TRẦN TRUNG ĐẠO, TIẾNG VỌNG TỪ BÊN KIA ĐẠI DƯƠNG

Nếu không có biến cố 30-4-1975, và không có những con thuyền lá tre kia, cố lao đi để t́m sự sống thật mong manh trong cái mênh mông của biển cả, giông tố của đất trời, th́ chúng ta sẽ không có một nhà thơ đa tài Trần Trung Đạo hôm nay. Những cơn mưa nguồn, gió bể ấy là những nhát búa gơ vào hồn thơ anh, rồi như tiếng chuông ngân lên từ cơi ḷng, vọng về bên kia bờ đại dương.

Tôi là người thích thơ, rất ham đọc thơ ngay từ thuở thiếu thời. Nhưng có lẽ làm rung động và ảnh hưởng đến tâm hồn tôi đậm nét nhất là thơ của Trần Mạnh Hảo, chứ không phải là những bài thơ được học trong sách vở, và những bài giảng của thầy cô giáo. Sau này ra nước ngoài, người đă làm ấm tâm hồn tôi nơi giá lạnh trời Âu này, lại là những vần thơ đượm nỗi buồn hoài cổ Trần Trung Đạo. Nếu nói thơ Trần Mạnh Hảo phảng phất, hay được toát ra từ những bài (triết) thánh ca, cao sang, hào sảng, giầu h́nh tượng th́ thơ Trần Trung Đạo là những bản nhạc u hoài vọng lên từ những cây đa buồn vạn cổ, với những mái lá rêu phong, ngân nga tiếng chuông chùa thuở ấy.

Tôi không có ư so sánh, nhưng hai nhà thơ họ Trần này, có bài tâm bút viết về mẹ, Trần Mạnh Hảo với Đêm Giao Thừa Nhớ Mẹ, Trần Trung Đạo với Mẹ và Quê Hương, đọc đêm giao thừa, không riêng tôi, cả bạn bè đêm đó đều khóc.

Có thể nói những bài thơ hay nhất của Việt Nam từ xưa đến nay, đều được viết ra từ cảm xúc về mẹ, về quê hương. Trần Trung Đạo cũng không nằm ngoài qui luật đó, thơ anh có rất nhiều bài hay về đề tài này. Trần Trung Đạo mồ côi mẹ khi anh chưa đầy tháng, do vậy anh lớn lên không bằng những lời ru, và ḍng sữa mẹ, đắng cay của cuộc đời đă nuôi anh khôn lớn. Vết nứt đầu đời ấy như nhát dao chém vào tâm hồn anh, một vết thương không bao giờ thành sẹo:

 

“ Ngày mẹ chết con chưa tṛn một tháng

Cha tần tảo nắng sớm với chiều mưa

Thiếu lời ru con lớn với lọc lừa.

Ngày mẹ chết con nằm trong máng cỏ

Có hay đâu mưa kéo một phương trời

Cha vấn cho con một vành tang nhỏ

Con mang đi, đi suốt phận con người”i”

 

                                             (Chuyện đời mẹ)

 

Cứ đến ngày Vu Lan, ngày của mẹ không nơi nào, không vang lên tiếng ngâm, lời hát bài Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười của Trần Trung Đạo, kể cả các tổ chức cộng đồng tị nạn chính trị, hay các cộng đồng người Việt khác. Cả bài thơ là lời tự sự nhớ thương mẹ quằn quại, như được nối hai đầu từ một cơi xa vọng về. T́nh thương chỉ được vỡ ̣a khi chiếc Phone rung lên trong căn pḥng tĩnh mịch, và tiếng mẹ buồn như tiếng lá thu rơi. Nhà thơ bảo đó là cảm giác thật, khi anh gọi điện cho mẹ nuôi Ḥa Hưng. Nhưng tôi cho rằng, đằng sau cái thực, phải chăng trong sâu thẳm c̣n có cơi ảo nào đó. Cho nên mỗi lần đọc Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười, tôi có những cảm giác khác nhau, lúc hay và ấm đến lạ kỳ, nhưng có lúc hay đến rợn người. Hay đến nỗi, tôi có ông bạn dứt khoát chỉ gọi tên nhà thơ là ông Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười.:

 

“…Đừng khóc mẹ ơi hăy ráng chờ

Ngậm ngùi con sẽ giấu trong thơ

Đau thương con viết vào trong lá

Hơi ấm con t́m trong giấc mơ

Nhấc chiếc phone lên bỗng lặng người

Giọng buồn hơn cả tiếng mưa rơi

Ví mà tôi đổi thời gian được

Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười.”

