Mấy ngày qua dư luận Việt nam và thế giới rất quan tâm đến những dấu hiệu của quan hệ Mỹ Việt sau 15 năm liệu có thể đi đến quan hệ chiến lược hay không? Người ta đặc biệt chú ư đến các cuộc ngoại giao con thoi giữa Mỹ và các nhà ngoại giao Việt nam cho việc chuẩn bị kỷ niệm 15 năm bang giao hai nước. Càng ngày càng có nhiều lănh đạo Đảng CSVN bày tỏ mong muốn quan hệ đó phải tiến nhanh hơn đến quan hệ chiến lược như ư kiến của ông Đinh Hoàng Thắng, cựu đại sứ Việt Nam tại Vương quốc Hà-Lan hay nhiều ư kiến của các tướng lĩnh quân đội Việt nam hiện nay.
Ông được cho là một nhà ngoại giao thâm niên, nguyên trưởng nhóm Tư vấn Lănh đạo bộ Ngoại giao nhắc đến phát biểu của cựu đại sứ Mỹ tại Việt Nam Raymond Burghardt về quan tâm chiến lược chung giữa Hoa Kỳ và Việt Nam là ” Hoa Kỳ và Việt Nam cùng có chung nhiều lợi ích chiến lược, trong số đó có cả việc duy tŕ quân b́nh lực lượng ở Đông Nam Á”. Đây là những yêu cầu bức thiết trong bối cảnh Việt nam vẫn đang bị đe doạ bởi người bạn lớn bất hảo Trung quốc nhưng điều chớ trêu là trong năo của người Cộng sản Việt nam th́ Mỹ cũng vẫn là kẻ thù chứ chưa hẳn là bạn trong khi đó Trung quốc đưa quân xâm lược biên giới năm 1979 và chiếm Hoàng sa, Trường sa của Việt nam th́ một số người lănh đạo bảo thủ của Đảng CSVN lại cố gắng thuyết tŕnh cho đây là bạn thuỷ trung của dân tộc ḿnh, cố nặn ra khẩu hiệu 16 chữ vàng trong quan hệ hai nước vừa mới máu chảy đầu rơi. Cho nên điều này đầy mâu thuẫn và khó có thể có được một t́nh bạn với Mỹ như Việt nam muốn mà điều này phải có sự thay đổi trong nhân sự lănh đạo mới của Đảng CSVN xác định rơ ai là ban? Ai là thù? chứ cứ mập mờ vô lư như trên đây là điều tai hại cho an ninh đất nước.
Nh́n về phía Mỹ, như ông Raymond Burghardt-Cựu ĐS Mỹ tại VN th́ nói rơ: “Hoa Kỳ và Việt Nam cùng có chung nhiều lợi ích chiến lược, trong số đó có cả việc duy tŕ quân b́nh lực lượng ở Đông Nam Á.” C̣n ông Thượng nghị sĩ Jim Webb, Chủ tịch tiểu ban Đông Nam Á-TBD, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ từng tỏ ư quan ngại Trung Quốc gia tăng hoạt động quân sự tại Biển Đông thời gian gần đây.
Theo ông Đinh Hoàng Thắng, chính trị gia từ đảng Dân Chủ Mỹ muốn Hoa Kỳ có vai tṛ rơ ràng hơn trong tranh chấp về lănh thổ, lănh hải tại Biển Đông. Và ông trích phát biểu của Jim Webb: “Hoa Kỳ cần xác định rơ ràng, chi tiết và cụ thể công việc bảo vệ chủ quyền của các quốc gia trong khu vực này.” Nhưng trong thực tế, Mỹ là người cũng chuyên gây chiến tranh, lật đổ và không thuỷ chung với bạn bè của ḿnh. Bài học từ Đài-loan đă cho thấy, để lấy ḷng TQ, Mỹ đă bỏ rơi Đài loan, tước đi quyền đại diện hội đồng bảo an Liên hợp quốc của đảo quốc này. Hay chuyện khi xưa Mỹ đă bỏ rơi quân đội Việt nam Cộng hoà và cũng chính họ khi xưa luôn ca ngợi t́nh bạn thân t́nh với Sadam Hussein để đấnh Iran nhưng sau phát động chiến tranh giết ông Sadam và gia đ́nh ông chỉ v́ dầu hoả v.v… Cho nên với Mỹ họ phải chứng minh chữ tín, chữ trung trong quan hệ với bạn bè th́ mới hy vọng mở rộng quan hệ với các quốc gia chẳng nói ǵ Việt nam.
