Quyết định 97 - Phản Biện, Phản Động, hay Phản Tiến Hóa?

 

Lê Vĩnh

 

“Tôi khinh miệt những cái mồm oang oang rao giảng và ’khích lệ’ sự phản biện, nhưng lại lăm lăm trong tay miếng băng keo và cái… c̣ng số 8”, câu nói ngắn gọn đó của nhà báo Vơ Đắc Danh lại gieo nhiều đồng cảm và để lại dư âm dài trong những tấm ḷng cương trực trên đất Việt hôm nay. Đặc biệt vào lúc mà giới lănh đạo đảng Cộng Sản Việt Nam thấy rằng, sau hàng chục năm dài “đảng là chân lư”, tiếp đến nghị định 31/CP và nay là thời của luật h́nh sự 88, không biết bao nhiêu h́nh thức “băng keo và c̣ng số 8” đă được đảng dùng đến, nhưng xem ra vẫn chưa đủ. Bây giờ, qua quyết định 97 của ông Nguyễn Tấn Dũng, đảng phải chuẩn bị thêm nhiều băng keo và c̣ng số 8 thích hợp khác để dùng sau ngày 15 tháng 9 này, hầu đáp ứng được nhu cầu bức thiết của đảng trong thời gian sắp tới.

Thực ra quyết định 97 chỉ liên quan đến việc tư nhân tham gia nghiên cứu khoa học công nghệ. Nhưng quyết định này lại ghi rơ rằng: “Nếu có ư kiến phản biện về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, cần phải gởi ư kiến phản biện đó cho các cơ quan Đảng và Nhà nước có thẩm quyền, chứ không được công bố công khai với danh nghĩa hoặc gắn với danh nghĩa của tổ chức khoa học công nghệ.”. Với chính sách về phản biện được xác định như vừa kể, quyết định 97 đă gặp nhiều phản ứng không đồng t́nh của giới trí thức ngay sau khi được công bố. Trong mấy tuần vừa qua, nhiều chuyên gia đă vạch rơ từ sự sai phạm trong việc ra văn bản này, cho đến những phân tích và chứng minh đây chỉ là một h́nh thức "bịt miệng" phản biện xă hội, một bước thụt lùi về dân chủ, đi ngược lại chủ trương “dân biết, dân bàn, dân kiểm tra” và thậm chí đi ngược lại hiến pháp hiện hành...

Ngay cả những người dễ tính nhất cũng thấy sự vô dụng của văn bản này. QĐ 97 quy định “cần phải gởi ư kiến phản biện cho các cơ quan Đảng và Nhà nước có thẩm quyền“. Đối với giới trí thức suốt hơn nửa thế kỷ qua, và hiện nay với ngay cả những người như ông Vơ Nguyên Giáp đă mấy lần gửi kiến nghị can ngăn đến Bộ Chính trị, mà c̣n bị đảng vứt sọt rác, rồi lại c̣n động viên ông tướng này hăy tiếp tục đóng góp ư kiến cho đảng. Trí thức Việt Nam đâu có khờ đến độ vẫn không biết các góp ư của ḿnh đi đâu suốt hơn 50 năm qua và tại sao đất nước cứ vấp vào các hầm hố ngày càng sâu như hiện nay.

Phản biện là sự nhận xét, đánh giá và đóng góp ư kiến phản hồi về một vấn đề nào đó hầu làm cho vấn đề được sáng tỏ, đúng đắn hơn. Để được như vậy, và đặc biệt đối với các vấn đề mang tầm vóc quốc gia, sự phản biện phải công khai, minh bạch, độc lập và tự do. Phản biện được quy định trong quyết định 97 là về những đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đă, đang hoặc sẽ được thi hành trên đất nước. Với những lănh vực vừa kể, thường th́ giới chuyên gia, trí thức sẽ là thành phần lên tiếng phản biện. Như vậy, đối tượng chính của quyết định này là giới trí thức. Đến đây câu hỏi được đặt ra là: tại sao giới lănh đạo đảng Cộng Sản Việt Nam lại không dám cho công khai phản biện về đường lối, chính sách, và chủ trương của họ?

