“…nếu chỉ để “x́ hơi giải toả những bức xúc xă hội” th́ thực tế nhà nước đă cung cấp cho dân truyền h́nh, các cuộc thi hoa hậu, ca nhạc hội, quán rượu, spa, ṣng bài biên giới… tha hồ để “x́ hơi giải toả” rồi…”
Đối thoại là một nhu cầu cần thiết của con người. Nhu cầu này đặc biệt cần thiết cho các xă hội đang cần bước đi những chặng đường mới. Chỉ có các xă hội như Bắc Hàn mới thiếu vắng đối thoại, và nơi đó triệu người như một, không ai dám thốt lên một lời nghịch ư lănh đạo.
Trường hợp Việt Nam? Nhu cầu đối thoại đă được nêu ra không chỉ từ người ở “lề trái”, mà ngay cả từ những người có quan tâm tới sự ổn định quyền lực của Đảng CSVN. Trong những người đặt vấn đề về nhu cầu đối thoại mới nhât trên báo Tuần Việt Nam, có Tiến Sĩ Mai Liêm Trực khi trả lời phỏng vấn báo này qua bài có nhan đề: “Vấn đề “nhạy cảm” hay là sự né tránh trách nhiệm?”. Báo này ghi nhận rằng:
“TS. Mai Liêm Trực, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Bưu điện, nguyên Thứ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông được coi là người mở đường cho bùng nổ Internet tại Việt Nam.
Mới đây ông đă được CLB Nhà báo CNTT Việt Nam b́nh chọn là một trong số 10 nhân vật có đóng góp tích cực nhất cho sự phát triển CNTT-TT thập kỷ qua.
Chính ông sớm nhận thức ra xu hướng phát triển Internet, đă thuyết phục các nhà lănh đạo Việt Nam cho mở Internet và tạo điều kiện về mặt quản lư nhà nước cho Internet phát triển, với một quan điểm quản lư mang tính đột phá lúc đó là “Năng lực quản lư phải theo kịp với yêu cầu phát triển”, thay cho tư duy quản lư cũ là “quản lư được đến đâu, mở ra đến đó”…”
Điều nguy hiểm được Tiến Sĩ Mai Liêm Trực báo động, là bản văn kiện soạn thảo cho đại hội đảng sắp tới có đầy tính bảo thủ, khước từ đối thoại với các ư kiến người dân và lộ vẻ muốn “siết lại làm quả bóng nó thêm căng”.
Cụ thể, Tiến Sĩ Mai Liêm Trực nói:
“…Để các văn kiện tiếp thu được tất cả những tinh hoa và giá trị của toàn dân tộc th́ trước hết những người thực hiện phải có năng lực để mà đưa ra những cách thức thu hút người dân tham gia góp ư cho văn kiện. Mặt khác, những người đó cũng phải có năng lực để tiếp nhận và xử lư thông tin.
Nhưng tôi có cảm giác rằng h́nh như việc tổ chức soạn thảo các văn kiện hiện nay vẫn là những đội ngũ đă làm nhiều kỳ các văn kiện trước đây và sức tiếp thu những tư duy mới có vẻ hạn chế…
Dân tộc ḿnh đă theo Đảng bao nhiêu năm, Đảng của ḿnh là đảng duy nhất lănh đạo và xứng đáng với điều ấy. Nhưng đứng về tâm trạng tôi cảm thấy nguy cơ tụt hậu vẫn tiếp tục c̣n.
Chúng ta đang cố gắng thoát khỏi thân phận một nước nghèo nhưng ngay như bản thân tôi không thể tránh khỏi cảm giác có lỗi khi những ngày gần tết mở cửa ra vẫn thấy những bà mẹ già gánh từng bó rau đi bán, không thể không cảm thấy xấu hổ và sốt ruột khi thấy phụ nữ Việt Nam phải xếp hàng cho đàn ông Hàn Quốc chọn vợ.
Công cuộc Đổi mới của chúng ta có những lúc bị lựng khựng, lúng túng và thường những vấn đề bức xúc cứ để lại nhiệm kỳ sau làm cho sức mạnh của Đảng, của Dân tộc chưa được phát huy hết.
Tôi cho rằng những biện pháp để đất nước phát triển, để bảo vệ chế độ có lẽ nên bằng h́nh thức x́ hơi giải toả những bức xúc xă hội, bằng đối thoại dân chủ hơn là siết lại làm cho quả bóng nó thêm căng…”
Thật là hiếm hoi được nghe tới nhu cầu đối thoại dân chủ. Nhưng nếu chỉ để “x́ hơi giải toả những bức xúc xă hội” th́ thực tế nhà nước đă cung cấp cho dân truyền h́nh, các cuộc thi hoa hậu, ca nhạc hội, quán rượu, spa, ṣng bài biên giới… tha hồ để “x́ hơi giải toả” rồi.
