, th́ cũng chỉ có một ngày trước khi tŕnh bày, nên chẳng có ai phản ứng kịp để mà phản biện. Ông c̣n nêu thêm, những ǵ mà các đại biểu QH đă từng thông qua chỉ là “niềm tin chính trị” chứ chưa phải là bằng chứng khoa học và chưa được kiểm chứng bởi những tổ chức, cơ quan chức năng độc lập.
Trong một t́nh h́nh như vậy, thử hỏi việc triển khai dự án Nhân Cơ có phải là một việc làm lấy được hay không?

Đây là một vấn đề rất đáng quan tâm, bởi nó liên quan đến an ninh quốc gia, sức khoẻ con người và môi trường. Trên cả các lợi ích về kinh tế, dự án này rất đáng để Nhà nước xem xét thật kĩ lưỡng trước khi quyết định, chứ không phải vội vă đưa ra và phê chuẩn như đă nói ở trên trong khi vẫn có sự phản đối với những lí lẽ từ đại tướng Vơ Nguyên Giáp, đại biểu quốc hội và nhà sử học Dương Trung Quốc, nhóm trí thức BauxiteVietnam và những cá nhân ủng hộ (có chữ kí online kiến nghị phản đối).
Trước đó, năm 2009, nhóm Người Việt Yêu Nước cũng đă tổ chức phát áo miễn phí với nội dung "No Bauxite - No China " để phản đối dự án này.