 

Trần Trung Đạo c̣n rất nhiều bài viết về mẹ, có bà mẹ đă cưu mang anh trong lúc cuộc sống gần như tuyệt vọng. Có những bà mẹ chỉ thoáng qua cuộc đời anh, nhưng tất cả đều hiện lên ăm ắp t́nh người, t́nh mẫu tử. Không dừng lại cái tôi nhỏ bé đó, thơ Trần Trung Đạo thể hiện đậm nét hơn, rộng lớn hơn khi viết về mẹ, mẹ Việt Nam.

Nỗi nhớ nhà, nhớ quê quằn quại thường trực trong anh dù có trải qua bao năm tháng sống trên xứ người. Bao nhiêu năm lưu lạc ấy, là bấy nhiêu năm nhà thơ sống trong dằn vặt, với nỗi đau không bao giờ vỡ mủ. Toàn bài là những câu hỏi tưởng như giả định, lời thơ trầm buồn nhưng làm cho người đọc ngẹn ngào đến rưng rưng:

 

“ Thưa mẹ

Chúng con là người Việt Nam lưu lạc

Ngày ra đi không hẹn buổi quay về

Chẳng phải là sương mù

Sao khóc lúc đêm khuya

Chẳng phải gió sao đời là giông băo

Chẳng phải mây sao miệt mài trôi nổi

Chẳng phải là rừng sao héo úa mỗi tàn canh…

 

Và mười tám năm dài, dù đă đủ lớn khôn, nhưng chúng con vẫn ngơ ngác trên xứ người, đau đáu một nỗi nhớ thương, tủi hận, nh́n về nơi xa ấy băo tố đang thét gào:

 

… Chúng con đi gót chân ṃn vạn dặm

Ngơ ngác nh́n nhân loại, tủi thân nhau.

Mười tám năm trời nuôi lớn một niềm đau

Mang một vết thương vẫn c̣n đang mưng mủ

Khi ngoảnh mặt trông về trốn cũ

Ḷng chưa kịp buồn, nước mắt nhỏ trên tay. ..”

 

                                     (Trích từ- Thưa mẹ chúng con đi)

 

Những câu hỏi tu từ được lặp lại, như những mũi khoan xoáy vào ḷng người đọc- Có c̣n nhận ra tôi không? Có c̣n nhận ra tôi không? Nếu Mai Mốt Tôi Về, là một trong những bài thơ hay và điển h́nh nhất nói về nỗi đau, nỗi nhớ quê hương đến khôn cùng của Trần Trung Đạo:

 

“Có c̣n nhận ra tôi không?

Hỡi thành phố cũ

Những mái ngói xanh rêu

Bức tường vôi loang lổ

Bài thơ xưa ghi dấu một phần đời..

..Có c̣n nhận ra tôi không?

Hỡi cây đa cũ trong sân

Nơi tôi đứng những chiều thu lá đổ

Đừng hát nữa đa ơi, bài ca buồn vạn cổ

Tấm thân gầy đau nhức nhối trong đêm…”.

 

Thân phận và nỗi đau của con người xuyên suốt thơ Trần Trung Đạo. Một em bé mất cha, mất mẹ trên đường vượt biên, hay thân phận một cô gái Việt Nam hành nghề giang hồ trên đường phố Bangkok, khi anh bắt gặp. Trong thơ anh h́nh ảnh họ hiện lên thật đáng thương, sự đồng cảm ấy đă quyện vào hồn thơ, làm ḷng người rưng rức:

 