Câu trả lời là, dù liên tục sai lầm, nhưng lúc nào đảng cũng muốn nắm quyền lănh đạo duy nhất trên mọi phương diện của đất nước. Sự phản biện công khai sẽ ngày càng bóc trần con đường ṃn tư duy xưa nay của “thiếu kiến thức nhưng làm đại rồi khỏa lấp hậu quả” trong lề lối lănh đạo, đồng thời vạch rơ tinh thần vô trách nhiệm của 15 nhà cai trị đang ngồi ở Bộ Chính Trị, và hệ quả đă được thực tế chứng minh là, đất nước phải đối diện với đủ loại vấn nạn nặng nề như hiện nay. V́ vậy, phản biện công khai không những sẽ làm tổn hại cho tư thế lănh đạo của đảng, mà sẽ c̣n dẫn đến nhiều hậu quả khôn lường khác. V́ một khi tư thế lănh đạo của đảng bị lung lay, th́ niềm tin vào đảng cũng bị soi ṃn, dễ dàng tạo nên t́nh trạng “tự diễn biến” ngay chính trong hàng ngũ đảng viên. Đây là điều mà lănh đạo đảng đang báo động bằng cả lời nói, văn thư, và báo chí. Tác động của “tự diễn biến” sẽ làm cho các cột trụ đang chống đỡ đảng mục dần từ trong ra, và sẽ theo nhau xụp đổ. Bởi vậy, tuy phản biện xă hội thường chỉ giới hạn trong thành phần trí thức, nhưng ảnh hưởng của nó lại rất rộng và hệ trọng, v́ nó có khả năng tác động trên tư tưởng của toàn xă hội. Mà theo kinh điển cộng sản th́... “tư tưởng sớm muộn ǵ cũng sẽ dẫn đến hành động”.

Do tầm mức quan trọng như vừa kể, nên từ trước đến nay những tiếng nói phản biện hầu như bị dập tắt ngay từ trong trứng nước. Cuộc đàn áp nhân văn giai phẩm vào thập niên 1950 của thế kỷ trước chính là một chiến dịch để tiêu diệt những tiếng nói phản biện của giới văn nghệ sĩ, trí thức thời đó. Tiếp theo, những cuộc đàn áp, bắt bớ, giam cầm những nhà trí thức trong cuộc thanh trừng “xét lại chống đảng”, cũng không nằm ngoài chủ trương này, để cuối cùng trong xă hội chỉ c̣n lại tiếng nói duy nhất của đảng và “đảng là chân lư”; c̣n đối với nhân dân th́ phản biện được đồng hoá với “chống đối”, với “phản động”, dễ dàng bị nâng lên hàng “quan điểm” để bị trừng trị... Hệ quả là hầu hết con người trong xă hội chỉ c̣n có thể biến thành một đàn cừu, hoặc là chỉ biết nhắc lại ư của đảng, hoặc bưng tai bịt mắt trước những sai trái trong các đường lối, chính sách của đảng... Một thí dụ điển h́nh vẫn thường được nhắc lại để minh họa mức tai hại của sự vắng bóng phản biện trong xă hội, là nghị quyết đại hội lần thứ tư của đảng, với chủ trương “tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xă hội ”. Lúc đó hầu như bất cứ văn bản nào của chế độ cũng đều mở đầu bằng hàng chữ: “Dưới ánh sáng nghị quyết 4 của đảng....”. Nhưng đến khi bắt buộc phải “đổi mới” từ thời 1986 đến nay, th́ cũng chính giới lănh đạo đảng đă không tiếc lời chê bai cái thời bao cấp dưới “ánh sáng nghị quyết 4 của đảng” đó; và họ làm như thể sự bần cùng của đất nước, sự tụt hậu v́ điểm xuất phát quá thấp là do ai đó tạo ra, chứ đảng chẳng có trách nhiệm ǵ cả. Và cứ thế họ tiếp tục huênh hoang về công trạng lănh đạo của đảng đối với đất nước... Tuy nhiên, cũng kể từ đó, giới trí thức, văn nghệ sĩ Việt Nam đă tận dụng mọi cơ hội để gióng lên tiếng nói phản biện trước những chính sách, đường lối của đảng.