Điều chúng ta tin rằng Tiến Sĩ Mai Liêm Trực muốn nói tới nhu cầu khác hơn, phải là một suy tư về cơ nguy sinh tử của dân tộc – thí dụ như Biển Đông, như rừng biên giới, như bô xít Tây Nguyên. Có thể là lời chưa nói hết? Hay v́ chưa tiện công khai lên mặt báo? Nhưng thấy rơ là Tiến Sĩ Mai Liêm Trực quan tâm về dấu mốc đại hội Đảng CSVN, nơi có thể có hướng đi tích cực hơn.
Nhà văn kư tên “Người Buôn Gió”, trong bài viết nhan đề “Phát triển kinh tế hay tư duy nhiệm kỳ?” trên blog của ông, được trang Bô Xít VN đăng lại, đă nêu lên vấn đề nhu cầu phát triển trường kỳ bị các lănh đạo bỏ quên, đă t́m cách đối thoại dân chủ bằng cách nêu rơ các quan tâm về mỏ, về rừng:
“Dự án khai thác quặng nhôm trên Tây Nguyên của Chính phủ gặp nhiều ư kiến phản đối trong mọi giai tầng nhân dân. Nhưng v́ sự thống nhất từ Bộ Chính trị mà dự án này đột nhiên được thông báo là tiếp tục triển khai v́ lợi ích kinh tế khu vực Tây Nguyên và được sự đồng thuận cao trong nhân dân?
Mới đây người ta vừa được biết có hơn 300 ngàn ha rừng đầu nguồn đă được cho Trung Quốc thuê với thời gian đến nửa thế kỷ.
Lư do đưa ra vẫn muôn thuở – phát triển kinh tế khu vực.
Một dự án bô xít Tây Nguyên mà dư âm phản đối c̣n chưa lắng đọng, lại tiếp thêm 300 ngh́n ha rừng đầu nguồn.
Phát triển kinh tế khu vực hay tư duy nhiệm kỳ?
Có lẽ cụm từ “tư duy nhiệm kỳ” nhẹ nhàng và có phần sát với thực tế hơn là kết luận “bán nước”.
Ở nhiệm kỳ của ḿnh, vị lănh đạo nào cũng muốn thể hiện được việc ǵ đó rơ ràng mang ích lợi về cho địa phận ḿnh quản lư. Ở t́nh trạng dân chúng làm ăn tư duy manh mún, chụp giật, cán bộ dưới quyền quan liêu , năng lực yếu, bộ máy hành chính cồng kềnh những vận hành tŕ trệ, không ăn khớp… để giải quyết hạ tầng năng lực, tư duy ở một địa phương như vậy, nhà lănh đạo cần bao nhiêu năm? Giải quyết vấn đề phi vật thể như vậy, công sức bỏ ra nhiều, thời gian cũng nhiều mà kết quả không thể đánh giá được ngay. Người lănh đạo cầu toàn thường hay chọn cho ḿnh phương án tối ưu nhất trong thời gian ḿnh lănh đạo địa phương. Và cách thu được tiền bạc nhanh nhất là cho thuê đất, đào tài nguyên đem bán lấy tiền? Nhất là không thể không nói đến những khoản hoa hồng cho người đặt bút kư.
Nhiệm kỳ 10 năm làm vậy, th́ các lănh đạo khác của 40 năm sau này c̣n ǵ để thuê, c̣n ǵ để khai thác. Nếu cứ tiếp tục như vậy th́ chỉ thêm vài nhiệm kỳ nữa, con người Việt Nam c̣n chưa chắc thuộc về ḿnh chứ đừng nói đến đất đai, tài nguyên, chủ quyền, văn hóa…”
Từ trong nước đă nói như thế. Từ chỗ nói nhẹ nhàng như Tiến Sĩ Mai Liêm Trực, tới chỗ nói thẳng mục tiêu như Người Buôn Gió. Nếu Đảng CSVN muốn đối thoại dân chủ, tất có nhiều bàn họp nên được mở ra để cung thỉnh người góp ư.
