Cách đây hơn bảy trăm năm, đức Trần Hưng Đạo là một vị Nguyên soái, đă qua ba lần đại chiến, và đánh bạt quân Mông Cổ ra khỏi bờ cơi để giữ yên sơn hà. Đúng bảy trăm năm sau: vào tháng 2 năm 1984, Hội Hoàng Gia Anh, tức là viện Khoa Học Hoàng Gia Anh bầu ra 10 vị Tướng soái kiệt xuất nhất trong lịch sử nhân loại qua các thời đại. Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn là vị Tướng Soái duy nhất được chọn với tuyệt đại đa số của thời trung cổ. Ngài đă từng đánh bạt ba lần một đoàn quân mạnh nhất thế giới trải từ Âu sang Á, đó là Mông Cổ.

Tiếc thay rằng; đến thời mạt vận, kẻ xâm lăng từ phương Bắc vào thời nhà Minh bên Tàu, chiếm cứ hơn hai mươi năm trên đất Việt. Không những cướp bóc muôn vàn thứ vật quư giá như vàng ngọc và  châu báu. Không biết dường nào kể hết ! Mà c̣n tóm thâu cả kinh sách của biết bao nhiêu đời được lưu truyền trong kho tàng văn học. Chúng cướp về có thể sửa lại với ư đồ bóp méo lịch sử, nhằm mục đích cho lănh vực tuyên truyền. C̣n về phần tinh bản, chúng có thể thiêu hủy hay cất dấu. Không những thế c̣n có thể làm sai lệch đối với các nhà khảo cổ học trên thế giới là một điều có thể xăy ra. Nhưng khi đă thanh tựu một nền văn hiến, th́ dù thời vận có thế nào đi nữa;  chân lư của bậc vĩ nhận vẫn luôn luôn tồn tại. Bởi v́, văn hóa là một cái ǵ tự thân nó trong từng thời đại của tiến tŕnh văn minh từ dân tộc đó lưu lại, không ai có thể sửa lại được cái văn hóa ấy dù bất kỳ trong một t́nh huống nào. 

Nay, kẻ sưu tầm xin  ghi lại dành cho các bạn trẻ trong và ngoài nước, đă và đang cưu mang trong ḷng một nước Việt  mến yêu, và đặc biệt gởi đến các bạn trẻ sinh ra và lớn lên tản mát khắp cùng thế giới, bởi vận mệnh đất nước nổi trôi sau một cơn lốc thời đại, đă bao trùm trên quê hương một nỗi bất hạnh khôn cùng vào 30-04-1975. Dù  đây chỉ là chút đóng góp thật là nhỏ bé như một giọt máu ḥa trong đại dương mà nỗi ḷng măi canh cánh;  một quê đang trong khổ nạn c̣n mù khơi bên kia bờ biển Thái vẫn là sự quan tâm hàng đầu của lẽ sống tinh thần của kẻ chạy giặc vây.

Và sâu xa hơn nữa, lịch sử chính thống của một dân tộc đối với các bạn trẻ là hành trang quan yếu, bởi v́ chính thế  trẻ  là những lớp người tiếp bước cho tiền đồ của Quốc gia Dân tộc, phải nhận chân đâu là quê Cha và đâu là đất Tổ qua một truyền thống ngoan cường và một tinh thần bất khuất để tồn tại là điều không thể thiếu được.

Các bạn trẻ quư mến, chính các bạn hôm nay và ngày mai luôn luôn là luồng sinh khí thật trong sáng và kỳ diệu nhất sẽ mang về cho đất nước Việt Nam những nụ hoa Nhân Bản, Tự Do và Công Lư nở trên khắp quê hương Việt Nam vậy. Và cũng chính thế hệ các bạn tiếp nối và giữ ǵn di sản quư báu của Tổ Tiên.  Và cùng đóng góp vào di sản chung của nhân loại theo tài năng các bạn là hoài vọng ngàn đời của lớp ngướ đi trước. Nên, những nét đặc trưng trong nền văn hóa của một dân tộc nơi bầu vũ trụ, mà chúng ta đang sống; chắc chắn trong niềm hy vọng  của thế hệ các bạn sẽ cảm nhận sâu xa không cùng và chính đây là một trong những biểu tượng vô cùng trân quư cho lư tưởng sống c̣n của một dân tộc dưới ánh mặt trời trong cộng đồng nhân loại về chân dung của Đức Trần Hưng Đạo. 

