Vẫn là thói chơi sang, bệnh h́nh thức

 

Nhật Hiên,

thông tín viên RFA

 

Mô h́nh một cổng chào của Hà Nội

Hà nội đang ráo riết chuẩn bị cho đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long.

Từ khi công cuộc chuẩn bị bắt đầu tiến hành cho đến nay, người dân đă chứng kiến rất nhiều ư tưởng, dự án…tiền tỷ được triển khai, trong đó có nhiều ư tưởng, dự án đă bị công luận phản đối, chỉ trích v́ sự lăng phí, thiếu hiệu quả hoặc phản thẩm mỹ, phi văn hóa…

 

Vội vàng, cập rập

Càng gần đến ngày đại lễ, việc chuẩn bị càng cấp tập hơn, nhiều ư tưởng càng phát sinh…Mới đây, người dân lại xôn xao về kế hoạch xây 5 cổng chào tại 5 cửa ngơ dẫn vào trung tâm thủ đô Hà Nội.

Điều khiến dư luận băn khoăn đầu tiên là việc xây 5 cổng chào với quy mô lớn, có ư nghĩa quan trọng đối với diện mạo của một thủ đô lại được quyết định trong một thời hạn quá ngắn, chỉ c̣n đôi ba tháng nữa.

Trong bài “Sự b́nh tĩnh cần thiết” đăng trên báo Lao Động, tác giả Lê Thanh Phong viết: “Xây dựng một cổng chào cho thủ đô là cần thiết…

Điều cần bàn không phải là nên hay không việc xây dựng cổng chào, mà là làm như thế nào, khi nào làm. Từ đây đến đại lễ chỉ c̣n 100 ngày, quỹ thời gian như vậy sẽ không đủ để thực hiện một công tŕnh kiến trúc có chất lượng cao. Đặc biệt đối với cổng chào, sự đ̣i hỏi về thẩm mỹ kiến trúc, ư nghĩa văn hoá rất cao, nên càng không thể vội vàng.” 

Theo blogger Bút Lông trong “Lại chuyện nước đến chân…”, sự vội vàng này càng đáng nói hơn khi quyết định của Thủ tướng trong đó có ư tưởng về năm cổng chào này đă được phê duyệt cách đây gần hai năm. “Tại sao hai năm qua việc này không triển khai, để đến khi đại lễ chỉ c̣n hơn 100 ngày mới vội vàng chỉ định bốn doanh nghiệp thực hiện với kinh phí ước tính khoảng 50 tỷ đồng!”

Chưa kể, “mới hơn ba tháng trước, dư luận đă ầm ĩ về việc một doanh nghiệp (Công ty CP Cầu Vàng) do quá nản chí đă phải xin rút lại “Đề án ư tưởng thiết kế đầu tư xây dựng năm cổng chào kỷ niệm 1000 năm Thăng Long”. Dù đă được chấp thuận chủ trương nhưng đơn vị buộc phải xin rút lui lại đề án v́ thời điểm đó (cách đại lễ hơn 200 ngày) họ vẫn chưa được chính thức chấp thuận đầu tư trong khi thời gian c̣n lại không đủ để xây dựng.

Ấy vậy mà khi chỉ c̣n tṛn 100 ngày th́ Hà Nội lại vội quyết để vừa duyệt thiết kế, thi công và hoàn thiện…”

Tác giả Ngô Hoàng th́ đặt câu hỏi có phải Hà Nội dựng cổng chào bằng… cót ép, bởi v́ chỉ có dựng bằng cót ép như kiểu những cái cổng chào ở làng quê vào các dịp lễ hội th́ mới có thể làm nhanh như vậy thôi:

“Chúng ta có cần thiết phải làm cổng chào không? Đương nhiên là không cần thiết. Mà nếu cần thiết th́ không ai lại làm vội làm vàng như làm cho xong.”

Những căn nhà cổ đang được làm mới nằm cạnh những căn nhà cao tầng mới xây ở một khu phố cổ Hà Nội, hôm 15/04/2010.

Sự lúng túng, cập rập chứng tỏ vấn đề chưa được suy nghĩ cho thấu đáo, đă thể hiện ngay từ những thông tin về việc xây dựng cổng chào liên tục thay đổi. Bắt đầu ngày 22/6 là thông tin Hà Nội sẽ xây dựng 5 cổng chào do 5 doanh nghiệp tặng toàn bộ hoặc đóng góp một phần, tổng trị giá 50 tỷ đồng. Khi nghe dư luận tỏ ư lo ngại về thời gian quá gấp gáp, ngày 25/6, Bí thư thành ủy Phạm Quang Nghị khẳng định tại cuộc giao ban của lănh đạo thành phố với các quận huyện rằng thành phố sẽ không làm ngay các cổng chào vĩnh cửu, mà làm các cổng chào tạm, kinh phí xây dựng vừa phải, không phải là 50 tỷ đồng.