Nhưng theo Người Quan Sát th́ cho dù có rất nhiều tín hiệu đáng khích lệ được phát đi nhưng phe bảo thủ trong Đảng CSVN và Đảng CS Trung quốc đang câu kết muốn phá hoại không để cho nó đâm hoa kết trái. Nhưng người ta đều cho rằng, mối quan hệ Mỹ Việt nó đang phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó yếu tố chính trong nội bộ Đảng CSVN có thay đổi hay không mới là quyết định cho việc thiết lập mối quan hệ đó.
T́nh h́nh bất kỳ người Việt nam nào cũng như các Đảng viên Đảng CSVN đều thấy rơ Trung quốc không chỉ là nguy cơ tiềm tàng mà là hiện nay đă nguy cơ về an ninh đất nước đang đến gần vạch đỏ rất đáng lo ngại. Nguy cơ đó đang được diễn ra ngày càng quy mô như xâm phạm chủ quyền lănh hải, chiếm đảo biển của Việt nam, khai thác dầu khí, xây dựng các cảng quân sự lớn tại Hoàng sa và Trường sa v.v… mà c̣n ở việc hoạch định các kế hoạch như đưa người (các nhân cốt gài sẵn chờ thời cơ) vào Việt nam qua các dạng tham gia dự án như Bauxite Tây Nguyên, dự án thuê rừng đầu nguồn, mở các đường giao thông chiến lược từ Nam ninh vào Hà nội hay các ngả Lào, Cam-pu-chia v.v… Ai cũng đă thấy nhưng một số người trong giới bảo thủ của Đảng CSVN vẫn cố t́nh che giấu và giải thích theo hướng hoàn toàn khác với đại đa số lănh đạo tiến bộ và các tướng lĩnh, các nhà trí thức và toàn thể nhân dân Việt nam. V́ thế, theo chúng tôi, việc xây dựng quan hệ chiến lược giữa Việt nam và Mỹ chỉ có thể có được khi kết quả kỳ đại hội Đảng CSVN lần này diễn ra như thế nào? Nếu phe bảo thủ yếu thế th́ quan hệ đó là hiện thực v́ nó đáp ứng nhu cầu tối cần thiết của Việt nam và cả phía Mỹ, c̣n hiện nay Trung quốc đang can thiệp chọc sâu vào chuyện nhân sự đại hội Đảng CSVN là để cố lái Việt nam vào quỹ đạo của ḿnh nhưng mặt khác lại không muốn nhả đảo Trường sa và Hoàng sa cho Việt nam và vẫn muốn độc quyền chiếm biển Đông. Cho nên, t́nh h́nh hiện nay tuỳ thuộc vào chính sự sáng suốt của đội ngũ lănh đạo trẻ trong ban chấp hành trung ương Đảng kỳ này mà ṇng cốt phải từ sự liên kết của các đại biểu Đảng phía Nam và miền Trung cùng nhiều đại biểu tiến bộ phía Bắc với đại biểu tướng lĩnh Quân đội th́ mới có thể thắng được phe bảo thủ. Nhưng uy tín của những người lănh đạo bảo thủ đang xuống thấp nhất chưa bao giờ thảm hại như hiện nay khi mà họ luôn ca ngợi mối t́nh hữu nghị giữa hai dân tộc mà trong thực tế Trung quốc chưa bao giờ nhượng bộ về lănh hải và Đảo của Việt nam, họ luôn có ư đồ xâm chiếm và không chịu trả lại những ǵ họ đă lấy dù là gang tấc. Đă thế, các tầu thuyền đánh cá của ngư phủ Việt nam c̣n không được bén mảng đến ngay vùng biển của Tổ quốc ḿnh đă bị họ chiếm đóng trái phép. Cho nên, uy tín của phe bảo thủ khống thể khôi phục được. Rơ ràng quan hệ chiến lược Việt nam và Mỹ là phải xuất phát từ nguyện vọng và t́nh cảm giữa hai đất nước và phải xây dựng trên mối quan hệ b́nh đẳng, hữu nghị và thuỷ chung, trong sáng có trách nhiệm trước các vấn đề của mỗi quốc gia và trước t́nh h́nh thế giới.

Hà nội, ngày 5 tháng 3 năm 2010.
Nguyễn Thượng Hiền