Bài viết “Bàn về sự lănh đạo của Đảng” trên báo Khoa Học và Tổ Quốc số tháng tư năm 1990 của ông Nguyễn Kiên Giang được dư luận coi là một trong những bài phản biện mạnh mẽ nhất của thời đó. Đương nhiên tờ báo này ngay lập tức bị đóng cửa 10 tháng và tác giả bị trù dập tàn nhẫn. Trong bài viết này, ông Nguyễn Kiên Giang đă thẳng thắn nhận định rằng “Mọi ư kiến khác với ư kiến những người lănh đạo của Đảng bị coi là chống Đảng, mà chống Đảng cũng có nghĩa là chống Nhà nước, chống chế độ, chống cách mạng. Cho đến khi Đảng nhận ra được những sai lầm của ḿnh (triệt để hay không triệt để) th́ xă hội đă gánh chịu những hậu quả cay đắng, chưa nói tới một số người phải chịu đựng sự trừng phạt trái pháp luật mà đến nay vẫn chưa giũ bỏ dược hết số phận oan trái của ḿnh.” Sau khi phân tích về sự lănh đạo tuyệt đối của đảng đưa đến những đặc quyền cho đảng, ông đă nhấn mạnh rằng:“Nhưng c̣n một thứ đặc quyền khác c̣n nguy hiểm hơn nhiều: đặc quyền tinh thần, độc quyền chân lư. Có thể tính tác hại của đặc quyền vật chất thành những số tiền của mất đi, nhưng không thể nào tính được tác hại của đặc quyền tinh thần của độc quyền chân lư bằng những thước đo sờ thấy. Mà tác hại của thứ đặc quyền này đối với xă hội th́ thật ghê gớm.”

Đến nay, gần 20 mươi năm sau khi ông Nguyễn Kiên Giang viết những gịng trên, giá trị của những nhận định đó vẫn nguyên vẹn. Do đó, những phản biện về đường lối, chính sách của đảng vẫn luôn luôn là nhu cầu bức thiết, nhất là t́nh h́nh đất nước lại đang nảy sinh thêm những vấn đề phức tạp khác phát xuất từ các “chủ trương lớn” của đảng. Thực ra bên cạnh vấn đề độc quyền lănh đạo của đảng, từ đầu thập niên 90, những bài tiểu luận của ông Hà Sĩ Phu, đặc biệt là tập “Chia Tay Ư Thức Hệ”, đă đánh sập nền tảng tư tưởng Mác Lê, khiến cả một Hội Đồng Lư Luận Trung Ương của đảng không thể nào chống đỡ nổi; rồi sự phát triển của các phương tiện truyền thông đă ngày càng mở rộng thêm cho sự phản biện về mọi vấn đề của đất nước do đảng độc quyền kiểm soát. Nếu thực sự tự tin là ḿnh có những đường lối đúng đắn, th́ đảng đă không cần có nghị định 31/CP, không cần đến luật h́nh sự 88,... và không cần lúc nào cũng phải “tăng cường sự lănh đạo của đảng” trong vấn đề này vấn đề kia. Do không tự tin, thiếu hiểu biết, thiếu chuẩn bị nên lúng túng trước những phản biện xă hội, đảng đă phải đẻ ra hết luật này này đến luật nọ, mà mục đích chỉ là để bịt miệng những tiếng nói phản biện. Và bây giờ là quyết định 97 để cho thấy rằng những cách bịt miệng và c̣ng số 8 hiện có... vẫn chưa đủ.