Đến 29/6, th́ lại có thông tin mới: UBND Hà Nội đă chấp thuận phương án lắp dựng cổng chào tại 4 cửa ngơ vào thủ đô, riêng cổng chào tại quốc lộ 5 đi Hải Pḥng chưa được phê duyệt, các công tŕnh sẽ hoàn thành trước ngày 2/9.

Nhà văn Nguyễn Quang Lập b́nh: “Lúc đầu định xây kiên cố 5 cái cổng, sau bảo chỉ làm tạm thôi, bỏ ra 50 chục tỉ, giải phóng 18 ngàn mét vuông mặt bằng làm thử cái đă, nếu thấy ổn th́ xây kiên cố, không ổn th́ bỏ đi, khoẻ re.

Th́ Bí thư Hà Nội đă nói đối với 5 cổng chào th́ thành phố cũng có hướng chưa làm vĩnh cửu luôn, chưa làm kiên cố luôn. Trước mắt sẽ chỉ làm bằng vật liệu tạm thời để nếu không phù hợp sẽ tiếp tục thay.

Hà Nội tấc đất tấc vàng, giải phóng vài trăm mét mặt bằng để đặt cái tượng cũng phải tính nát nước, đằng này phải tiêu tốn 18 ngàn mét vuông mặt bằng chỉ để làm thử, nghe mà sợ quá. Lại có người nói cứ giải phóng mặt bằng, nếu không làm cổng th́ ta làm băi giữ xe, nghe như chuyện của những người thích đùa.”

Cổng chào để làm ǵ, để chào ai?

Nh́n chung, giới trí thức, giới chuyên môn như kiến trúc sư…đều không đồng t́nh với việc xây cổng chào vội vă như vậy, dù là 4 hay 5 cái. Trong loạt bài phỏng vấn các nhân vật khác nhau về vấn đề này của tác giả Khánh Linh đăng trên Tuần Việt Nam, GS-TS Nguyễn Quang Ngọc khi trả lời phỏng vấn đă nêu những băn khoăn của ḿnh: “Câu hỏi đầu tiên phải đặt ra là "xây cổng chào để làm ǵ?". Nếu như xây cổng chào để phục vụ một sự kiện, cụ thể ở đây là đón khách trong nước và quốc tế đến tham dự Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, nghĩa là đến hết Đại lễ th́ cũng không cần cổng chào nữa.

Để xây "vĩnh cửu", theo tư duy đô thị hiện đại th́ càng chỉ nên xây một "cổng chào" có tính chất biểu trưng cho thủ đô Hà Nội, kiểu Paris (Pháp) có Khải Hoàn Môn, ngay như Viêng Chăn (Lào) cũng có cổng mang tính chất biểu trưng rất đẹp, có ư nghĩa, thể hiện tấm ḷng đón chào tất cả mọi người đến với thành phố, dù quốc tịch nào, dù đi theo tuyến đường nào, hướng nào, bằng phương tiện ǵ... Nếu theo tư duy đó th́ không cần phải xây dựng ở nơi "địa đầu" theo kiểu "cổng chào" truyền thống.”

Có vẻ như ngay những người tŕnh dự án, phê duyệt dự án cũng chưa rơ lắm thực sự xây cổng chào để làm ǵ như nhà văn Nguyễn Quang Lập đă vạch ra trong bài “Chuyện cái cổng chào” nói trên: “Nếu học theo nước Pháp để làm cái cổng chào mang tính biểu trưng cao, cho thấy Thăng Long - Hà Nội là thành phố văn hiến, anh hùng, v́ ḥa b́nh và tự do, lấy từ ư tưởng rồng bay của Lư Công Uẩn ngh́n năm trước th́ hay biết bao nhiêu.

Các nghệ nhân đổ đồng nung chảy cho ra đời chiếc trống đầu tiên trong 100 trống đồng mừng đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội.

Đằng này v́ không biết cái cổng Thủ đô ngh́n năm nó khác với cái cổng lối vào Thủ đô chỗ nào, tức nó khác với cái cổng làng chỗ nào. Không biết làm cái cổng để khai thác tính biểu trưng của nó hay muốn làm ra cái cổng thuần tuư là cái cổng, thành thử cứ loay hoay không biết làm 5 cổng, 4 cổng hay 3 cổng, làm tạm để chào mừng Đại lễ ngh́n năm hay làm cái vĩnh cửu, ôi vân vân và vân vân…”

Hội Kiến trúc sư Việt Nam th́ cho rằng, các phương án cổng chào đề xuất có quy mô lớn, đ̣i hỏi phải có kết cấu ổn định, bền vững, không thể là công tŕnh tạm. Bản vẽ các cổng chào với việc sử dụng các h́nh tượng chưa chọn lọc cũng khiến mọi người băn khoăn.

