Sự Thật Quanh Chuyện Sản Xuất Cá Tra Việt Nam

Sau một thời gian tranh căi giữa Quỹ Quốc tế Bảo Vệ Thiên Nhiên (WWF) và nhà nước Việt Nam, vào cuối tháng giêng vừa qua Hiệp hội Chế biến Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) phấn khởi đưa ra thông tin: „…cá tra Việt Nam đă được gỡ bỏ trên tất cả các mạng đăng tải danh sách đỏ của Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên thế giới (WWF) tại sáu nước châu Âu…“ VASEP nhấn mạnh: „ Một Biên bản Thỏa thuận hợp tác phát triển cá tra Việt Nam theo hướng bền vững (ngày 17/12/2010) giữa WWF quốc tế, WWF Việt Nam cùng với VASEP và Hội Nghề cá Việt Nam, tổ chức WWF tại Na Uy, Thụy Sỹ, Hà Lan tiếp tiếp tục rút tên cá tra ra khỏi “danh sách đỏ” trong Cẩm nang hướng dẫn tiêu dùng thủy sản 2010. Vào cuối tháng 1.2011 VASEP chính thức cho biết WWF Thụy Điển là đơn vị cuối rút cá tra ra khỏi danh sách đỏ.“. Cũng như để trấn an dư luận, Bà Lê Thị Thu Nguyệt, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Thụy Điển c̣n cho biết thêm: „…WWF Thụy Điển đă đưa những thông tin mới và tích cực về cá tra Việt Nam.“[1]

WWF Thụy Điển đưa thông tin tích cực về cá tra Việt Nam như thế nào th́ bà Lê Thị Thu Nguyệt lại không nêu rơ tuy nhiên đúng một tuần sau khi WWF Thụy Điễn rút tên cá tra ra khỏi “danh sách đỏ”, vào ngày 7.2 đài phát thanh „Sveriges Radio” tại Thụy Điễn đă tung ra một bài phóng sự về việc nuôi cá tra gây ô nhiễm môi trường tại Việt Nam cũng như đưa ra lời tuyên bố của Mark Powell, đại diện của WWF Thụy Điễn: “đại diện chính quyền c̣n đến tận văn pḥng đại diện của Quỹ ở Việt Nam để đe dọa đ́nh chỉ cấp giấy phép hoạt động của WWF ở Việt Nam. Các nhân viên của chúng tôi tại Việt Nam rất lo ngại là họ sẽ không thể làm được việc ǵ nữa, thậm chí, tồi tệ hơn là họ có thể bị mất việc làm"[2]

Từ đó đến nay cũng đă hơn một tháng, nhà nước Việt Nam cũng như người không hiểu về những tổ chức bảo vệ môi trường như WWF hoặc Green Peace v.v… có thể tưởng rằng chuyện cá tra Việt Nam với WWF đă được trôi vào quên lăng nhưng thật sự một khi nhũng tổ chức này đă t́m thấy đích nhắm họ không dễ dàng buông thả mà lại dai dẳng bám sát để vạch mặt kẻ thù gây tác hại môi trường.

Theo chiến thuật "dai dẳng bám mục tiêu" WWF Đức tiếp tục bám sát điều tra. Vào buổi tối ngày 9.3 vừa qua, đài truyền h́nh ARD được tín nhiệm nhất tại Đức quốc đă tŕnh chiếu tập phim phóng sự về ô nhiễm và tàn phá môi trường do việc nuôi cá tra Việt Nam gây ra. Hai phóng viên Michael Höft và Christian Jentzsch thuộc đài ARD cùng Catherine Zucco, một nữ chuyên gia về cá thuộc WWF Đức quốc có trụ sở chính tại thành phố cảng Hamburg đă đi từ các siêu thị có bán cá tra Việt Nam tại Đức quốc cho đến trung tâm kỹ nghệ sản xuất cá tra tại Long Xuyên để điều tra t́nh trạng nuôi, sản xuất và xuất khẩu loại cá rẻ đang được ưa chuộng tại châu Âu.

Trong ṿng hai năm trở lại, người Đức tiêu thụ hàng năm chừng 40 000 tấn cá tra được xuất khẩu từ châu Á trong đó 90% có xuất xứ từ Việt Nam. Cá tra Việt Nam có mặt hầu hết tại các siêu thị trên toàn nước Đức, được đóng gói đẹp mắt, nh́n thoáng qua rất hợp tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm châu Âu và giá cả lại thật nhẹ nhàng. Tính chung trên toàn cầu, Việt Nam xuất khẩu hàng năm 600 000 tấn cá tra đến 126 quốc gia, thu về được 1,5 tỷ Dollar. Đây là một món lợi lớn cho người Đức tiêu thụ và cho cả người dân Việt Nam. Tuy nhiên do đă có tỳ vết trong qua khứ do lối làm việc cẩu thả, bất hợp pháp về phía Việt Nam cho nên việc kinh doanh về cá tra đă lọt vào “tầm nhắm” của các tổ chức bảo vệ môi trường và cơ quan bảo vệ người tiêu thụ của người Đức.

