Trần Vinh Dự

Dư luận ở Việt Nam thời gian gần đây lo ngại về khả năng Trung Quốc sử dụng vũ lực cưỡng chiếm các đảo ở Trường Sa từ tay Việt Nam. Hồi giữa tháng 4 vừa rồi, báo Times cũng phản ánh vấn đề này qua bài “Ở Việt Nam: Những mối lo mới về sự xâm lược của Trung Quốc”. Những mối lo này là có thật, nhưng liệu chúng có cơ sở thực tế hay không? Và nếu có th́ đến mức nào?
Mối lo ngại này bắt nguồn từ các động thái khiêu khích ngày càng rơ ràng của Trung Quốc trên Biển Đông. Kèm theo đó là các áp lực khác về kinh tế như sự xâm lăng và tràn ngập của hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc.
Gần đây nhất là chuyện người Trung Quốc khai thác quặng nhôm ở Tây Nguyên. Từ các áp lực này, người Việt cảm thấy đang bị lấn át và đe dọa.
Thế nhưng nh́n một cách khách quan th́ Trung Quốc được lợi ǵ và mất ǵ nếu họ đánh chiếm các đảo Trường Sa của Việt Nam? Và v́ thế, liệu Trung Quốc có muốn tiến hành một cuộc chiến tranh ở Trường Sa trong tương lai gần?
Với cán cân sức mạnh quân sự, đặc biệt là sức mạnh trên biển, quá trênh lệch như hiện nay, không ai có thể phủ nhận rằng nếu Trung Quốc đánh, họ sẽ chiếm được các đảo và băi đá này. V́ thế, thôn tính và chiếm hữu là lợi ích đầu tiên.
Một chiến dịch quân sự trên biển chớp nhoáng và đạt được thành công toàn diện sẽ giúp thỏa măn tinh thần dân tộc và khát vọng bành trướng lănh thổ của Trung Quốc. V́ thế, có thể củng cố tính chính danh của lănh đạo Trung Quốc cũng như ḷng tin của dân chúng vào nhóm này. Đây là lợi ích thứ hai.
Trong những trường hợp Trung Quốc cần củng cố ḷng tin của dân chúng hoặc cần sử dụng chủ nghĩa dân tộc để thay đổi sự quan tâm tức thời của dư luận nội bộ th́ đây là một lợi ích hết sức quan trọng.
Lợi ích thứ ba là thông qua việc kiểm soát các đảo và băi đá ở Trường Sa, Trung Quốc có thêm bàn đạp vững chắc trong nỗ lực kiểm soát hoàn toàn Biển Đông bằng quân sự. Điều này đặc biệt quan trọng nếu Trung Quốc muốn đơn phương khai thác các nguồn tài nguyên dầu khí dưới đáy biển và không muốn các nước láng giềng tranh phần.
V́ thế, khi giá trị các nguồn tài nguyên này càng lớn (thí dụ do giá dầu thế giới tăng quá cao, hoặc phát hiện ra các trữ lượng lớn dầu trong khu vực này), th́ lợi ích này càng nổi bật.
Thứ tư là một thắng lợi chóng vánh sẽ đưa uy tín về quân sự của Trung Quốc lên cao hơn, giúp xây dựng vị thế bá chủ về quân sự của nước này trên thế giới. Đồng thời, nó cũng mang tính răn đe đối với các nước láng giềng khác đang có tranh chấp lănh thổ với Trung Quốc.
Tuy nhiên, thiệt hại đối với Trung Quốc cũng không nhỏ.
Thứ nhất là về dài hạn, cuộc xâm lược này không thể giúp Trung Quốc chiếm giữ hợp pháp Biển Đông. Lư do là nếu Việt Nam vẫn c̣n tồn tại với tư cách là một nước th́ Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục đấu tranh và v́ thế vùng biển này vẫn luôn trong t́nh trạng bị tranh chấp.
Mặt khác, ngay cả khi các đảo và băi đá này được công nhận về mặt pháp lư là thuộc về Trung Quốc th́ việc có thể sử dụng chúng để đ̣i các vùng đặc quyền kinh tế hay thềm lục địa mở rộng hay không cũng vẫn là một vấn đề gây tranh căi.
Thứ hai là nguy cơ phát triển thành chiến tranh toàn diện (trên biển và trên bộ). Nguy cơ về một cuộc chiến tranh biên giới trên bộ với Việt Nam là có. Việc Việt Nam không trả đũa Trung Quốc trên bộ hồi năm 1988 có lẽ sẽ là bằng chứng rằng nguy cơ nổ ra chiến tranh toàn diện sẽ không cao.
Tuy nhiên, nếu như vào năm 1988 rất ít người Việt biết về cuộc xâm lăng này th́ hiện nay với khả năng thông tin nhanh nhạy, dư luận trong nước chắc chắn sẽ gây sức ép lớn đối với lănh đạo Việt Nam theo hướng phát động một cuộc chiến trả đũa trên bộ.