Khởi đầu về giai thoại là chuyện tiếp sứ Nguyên của Đức Trần Hưng Đạo vào thời kỳ (1281)  đấu tranh ngoại giao thật cực kỳ căng thẳng, mà chúng (Mông Nguyên) bắt vua Trần phải sang chầu. Nhưng trong thế kéo dài sự ḥa hoăn của Trần triều để chuẩn bị cho một cuộc đọ sức bằng vủ trang của một dân tộc không thể sơ hở. Lúc đó là vua Trần Nhân Tông cử chú họ là Trần Di Ái  thay ḿnh sang gặp vua Nguyên. V́ thế, Hốt Tất Liệt nắm ngay cơ hội, mà phong cho Trần Di Ái làm An Nam Quốc Vương. Bọn tùy tùng Trần Di Ái được phong nốt chức tước, cùng với khoảng một ngàn quân  và sứ giả Sài Thung. Trong t́nh thế ngày càng căng thẳng hơn, nên phải đối  xử thế nào với tên Sài Thung sứ giả ? Một tên vốn chỉ biết chạy theo bạo lực của một giống người ngồi trên lưng ngựa để bắn cung, mà đánh đâu thắng đó đă từng làm rúng động đến máu chảy thịt rơi, kéo từ Âu sang Á.  

Giai thoại được chép như sau trong sách Đại Việt Sử Kư Toàn Thư:  

“Thung ngạo mạn vô lễ, cưỡi ngựa đi thẳng vào cửa Dương Minh, quân sĩ Thiên Trường ngăn lại. Thung dùng roi ngựa quất họ  bị thương ở đầu. Đến điện Tập Hiền, thấy chăng đầy màn trướng , hắn mới chịu xuống ngựa. Vua sai Quang Khải đến sứ quán khoản tiếp, Thung nằm khểnh không ra. Quang Khải vào hẳn trong pḥng hắn cũng không dậy tiếp. Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn thấy thế, tâu xin đến sứ quán xem Thung làm ǵ. Lúc ấy Quốc Tuấn đă gọt tóc, mặc áo vải. Đến sứ quán, Ông đi thẳng vào pḥng. Thung đứng dậy, vái chào và mời ngồi. Mọi người đều kinh ngạc, bởi cứ ngỡ người gọt tóc, mặc áo vải nầy là nhà sư phương Bắc. Ông ngồi xuống pha trà, cùng uống với hắn. Sau, người hầu của Thung nhận ra Ông, cầm cái tên chọc vào đầu Quốc Tuấn đến chảy máu, nhưng sắc mặt Quốc Tuấn vẫn không thể thay đổi. Khi về, Thung ra tận cửa tiễn Ông.” Nói đến đại sự quốc gia là một chứng cứ hùng hồn, mà Ngài đă xử trí trong một phong thái ung dung mà vẫn giữ vững được quốc thể, không phải là một bậc thánh sao?

Sự cư xử mật thiết và thân t́nh giữa Đức Trần Hưng Đạo và Thượng Tướng Trần Quang Khải. Mặc dù, giữa hai bậc thân sinh của hai vị trong cảnh t́nh trái ngang, đă để lại một vết thương ḷng không nhỏ. Nhưng đối với quốc gia đại sự, ắt phải ở trong một phạm trù rộng lớn, không thể đặt t́nh cá biệt lên trên t́nh đại thể. Trong Khâm Định Lịch Sử Thông Giám Cương Mục  đă để lại một giai thoại rất thâm t́nh và cảm động:

“Trước kia Trần Thánh Tông thân đem quân đi đánh Mán Bà-la, Quang Khải đi theo. Khi sắp đi, sứ thần Trung Quốc tới . Thánh Tông triệu Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn đến bảo rằng:

- Thượng tướng Trần Quang Khải theo quan gia đi đánh giặc, trẩm muốn phong cho nhà ngươi làm tư đồ, sung vào việc ứng tiếp.

Quốc Tuấn thưa rằng:

- Việc ứng tiếp sứ thần Trung Quốc, tôi xin đảm nhận, c̣n việc tư đồ, tôi không dám nhận. Nay quan gia đi đánh giặc xa, Quang Khải theo hầu, Bệ hạ lại tự phong chức cho tôi, e rằng t́nh nghĩa trên dưới chưa được ổn thỏa. 

