Tại sao Việt Nam lo về Trung Quốc nhất?
Ngô Nhân Dụng
Giới trí thức Việt Nam đang lo ngăn cản không cho các công ty Trung Quốc mang người vào khai thác bô xít (bausite) làm nguy hại môi trường sống, biến các cư xá của công nhân Trung Quốc thành những làng tự trị sống ngoài luật pháp nước Việt Nam. Người Việt Nam nào cũng đau ḷng trước cảnh Hải Quân Trung Quốc bắt đồng bào ngư dân ngay trong hải phận nước Việt đưa về giam giữ ngay ở Hoàng Sa mà họ đă chiếm của nước Việt Nam từ năm 1974.
Từ hai ngàn năm nay, người Việt vẫn lo tự vệ trước sức mạnh bành trướng của người Hán. Đến bây giờ mối lo đó càng lớn hơn v́ Trung Quốc đang nỗ lực thay đổi để trở thành một cường quốc kinh tế đứng hạng nh́ thế giới, mà trong một thế hệ nữa, đến giữa thế kỷ này một tỷ dân Trung Hoa sẽ vượt qua Hoa Kỳ để đứng hạng nhất về tổng sản lượng quốc gia. Trước viễn anh đó người Việt Nam phải lo lắng.
Nhưng nh́n chung quanh, chúng ta phải tự hỏi tại sao các nước khác trong vùng Á Đông cũng lo nhưng không ai mang mối lo lớn như nước ḿnh? Hàn Quốc và Đài Loan nằm sát bên Trung Quốc, như những con mèo nằm bên cạnh con cọp. Những quốc gia nhỏ khác trong vùng như Phi Luật Tân, Mă Lai Á, Indonesia, nhỏ bé đến như Singapore, họ đều ư thức về vai tṛ đang lên của Trung Quốc và biết họ phải làm ǵ; nhưng không hoảng hốt trước sự bành trướng của cường quốc mới này. Tại sao vậy?
Hăy nh́n vào hai nước Á Đông láng giềng của Trung Quốc, gần không khác ǵ Việt Nam. Hàn Quốc đến giờ vẫn c̣n bị chia đôi. Nước họ đă từng bị đế quốc Trung Hoa đặt làm An Đông Đô Hộ Phủ vào thời gian mà nhà Đường gọi nước ta là An Nam, bây giờ trong nước họ không ai báo động nhau về sự bành trướng của Hán tộc! Tại sao Đài Loan, ḥn đảo vẫn bị coi là một tỉnh của Trung Quốc, họ không lo bị Trung Quốc lấn áp hay xâm chiếm mà c̣n mở rộng giao thương, trao đổi văn hóa, và mua thêm vũ khí của Mỹ để củng cố sức mạnh quân sự? Nước Việt Nam khác hai nước trên ở những điểm nào mà dân họ b́nh tĩnh, tự tin, c̣n dân ḿnh th́ lo sợ đến thế? Trả lời được câu hỏi này là biết được người Việt Nam phải làm ǵ để đứng vững trước mối đe dọa về sự bành trướng của Trung Quốc trong thế kỷ 21.
Lư do thứ nhất là kinh tế. Đài Loan và Nam Hàn đang là những cường quốc kinh tế trong khu vực Á Đông. Sản lượng b́nh quân ở Nam Hàn trên 24,000 đô la một đầu người, Đài Loan trên 30,000 đô la, c̣n Trung Quốc chỉ có hơn 5,000 (Việt Nam bằng một nửa Trung Quốc, và đây là lối tính PPP, dựa theo măi lực tương đối của người dân chứ không theo lối chỉ tính bằng đô la Mỹ). Dù tới khi tổng sản lượng nội địa của Trung Quốc tăng gấp ba lớn bằng GDP của Mỹ th́ một người dân trung b́nh ở nước Đại Hán vẫn c̣n nghèo, chưa bằng một phần ba người dân hai nước nhỏ láng giềng. Dân giầu th́ nước mạnh, nhất là trong thời “thế giới hậu cộng sản” và kinh tế toàn cầu hóa bây giờ.