Mới tháng 7 năm ngoái, nguyên Bộ trưởng Thương mại Trương Đ́nh Tuyển đă phát biểu tại hội thảo của giới trí thức rằng: “Rơ ràng, phải tạo điều kiện hơn nữa cho tranh luận, phản biện". Và rằng: “Cần mở rộng hơn nữa hệ tư tưởng, đặt đúng vai tṛ của trí thức". Không biết lúc đó ông Tuyển có biết ḿnh đang nói ǵ không, hay hiện giờ chính ông cũng đă bị “dán băng keo” rồi. Cũng không lẽ giới trí thức Việt Nam đă xuống cấp quá nhanh trong ṿng 1 năm và không c̣n là trí thức nữa? Có lẽ dưới ánh sáng của QĐ 97, người ta chỉ c̣n có thể kết luận các tuyên bố của Bộ trưởng Trương Đ́nh Tuyển là “phản động”!

Phải chăng những phản biện của quần chúng về vấn đề biển, đảo, ngư dân và nhất là bô-xít Tây Nguyên đang làm cho đàn anh phương Bắc không hài ḷng? Và phải chăng v́ đă bỏ túi hơn 150 triệu đô th́ Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phải làm sao coi cho được? Phải chăng những lên tiếng của giới trí thức mà đảng không có cách nào phản bác được, nhưng lại vẫn muốn tiến hành “chủ trương lớn”, nên phải lập ra một khung pháp lư để ngăn chặn và dập tắt sự lên tiếng?

Bên cạnh đó c̣n nhiều vấn đề của đảng chưa được phản biện một cách rốt ráo, mà đảng sợ rằng, càng rốt ráo minh bạch th́ đảng càng lâm vào thế bí. Chẳng hạn, như từ trước đến nay, đảng vẫn khép tội những người bất đồng chính kíến là “nói xấu nhà nước”, là “chống lại nhà nước XHCNVN”, v.v... Nếu không ngăn chặn phản biện công khai th́ rồi đây sẽ có lúc vấn đề đặt ra sẽ là: “Một đảng và nhà nước nằm trong hệ thống diệt chủng như đă bị nghị quyết 1481của Nghị Viện Âu Châu lên án, th́ đảng và nhà nước đó tốt hay xấu?“. “Một đảng và nhà nước bán đất, dâng biển cho ngoại bang, th́ đảng và nhà nước đó tốt hay xấu? “v.v.... Nếu xấu, th́ lên tiếng phản đối một đảng và nhà nước xấu là có tội, hay là nhiệm vụ của bất cứ một ai có lương tâm trên quả đất này?

Tóm lại, các nhà lănh đạo tại Hà Nội biết rằng càng ngày họ sẽ càng bí lối về mặt lư luận cũng như trong việc biện minh cho những chính sách đường lối của họ, khi mà những phản biện công khai ngày càng vạch ra chuỗi sai lầm triền miên. Điều này chắc chắn sẽ gây thương tổn ngày càng trầm trọng cho tư thế lănh đạo của đảng để dẫn đến những hậu quả khác như đă tŕnh bày ở trên. Bởi vậy mà quyết định 97 đă ra đời để mong bịt miệng phản biện bằng bạo lực. Do đó QĐ 97 là bằng chứng về sự yếu kém và xuống cấp của lănh đạo đảng CSVN.
Những nỗ lực cao quí hiện nay của giới trí thức Việt Nam cho thấy không mấy ai đă nh́n ra thực trạng đất nước mà c̣n có thể an tâm phó mặc tương lai dân tộc vào tay 15 con người thiếu cả khả năng lẫn tinh thần trách nhiệm. Nhưng có lẽ quan trọng hơn cả, giới trí thức Việt Nam đang đi đầu và hướng dẫn cả dân tộc trong nhận thức: Chống những người lănh đạo bất xứng không phải là chống đất nước; và bảo vệ đồng bào ruột thịt lại càng không phải là chống đất nước.