Tập phim phóng sự “Die Pangasius-Lüge” (Cá tra – sự dối trá) trưng bày những bằng chứng rơ ràng cho thấy người tiêu thụ cá tra Việt Nam không những bị con buôn lừa dối trắng trợn mà sức khỏe của họ lại c̣n bị đầu độc, môi trường sống và sức khỏe của người dân Việt Nam sinh sống dọc theo sông Cửu Long bị bị ảnh hưởng nặng nề.

Ăn cá tra nuôi trong hồ để giữ sinh tồn cho loài cá biển? Đây là một lối biện luận không chính đáng. Kỹ nghệ nuôi cá tra Việt Nam hiện nay cần một lượng thực phẩm chế biến khổng lồ hàng ngày. Thực phẩm nuôi cá tra Việt Nam được gọi là “Bột cá”. Nguồn cung cấp không đâu khác hơn là từ biển cả. Theo dơi một tàu đánh cá đang chất hàng lên kho cho một cơ xưởng chế biến thực phẩm nuôi cá tra khán giả nhận ra ngư dân Việt Nam đánh bắt cá nhỏ bất kể tiêu chuẩn bảo tồn cá nhỏ và cá hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng đă được định ra. “Tổng thể đa dạng sinh học của biển cả bị đổ vào trong máy xay của các cơ xưởng chế biến “ theo lời của Catherine Zucco. Trong cơ xưởng chế biến thực phẩm cá, từng túi Nylon cá nhỏ được đưa vào một máy xay, sấy khô đóng thành bao để bán lại cho chủ hồ nuôi cá. Tính ra để tiêu thụ được một con cá tra nuôi hồ, biển cả lại mất đi hàng trăm con cá biển, trong khi đó loài cá tra lại là loài cá có thể ăn tất cả mọi thứ đặc biệt là rong cỏ chứ không nhất thiết phải ăn bột cá.

cá nhỏ và cá hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng được dùng chế tạo bột cá

 

T́nh trạng nuôi và sản xuất cá phù hợp với tiêu chuẩn vệ sinh và bảo vệ thú vật như EU đ̣i hỏi? Hoàn toàn khác hẳn với h́nh ảnh quảng cáo trên các bao b́ như h́nh ảnh chiếc tàu đánh bắt cá cộng thêm lời chú thích ‘cá đang sống tự do trên sông nước chảy thoát’, nhưng sự thật hàng trăm ngàn con cá tra Việt Nam được nuôi trong vô số ao đào nhỏ chật hẹp không có hệ thống nước thông thoát.

H́nh ảnh quảng cáo lừa dối tàu bắt cá nuôi trên sông nước chảy thoát

 

Theo  Michael Höft đồng tác giả của tập phim „Từ 60 đến 80 con cá được nhét vào trong một mét khối nước”. Để ngừa cá bị bệnh dịch do bị giam giữ trong một môi trường sống chật hẹp và dơ bẩn không thể tránh khỏi do thức ăn thừa và phân cá tạo nên, các chủ hồ nuôi cá tống vào hồ khoảng chừng 50 loại thuốc trụ sinh khác nhau và thuốc trừ sâu (Pestizide).

Kho chứa thuốc trụ sinh và thuốc trừ sâu

 

Người xem sững sờ, muốn ói mửa khi nh́n thấy cảnh ao hồ nuôi cá tra sủi bọt lềnh bềnh cộng thêm xác cá trôi nổi không được vớt múc.

Ao hồ nuôi cá tra Việt Nam- Ai c̣n muốn ăn cá nuôi trong những ao hồ này?

 

Theo ước tính hàng năm các ao hồ nuôi cá tra tống thải tối thiểu một triệu tấn phân cá, thuốc trụ sinh và thuốc trừ sâu ra ḍng sông Cửu Long chưa kể đến những chất độc hại nêu trên ngấm dần xuống mạch nước trong khu vực. Con người và hệ sinh thái trong vùng đồng bằng sông Cửu Long chính là những nạn nhân đầu tiên của lối doanh thương thiếu trách nhiệm này.

Tống thải nước ao hồ nuôi cá ra sông Cửu Long

 

Mặc dù vậy, nhóm thực hiện tập phim đă cho khám nghiệm một số mẫu cá được bán tại Đức quốc. Kết quả cho thấy không có dấu hiệu thuốc trụ sinh trên các mẫu cá. Michael Höft cho biết, đây không phải là điều khó hiểu v́ chủ nuôi cá đă cho ngưng kịp thời việc dùng thuốc khoăng ba tuần lễ trước khi thu hoạch cá.