Sau khi chiến tranh lạnh đă chấm dứt, những quốc gia nhỏ không phải mang mối lo bị một cường quốc nào xâm chiếm nữa. Mỹ không có tham vọng chiếm đóng Iraq lâu dài cũng như Nga không dám đem quân vào các nước Georgia và Ukraine trước kia từng thuộc lănh thổ Liên Xô. Trung Quốc dù có tăng sức mạnh quân sự gấp trăm lần cũng vẫn chưa đuổi kịp Mỹ; mà từ năm 1950 họ vẫn chưa dám đem quân sang đánh các ḥn đảo Kim Môn và Mă Tổ th́ bây giờ họ càng phải dè dặt hơn.
Tuy Việt Nam và Trung Quốc vẫn c̣n do những đảng tự gọi là cộng sản cai trị, nhưng chúng ta đang sống trong một “thế giới hậu cộng sản” v́ chủ nghĩa Cộng Sản đă bị vứt bỏ từ hai chục năm nay rồi. Ngày nay vẫn c̣n những hội nghị về chủ nghĩa Mác xít trong đó người ta bàn về những lời Karl Marx phê b́nh xă hội tư bản chứ không phải để t́m đường thực hiện những viễn tượng mà ông vẽ ra để thay đổi các xă hội đó. Kinh tế tư bản, mang tên gọi khác là kinh tế thị trường, đang trở thành lối làm ăn duy nhất để tiến tới dân giầu, nước mạnh.
Nhưng trong “thế giới hậu cộng sản” này nền kinh tế của tất cả các nước đều liên hệ đến nhau. Tất cả các cường quốc đều muốn duy tŕ một t́nh trạng ổn định. Để yên tâm làm ăn. Mục tiêu của các quốc gia là nâng cao mức sống của người dân chứ không phải là thực hiện một chủ nghĩa hay một lư thuyết nào. Không hề có một “chủ nghĩa tư bản” như người cộng sản thường hô hoán. Kinh tế tư bản là một cách tổ chức xă hội cạnh tranh để sinh tồn theo luật tự nhiên; mà cơ cấu tổ chức tư bản đó sẵn sàng biến hóa theo nhu cầu từng giai đoạn, cũng là một luật tiến hóa tự nhiên. Sức mạnh của một quốc gia nằm trong lănh vực kinh tế: Mạnh v́ gạo, bạo v́ tiền.
Nhưng các quốc gia, đặc biệt là các cường quốc về quân sự cũng như kinh tế, không ai muốn thế quân b́nh hiện có bị xáo trộn. Không một cường quốc nào sẵn ḷng đi giúp một nước này chống nước khác nếu không phải v́ muốn bảo vệ thế quân b́nh tương đối ổn định đó. Ư nghĩ kết thân với một nước này để chống lại nước khác hoàn toàn dựa trên địa lư chính trị là một ảo tưởng. Trái đất đă “bằng phẳng” hơn, núi, sông, biển cả không c̣n quyết định các mối tương quan quốc tế. Chiến tranh lạnh đă chấm dứt, mỗi cường quốc kinh tế chỉ lo bảo vệ quyền lợi của họ và họ biết các quốc gia khác cũng như vậy. Các quốc gia liên kết với nhau qua những hiệp ước thương mại chứ không phải qua những liên minh quân sự như 50 năm trước nữa. Ư tưởng liên kết với một nước khác qua một chủ nghĩa, v́ cùng một chế độ, một mô h́nh tổ chức xă hội, là một ư tưởng lạc hậu và nguy hiểm cho chính bản thân nước ḿnh.
Các nước như Đài Loan, Nam Hàn không lo lắng trước sự bành trướng quân sự và kinh tế của Trung Quốc v́ họ đă đi trước lục địa Trung Hoa trên con đường tư bản hóa, dân họ giầu hơn nhờ thế nước họ vững chắc.