Từ hải ngoại, một tiếng nói khác cũng nêu lên nỗi lo -thực sự, tác giả Bùi Tín viết là hiểm hoạ, chứ không phảỉ nỗi lo. Bài viết nhan đề “Hai lăo tướng chỉ ra hiểm hoạ” trên trang Bùi Tín Blog ở Đàỉ VOA, nêu lên lời của hai vị tướng báo nguy:
“Lại cũng cần thưa thêm với độc giả trong và ngoài nước rơ, từ năm 2004, 2 tướng Đồng Sỹ Nguyên và Nguyễn Trọng Vĩnh cũng có lập trường chung tố cáo mạnh mẽ, công khai vụ án siêu nghiêm trọng Tổng Cục II và T4, vụ án đă được Trung ương đảng khoá IX cử ra Ban Kiểm tra Liên ngành điều tra và kết luận, Ban này đă hoàn thành báo cáo, nhưng Bộ chính trị do ông Nông Đức Mạnh cầm đầu đă ngang nhiên “khoanh lại” để ỉm đi một cách vô nguyên tắc, nhằm bảo vệ uy tín, che giấu trọng tội của 2 ông Lê Đức Anh và Đỗ Mười. Hai ông này đă được gần như toàn xă hội và đa số đảng viên nhận diện như là “bạn tốt” nhất, “đồng chí tốt” nhất của thế lực bành trướng Bắc Kinh.
Trong bài viết mới này, 2 ông tướng yêu nước, thương dân đă báo động khẩn cấp việc cấp uỷ đảng cùng chính quyền ở 10 tỉnh đă kư kết những thoả thuận với 10 doanh nghiệp Trung Quốc đóng tại Trung Quốc, Hồng Kông và Đài Loan, cho phép họ thuê đất và rừng để kinh doanh trong một thời gian rất dài. Các tỉnh đó là: Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, B́nh Định, Kon Tum và B́nh Dương. Diện tích cho thuê tổng cộng là 264.000 hec-ta rừng phần lớn ở đầu nguồn, các tỉnh biên giới (theo báo cáo kín của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Các thoả thuận đều có hiệu lực giá trị trong thời gian 50 năm,và có thể sẽ được gia hạn thêm sau đó.
Hai viên lăo tướng chỉ rơ hiểm hoạ cực lớn cho đất nước, cho cuộc sống và an ninh của nước ta, cho nền quốc pḥng của quốc gia. Tướng Đồng Sỹ Nguyên sinh năm 1923, nay 87 tuổi. Tướng Nguyễn Trọng Vĩnh sinh năm 1916, nay 94 tuổi. Hai ông báo động: Các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ tha hồ chặt phá cây rừng từ đầu nguồn, hồ sẽ cạn nước, các nhà máy thuỷ điện sẽ chết, môi trường sẽ bị huỷ hoại. Hai ông kết luận: đây là một cuộc tự sát của quê hương đất nước…”

Lời của nhà báo Bùi Tín mạnh bạo hơn. Từ lời nhắc nhẹ nhàng của Tiến Sĩ Mai Liêm Trực về nhu cầu đối thoại dân chủ, cho tới lời quan ngại của Người Buôn Gió về viễn ảnh 40 năm sau Việt Nam chẳng c̣n ǵ, cho tới lời cụ thể của nhà báo Bùi Tín khi diễn lại lời của 2 vị tướng là “một cuộc tự sát của quê hương đất nước…”
Nói thống thiết như thế, mà nhà nước có nghe chăng? Hay là chính phủ không cần đối thoại?
Một bản tin trên đài BBC sáng Thứ Hai 1-3-2010 cho biết: “Gia đ́nh luật sư bất đồng chính kiến Lê Thị Công Nhân cho hay chị sẽ măn hạn tù và trở về nhà vào thứ Bảy tới (06/03).”
Hôm 11/05/2007, Lê Thị Công Nhân bị Ṭa án TP Hà Nội xử 4 năm tù giam và 3 năm quản chế v́ vi phạm Điều 88 Bộ Luật H́nh sự. Tuy nhiên sau đó án phạt này đă được giảm 1 năm, c̣n 3 tù giam và 3 năm quản chế tại phiên phúc thẩm 27/11/2007”.
Cần nhắc rằng, luật sư Lê Thị Công Nhân là người nhiều năm trước đă bày tỏ một khát vọng đối thoại, và đă trực tiếp nêu lên nhu cầu đối thoại dân chủ. Và lúc đó, Đảng CSVN đă trả lời cho lời đ̣i hỏi đối thoại này bằng một bản án tù.

Không có bao nhiêu người dám trả giá cho đ̣i hỏi đối thoại dân chủ như luật sư Lê Thị Công Nhân. Những ḍng chữ này xin được đón mừng luật sư họ Lê ra tù, và xin nêu lên ước mơ rằng khát vọng đối thoại dân chủ vẫn cháy bỏng trong tim của vị anh thư này và của hàng chục triệu người dân.

© Trần Khải