Người tiêu thụ bị lừa dối, sức khỏe bị đầu độc? Khác với thị trường Việt Nam bán nguyên con hay từng khúc, cá tra xuất khẩu sang Âu châu chỉ là hai miếng Phi-lê. Cá được vớt từ ao tù chất chồng lên nhau chuyển về xưởng chế biến. Những miếng Phi-lê sau khi được lóc ra liền được vào một cổ máy tṛn xoay như h́nh thức một máy giặt trộn chung với nước có pha trộn Phosphat hoặc Citra. Đây là những chất có khả năng ngậm nước. Thông thường nhà sản xuất cá tra tại Việt Nam trộn theo tỷ lệ 4 tấn Phi-lê với 1 tấn nước có pha Phosphat. Trong cổ máy xoay tṛn sau khi Phi-lê cá hút hết nước, liền được đưa vào pḥng đông đá rồi cho vào bao b́. Nói tóm lại người tiêu thụ bị lừa đảo trắng trợn v́ họ không biết rằng, khi mua bịch 1 kí Phi-lê cá tra Việt Nam họ chỉ được 800 gram cá hay nói một cách khác cứ mỗi 5 Euro trả tiền mua 1 kư cá họ phải trả 1 Euro cho tiền nước đá!

Phosphat không những chỉ giúp con buôn đánh lừa người tiêu thụ mà lại c̣n gây tác hại lên sức khỏe con người. Người tiêu thụ nhiều Phosphat sẽ bị hoại thận, làm giảm bớt chất Calcium trong cơ thể gây nên chứng loăng xương. Trong một thí nghiệm mới nhất trên loài chuột các nhà khoa học đă t́m thấy Phosphat có thể gây nên bệnh ung thư phổi.

 

Trộn chung Phi-lê cá và nước ḥa trộn Phosphat vào máy xoay

 

Xem tập phim những lừa đảo quanh con cá tra Việt Nam làm người ta nhớ lại chuyện trà Pu-Erh của Tàu xảy ra tại Đức cách đây cũng đă khá lâu. Vào thời đó không hiểu do thông tin từ đâu, người dân Đức bổng nhiên đồng loạt đi sục sạo mua trà Pu-Erh của Tàu để uống cho xuống kư. Chỉ trong ṿng một thời gian ngắn trên toàn cơi nước Đức không t́m ra một cọng trà này. Thấy phong trào uống trà lạ nỗi lên, đài truyền h́nh ARD cũng nhảy vào cuộc đi truy t́m thật hư về loại trà Tàu này. Chỉ cần hai bài phóng sự cho thấy sự lừa dối nham hiểm của người Tàu khi dùng thuốc trừ sâu, DDT để bảo quản cây trà, gian dối trong việc ướp sấy … trong ṿng một thời gian ngắn sau đó trà Pu Erh của Tàu xem như tuyệt tích. 

Một khi nhà sản xuất Việt Nam vẫn tiếp tục không chịu thay đổi năo trạng làm ăn lừa dối, nhắm mắt làm ngơ trước những hậu quả sức khỏe xấu cho người tiêu thụ, xem thường tác hại môi trường sống của người dân th́ liệu cá tra Việt Nam một ngày nào đó sẽ cùng chung với số phận như trà Pu Erh của Tàu?

Khi nhắc đến chuyện WWF đ̣i đưa cá tra Việt nam lên “danh sách đỏ” chắc hẳn người Việt chúng ta không khỏi cau mày khó chịu v́ đây là một trong một vài ít ỏi sản phẩm nội địa thu lại nhiều nguồn lợi cho người dân Việt Nam mà không phải đi làm gia công cho người khác hoặc phải đào xới quặng mỏ, của quư hiếm dưới ḷng đất mà không bao giờ được tái tạo để bán ra nước ngoài. Tuy nhiên nếu xét cho kỹ, hành động của WWF không nhằm chống đối lại nhân dân Việt Nam mà thật ra họ lại cố t́nh bảo vệ tài sản thiên nhiên, bảo vệ quyền sống, bảo vệ sức khỏe cho người dân nghèo Việt Nam. Có thua lổ chăng chỉ là nhóm nhỏ doanh nhân làm ăn phi pháp không kể đến đạo đức, quyền lợi của dân tộc.

Trong chuyện con cá tra, v́ quyền lợi chung của nhân dân, ai là bạn, ai là thù chúng ta phải nh́n cho rơ.

 

Phương Tôn

 

Tài liệu tham khảo:

- Phim bản gốc: http://mediathek.daserste.de/sendungen_a-z/799280_reportage---dokumentation/6681590_ard-exclusiv--die-pangasius-l-ge---das-gro-e-gesch-

- Die Pangasius-Lüge (NDR) Das große Geschäft mit dem Billigfisch

- Pangasius Fischindustrie trickst Verbraucher aus

- Die Pangasius-Lüge Vom Heilsbringer zum Problemfisch: Der Pangasius belastet Tiere, die Umwelt - und den Menschen

-------------------------------------------

^[1] Theo http://vietbao.vn/Kinh-te/Ca-tra-dong-loat-ra-khoi-danh-sach-do-tai-chau-Au/65213669/87/
^[2] Theo http://www.taz.de/1/zukunft/konsum/artikel/1/wwf-empfiehlt-den-pangasius-nun-doch/