Nhưng một sức mạnh không thể chối căi được là ở các nước trên dân chúng và chính quyền đều đồng ư phải làm sao cho dân giầu, nước mạnh th́ mới đứng vững được trong cuộc chạy đua với một tỷ người Trung Hoa. Và họ biết phải làm ǵ để dân giầu, nước mạnh. Dân chúng nước họ có “đồng thuận” với nhau không? Có thể trả lời ngay là không! Chính sách tăng cường giao thương với Trung Quốc của chính phủ Quốc Dân Đảng ở Đài Loan đang bị đảng đối lập và báo chí tự do chỉ trích, nêu rất nhiều lư do khác nhau. Tại Nam Hàn mỗi lần thay đổi tổng thống là lại xác định một chính sách mới đối với B́nh Nhưỡng cũng như Bắc Kinh. Đồng thuận là một từ ngữ đầy ảo tưởng và nguy hiểm. Các chế độ độc tài dùng khẩu hiệu này để ép buộc dân phải vâng lời chính quyền. Trong một xă hội tự do dân chủ người ta không cần “đồng thuận.” Mọi người luôn luôn bất đồng ư kiến, nhiều ư kiến khác nhau th́ người dân càng có dịp so sánh và lựa chọn. Những cuộc tranh luận đó trông có vẻ lộn xộn, không “nhất trí” nhưng lại giúp quốc gia tránh được những nhầm lẫn lớn, khó sửa. Chỉ cần mọi người cùng theo những luật chơi minh bạch, công khai để quyết định những chính sách chung. Chính nhờ những luật chơi dân chủ mà một khi chính sách quốc gia đă được đa số đồng ư và dùng lá phiếu để lựa chọn rồi, cả nước trên dưới một ḷng. Mặc dù lúc nào cũng vẫn có người không vẫn đồng ư và tiếp tục t́m cách chinh phục đa số theo ư kiến của ḿnh.
Chính chế độ tự do dân chủ đă gây nên sức mạnh của Hàn Quốc và Đài Loan. Các đảng chính trị ở hai nước đó vẫn “đấu đá” nhau thẳng tay để giành quyền lănh đạo, nhưng các quyền tự do căn bản của người dân được tôn trọng và người dân nắm quyền lựa chọn tối hậu. Trong nước họ cũng có những người lợi dụng quyền thế làm tiền; cũng có những nhà kinh doanh t́m cách hối lộ cho được việc; nhưng nhờ báo chí tự do và bầu cử tự do cho nên trong xă hội có cả một mạng lưới ngăn ngừa tham nhũng tự nhiên. Điều đáng nể nhất là xă hội công dân ở các nước trên đă phát triển rất mạnh nhờ các công dân đều được tự do lập hội. Mỗi nhóm công dân có những nhu cầu và quyền lợi riêng được tự do hoạt động và phát triển mà không bị guồng máy nhà nước ngăn cản. Vừa rồi Đức Đạt Lai Lạt Ma đến thăm Đài Loan do lời mời của các Phật tử để cầu nguyện cho các nạn nhân bị băo, Bắc Kinh đă kịch liệt đả kích cuộc thăm viếng này. Chính phủ Quốc Dân Đảng ở Đài Loan cũng chống v́ không muốn làm mất ḷng chính quyền cộng sản lục địa, nhưng vẫn phải chịu thua dân. Chỉ trong một nước tự do người ta mới thể hiện được đủ các quyền công dân như vậy.
Đối với nước Việt Nam ta, điều đáng lo lắng nhất không phải là Trung Quốc tiến lên địa vị mạnh hơn; mà là lo nhất là nước Việt Nam đă chậm tiến lại càng ngày càng bị bỏ lại phía sau. Trong khi các nước khác trong vùng Á Đông tiếp tục trên con đường tiến bộ về chính trị và kinh tế như vậy, th́ chính quyền cộng sản ở Việt Nam c̣n đang đẩy lùi cả nước đi ngược ḍng tiến hóa. Họ đang lo bắt bớ những bloggers, cấm đoán dân phát biểu ư kiến khác với đảng; cấm người dân Công Giáo ở Thái Hà, ở Tam Ṭa không được sử dụng những miếng đất vốn thuộc nhà thờ của họ; cấm các thiền sinh ở Bát Nhă, Lâm Đồng không được tu tập theo phương pháp của họ, cũng như cấm giáo hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất không được sinh hoạt tự do trở lại. Khi các chuyên gia và giới trí thức cũng phải tự giải tán một tổ chức chỉ nhằm mục đích nghiên cứu phát triển và bảo vệ môi trường th́ các công dân khác làm sao góp phần xây dựng quốc gia?
Với một chính quyền lạc hậu như thế, dân tộc ta không lo lắng sao được? Cứ để cho một nhóm tham nhũng và băt lực tiếp tục cầm đầu, nắm cổ mọi người măi hay sao?