“Người con gái Việt Nam

Trên đại lộ Si Ayuthaya, Bangkok

Em đứng đó một ḿnh ôm mặt khóc

Như chợt nhớ ra đây không phải Sài G̣n

Mái tóc thu buồn

Mái tóc héo hon

Bay phơ phất giữa phố phường xa lạ

Mười sáu tuổi kiếp giang hồ chung chạ

Trôi lang thang như những bọt bèo…

 

Anh bất lực như lời tự sự, xẻ chia, anh cảm thấy có lỗi như kẻ trốn chạy. Và anh cũng chỉ là một người anh nhu nhược, chỉ biết giấu ḷng ḿnh vào những vần thơ:

 

…Đêm nay anh viết nốt bài thơ

Dẫu biết chẳng thể nào tới tay em được

Thơ của anh

Tâm sự của một người anh nhu nhược

Giữa muôn vạn khổ đau chỉ biết đứng nh́n..”

 

                           (Người con gái VN trên đại lộ Si Ayuthaya)

 

Cũng như nhà văn Phạm Tín An Ninh khi viết với một cái tâm trong sáng, th́ Trần Trung Đạo cũng vậy, anh viết từ tận đáy ḷng trung thực, không bị chi phối bởi xung quanh. Cho nên thơ, văn của anh làm người đọc rất nhẹ nhàng, thanh thản, và không kén người đọc. Từ người lính VNCH, đến anh bộ đội, hay các cháu sinh viên đều t́m đọc.

Thật vậy khi viết về chiến tranh anh có cái nh́n công b́nh hơn. Hay thân phận con người trong cuộc chiến dưới ng̣i bút của anh cũng đồng cảm, t́nh người hơn. Bị đẩy ra khỏi trường Luật, sau năm 1975, anh lang thang như kẻ không nhà. Vật vờ trên đường phố Sài G̣n, anh bắt gặp anh bộ đội thương binh cụt chân cũng vờ vật như anh. Anh chợt nhận ra rằng, trong cuộc chiến này mất mát đâu chỉ có riêng anh:

 

“ Anh cúi xuống nh́n đôi chân gỗ

Mắt rưng rưng không nói thêm lời

Ngoài hiên mưa bắt đầu rơi

Rơi thấm ướt ḷng chúng tôi đêm ấy

Tôi cầm lấy tay anh

Đôi bàn tay lạnh giá

Mắt nh́n nhau như đă nói ngh́n câu

Tôi thấy trong vô cùng hun hút đêm sâu

Chảy trong chúng tôi chung một ḍng máu đỏ

Đời chúng tôi đời những đứa con hoang

Tim chúng tôi rung một nhịp Việt Nam

Hồn chúng tôi hồn bốn ngh́n năm cũ…   

 

                    (Anh bộ đội thương binh tôi gặp)

 

Tôi đồng ư với nhà phê b́nh Lương Trung Thư, khi anh cho rằng “Thơ Trần Trung Đạo, không có ǵ mới, nếu như không muốn nói là rất cũ”. Qủa thật như vậy, thơ Trần Trung Đạo không những cũ về thể loại, mà từ ngữ cũng không mới. Nhưng do cách sử dụng ngôn từ của anh rất tài t́nh, nên thơ anh rất gần, dễ hiểu, dễ thuộc và giầu nhạc tính. Cũng như nhà thơ Trần Mạnh Hảo, thơ của anh được nhiều nhạc sỹ phổ nhạc, và hát rất hay. Rất tiếc, dù các nhạc sỹ rất tài hoa nhưng dường như chưa chuyển tải hết hồn cốt của bài thơ vào nhạc, nên nó theo một chiều hướng khác.

Mấy năm gần đây, nhà thơ Trần Trung Đạo chuyển sang viết cả văn xuôi, tâm bút và tiểu luận. Là nhà thơ nên tâm bút của anh phảng phất chất thơ trong đó, giầu h́nh tượng, lay động ḷng người. Tiểu luận của anh sắc mà không khô. Nhiều lúc tôi cứ nghĩ, ông nhà thơ này cả ngày đi làm ở hăng xưởng, không hiểu thời gian, sức lực đâu mà ông ấy cầy ra nhiều thứ thê.

Rất mong có ngày được trở lại với đề tài văn xuôi của anh.

Đức Quốc 18- 5-2011

        Đỗ Trường