Việc ấy bèn thôi. Quang Khải với Quốc Tuấn vốn trước không ḥa hiệp với nhau. Có một hôm, Quốc Tuấn ở Vạn Kiếp về, Quang Khải cùng Quốc Tuấn đánh cờ chơi đùa suốt ngày. Quang Khải tính không hay tắm gội. Quốc Tuấn cởi áo và lau rửa giúp Quang Khải rồi nói: 

- Hôm nay tôi tắm được cho Thượng Tướng.

Quang Khải cũng nói: 

- Hôm nay tôi được Quốc Công tắm rửa cho.

Từ bấy giờ, hai người chơi với nhau thân mật lắm.”

Cổ ngữ có câu: “Ôn lại cái xưa để biết được cái nay”; âu đó là một chân lư chẳng phải chỉ riêng cho trí nảo mà c̣n có cả con tim mới giữ vững được ḷng tin cho đại sự. 

Trước lúc Hưng Đạo Vương lâm chung đă để lại cho hậu thế những lời vàng ngọc cuối cùng về thế giữ nước, được sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục trân trọng ghi lại:

“Trước đây Quốc Tuấn bị bệnh, nhà vua ( chỉ Trần Anh Tông) thân đến nhà riêng thăm viếng và hỏi rằng:

- Nếu có sự không lành xăy ra, mà quân Nguyên lại

sang xâm lấn th́ chống cự bằng cách ǵ ?

Quốc Tuấn thưa:

- Ngày  trước  Triệu  Vơ  (chỉ  Triệu  Đà) dựng nước,  vua nhà Hán sai quân

sang đánh,  bây giờ,  dân th́ phá hết hoa màu ở đồng nội, quân th́ kéo sang, dùng đỏan binh tập hậu mà đánh phá châu Khâm, châu Liêm và châu Trường Sa. Đó là một thời kỳ. Đến đời nhà Đinh, nhà Lê th́ dùng người hiền tài. Lúc ấy phương Nam đang mạnh, phương Bắc đang suy, trên dưới một dạ, dân không có ḷng ly tán, đắp thành B́nh Lỗ mà phá được quân Tống. Đó cũng là một thời kỳ. Nhà Lư dựng cơ nghiệp, người nhà Tống sang xâm lấn. Lúc ấy, Lư Thường Kiệt đánh châu Khâm, châu Liêm, nhiều phen đánh đến tận Mai Lĩnh, ấy là có thế lực mạnh. Vừa rồi Toa Đô, Ô Mă Nhi bốn mặt đánh phá bao vây. Lúc ấy, vua tôi đồng ḷng, anh em ḥa thuận, cả nước ra sức nên giặc phải chịu bó tay. Đấy là ḷng trời xuôi khiến.

Quân giặc cậy vào trường trận, ta cậy ở đoản binh, đem đoản binh chống trường trận là việc thường dùng trong binh pháp. Nhưng cần phải cân nhắc cho kĩ, giả sử quân giặc tràn sang như gió như lửa th́ có thể chống cự được, nếu giặc dùng cách chiếm cứ dần như tằm ăn dâu, không vơ vét của dân , không mong đánh được ngay th́ ḿnh phải dùng tướng giỏi, xem t́nh thế biến chuyển như người đánh cờ, tùy cơ mà ứng biến cho đúng, làm thế nào thu hút được binh lính như cha con một nhà th́ mới có thể chiến thắng  được. Vả lại phải khoan sức dân làm kế rễ sâu gốc vững, ấy mới là thượng sách, không có ǵ hơn được.

Vua phục lời của Quốc Tuấn là đúng”.

Đă một ḷng v́ Dân Nước,  th́ t́nh thương dân và yêu nước lúc nào cũng cánh canh bên ḷng của những bậc ái quốc. Trước khi lâm chung Ngài đă để lại cho vị Hoàng-đế Trần Anh Tông một chiến sách giữ Nước. Nhưng với ngần ấy mẫu giai thoại về Ngài so với cả một kho tàng văn hóa và sử liệu đối với một nước có một nền văn hiến  lâu đời, th́ thật là qúa  ít ỏi lắm thay !

Vĩnh Nhất Tâm

20-8-2000

Sách đọc:

Đại Việt Sử Kư Toàn Thư, Khâm Định  Việt Sử Thông Giám Cương Mục, Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim, Việt Sử Toàn Thư  và Việt Sử Tân Biên của Phạm Văn-Sơn.