Hungary "hậu bùn đỏ": NHỮNG BÀI HỌC THẤM THÍA

 

Hoàng Linh, từ Hungary

 

Bể chứa số 10, nơi bùn đỏ bị tràn

Nguyên nhân tại đâu?

Qua câu trả lời trên, bà Petróczi Tímea đă đả động đến một vấn đề cốt lơi trong sự cố bùn đỏ tại Hungary: một khi chưa xác định chính xác nguyên nhân, khó quy được trách nhiệm.

Cho đến nay, Ban lănh đạo MAL Zrt. vẫn giữ quan điểm trước sau như một, rằng họ không có lỗi và không phải chịu trách nhiệm trong vụ tràn bùn. Bởi lẽ, theo MAL Zrt., kể từ khi tiếp quản hệ bể chứa bùn đỏ (năm 1997), họ đă đầu tư rất nhiều kinh phí để tuân thủ mọi quy định về kỹ thuật và bảo vệ môi sinh, hơn thế nữa, các cơ quan chức năng đă kiểm tra thường xuyên trạng thái các bể chứa (lần gần nhất là 2 tuần trước khi thảm họa xảy ra) mà không bao giờ phát hiện ra điều ǵ nguy hiểm.

Theo góc độ ấy, MAL Zrt. cho rằng tai họa xảy ra là bởi những yếu tố môi trường và biến động thiên nhiên bất hạnh, không thể lường trước. Ngoài ra, ngay sau khi sự cố xảy ra, tập đoàn này cũng tự tiến hành những cuộc kiểm tra để t́m hiểu nguyên nhân sự cố và theo ư kiến giám định sơ bộ của các chuyên gia thổ nhưỡng, việc xây dựng một vách chắn sâu tới 8-16m dưới ḷng đất (tới tận các lớp chống thấm) có thể là nguyên nhân chính của thảm họa.

Tấm vách bê tông đó được Nhà nước Hungary chỉ đạo xây trong hai giai đoạn (1990-1994, và 2001), dài tổng cộng 7,3 km, bao quanh bể chứa số 10 với mục đích ngăn chặn sự lan tỏa của nước bùn đỏ nhiễm kiềm. Tuy nhiên, trong nhiều năm, lượng nước mưa tích tụ và không thể thoát đi đâu đă khiến đập chắn bùn bị úng, các tầng đất bị trượt dẫn đến việc vách bể chứa bị vỡ.

Hệ sinh thái và cư dân trong ṿng 40km2 bị đe dọa bởi bùn đỏ

Nếu ư kiến giám định này được xác nhận th́ vai tṛ của Nhà nước trong việc áp đặt đối với doanh nghiệp một giải pháp kỹ thuật “hoàn toàn sai lầm và thiếu chuyên môn” (nhận định của đại diện pháp luật MAL Zrt.) như vậy có thể khiến phần trách nhiệm của MAL Zrt. trong sự cố sẽ được công luận xem xét dưới một cách nh́n khác.

Vách chắn cố nhiên không phải là yếu tố kỹ thuật duy nhất đóng vai tṛ trong thảm họa vừa qua. Trong trao đổi với “Tiền Phong”, bà Petróczi Tímea thừa nhận rằng Hungary dùng công nghệ thải bùn ướt, không thể bằng thải khô. Bà cũng cho biết: nhân sự cố tràn bùn, các giám sát viên của Đặc phái viên Chính phủ (được giao nhiệm vụ quản lư và phụ trách MAL Zrt.) hiện đang tích cực chỉnh sửa công nghệ và giải quyết các vấn đề tài chính trong việc nâng cao các giải pháp kỹ thuật, nhằm đảm bảo an toàn hơn trong sản xuất và môi trường.

 

Đồng thuận xă hội

Báo chí và công luận Hungary đều cho rằng những câu hỏi về nguyên nhân kỹ thuật và trách nhiệm cá nhân c̣n phải rất lâu mới có được câu trả lời rốt ráo, bởi đó là những vấn đề rất phức tạp, liên quan tới nhiều vấn đề luật pháp và cả cơ cấu tổ chức chính quyền tại Hungary. Một thực tế mà ai cũng thấy và đồng t́nh là các nạn nhân bùn đỏ phải được ổn định cuộc sống trong thời gian ngắn nhất, bất kẻ phán quyết sau này của ṭa án có buộc trách nhiệm cho bên nào đi nữa.

Trong vấn đề này, Hungary đă đặt được sự đồng thuận xă hội lớn lao hơn bao giờ hết. Một phong trào quyên góp rộng lớn chưa từng thấy đă được rất nhiều cá nhân và tổ chức đề xướng, đem lại kết quả hết sức mỹ măn: chỉ trong vài ngày đầu, TP Ajka và các vùng lân cận đă không c̣n chỗ chứa cho hàng cứu trợ. Tính đến nay, người dân và các doanh nghiệp Hungary đă bỏ ra hàng tỷ Forint để ủng hộ các đồng bào kém may mắn của họ!

Rất nhiều t́nh nguyện viên đă hưởng ứng lời kêu gọi của Chính phủ, tranh thủ về Kolontár và Devecser - hai làng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của cơ lũ bùn đỏ - trong thời gian rảnh rỗi cuối tuần của ḿnh, để hỗ trợ công việc của chừng 4.000 nhân viên công lực làm việc ngày đêm tại hiện trường. Về căn bản, các vùng cư dân mà lũ bùn đỏ tràn qua đă được dọn dẹp tươm tất - ước tính, trong 3 tuần, đă có tới 1,5 triệu m3 bùn đỏ, rác thải, đất bị ô nhiễm và nhà cửa bị phá được chở đi và gom tại tại bể chứa số 6, hiện đă đầy ắp, để chờ xử lư.

Trung b́nh, 4 ngàn người đă làm việc ngày đêm tại hiện trường

Về phía chính quyền, một loạt các biện pháp đồng bộ đă được đưa ra để xử lư thảm họa. Chính phủ Hungary cho thành lập một Quỹ Cứu trợ để nhận các khoản quyên góp từ cư dân và doanh nghiệp - đích thân Tổng thống và Thủ tướng Hungary đă gửi thư đến từng công dân, kêu gọi sự ủng hộ “đối với những người chịu thảm họa, mất nhà cửa và hiện cần khởi đầu một cuộc sống mới”, trên tinh thần “đoàn kết trong hoạn nạn”. Đến ngày 25-10, đă có hơn 700 triệu Ft được chuyển về Quỹ, chờ sự phân bổ về từng địa phương do Ủy ban Cứu trợ thực hiện.

Nội các Hungary cũng đă tiến hành đàm phán với các ngân hàng để nạn nhân sự cố bùn đỏ được hoăn chi trả các khoản tín dụng, đồng thời, những khoản phí điện, nước, sưởi... của cư dân cũng được “châm chước”. Theo đề xuất của Chính phủ, nhiều hăng bảo hiểm cho biết, họ sẵn sàng giúp đỡ các nạn nhân bằng cách hoỗ trợ cả những khoản không có trong hợp đồng bảo hiểm.