Cũng trong loạt bài phỏng vấn nói trên của Tuần Việt Nam, KTS Nguyễn Trực Luyện, nguyên Chủ tịch Hội KTS Việt Nam  cho rằng những h́nh tượng được đưa ra không ổn,“v́ nhàm chán và sáo rỗng. Trống đồng, chim lạc, rồng hay băi cọc Bạch Đằng đều là những sự gắn kết khiên cưỡng với lịch sử và những giá trị của Thăng Long”, chưa kể trống đồng th́ bị xẻ đôi, hoặc vừa đổ vừa bị ch́m một nửa xuống đất, nằm bên vệ đường, dễ bị “xuyên tạc” về ư nghĩa…, về kích thước th́ lại quá lớn v.v…C̣n KTS Nguyễn Văn Tất, Tân Phó Chủ tịch Hội KTS Việt Nam th́ cho đó “Chỉ là tưởng tượng chơi sang”.

Nhà báo Phạm Viết Đào lại nh́n ra một khía cạnh khác, đó là việc các doanh nghiệp tự nguyện bỏ vốn ra xây cổng chào cho Hà Nội, thực chất là đổi đất… lấy cổng chào.

Trong bài “Những chiếc “quạt mo” của các “chú Bờm” quảng cáo đất Hà Thành thời nay tác giả viết "Cả 5 cổng chào lên đến 50 tỷ. Với diện tích đó, sau đại lễ, chắc chắn các chú Bờm sẽ không dại ǵ mà không cho thuê quảng cáo. Bỏ rẻ 6 mặt quảng cáo đó mỗi năm cũng phải thu về dăm, sáu tỷ bạc; trong khi cái vốn ban đầu bỏ ra chỉ có 10 tỷ?

Trong ṿng 2 năm đảm bảo các chú Bờm sẽ thu đủ vốn? Đến năm thứ 3 đảm bảo các chú sẽ vung vinh và chiếc cổng chào này chắc chắn sẽ tồn tại lâu lâu chứ không thể xong đại lễ th́ dỡ xuống ngay?...Chỉ qua một vụ này thôi đă thấy người ta lợi dụng lễ lạc để moi tiền, để làm tiền tài giỏi như thế nào? Trong một năm Việt Nam tổ chức tới trên 8000 lễ hội th́ chắc cũng có ngần ấy cơ hội moi tiền, móc tiền từ túi này chuyển qua túi kia...”

Vẫn thói chơi sang, bị dân phản đối

Trong một so sánh để thấy rơ thói thích chơi sang, bệnh h́nh thức của các quan chức Việt Nam, blogger Hiệu Minh kể chuyện “Cổng chào…kiểu Mỹ”, đó là những tấm bảng tôn sơn xanh, đôi khi là tấm gỗ đơn sơ treo lủng lẳng trên cành cây, hầu hết là đơn giản, bởi “Họ rất sợ sự hoành tráng của cổng chào làm lái xe mất tập trung và gây tai nạn. Ước tính từ khoảng vài trăm đô la cho đến 1000 đô la cho một… cổng chào.

Cổng chào của Hà Nội: toàn cỡ to bằng ṭa nhà chục tầng, hoành tráng và tốn kém. Ước tính khoảng gần triệu đô một cổng chỉ để chào mà chưa biết đă chào được ai.

Người ta thu nhập gần 50.000$/năm/người mà chi cho bảng chào cỡ khoản ngh́n đô. Việt Nam ta chi hàng triệu đô cho một cổng chào trong khi thu nhập 1000$/năm/người.

Để chào mừng Đại lễ 1000 Thăng Long - Hà Nội, trong 6 tháng đầu năm, nhiều hoạt động văn hóa diễn ra sôi nổi như: - Lễ hội hoa Hà Nội - Lễ hội Đống Đa kỷ niệm 221 năm Quang Trung - Nguyễn Huệ giải phóng Thăng Long - Lễ hội xuân Hà Nội 2010 - Lễ hội đền Hùng - Lễ hội Cố đô Hoa Lư

Nước bé, dân số đông, thu nhập đang ở mức nghèo, mật độ dân số VN gấp 10 lần nước Mỹ, thu nhập kém họ những 46 lần, nhưng cổng chào to gấp hàng ngh́n lần nước Mỹ.”

Trong bài “Dấu chấm đặt trên chữ i-hay là chuyện xây cổng chào” đăng trên trang Bauxite Vietnam, nhà giáo Phạm Toàn nói thẳng “cái dân tộc này cần học, học nữa, học măi. Cái dân tộc này đừng nên học theo những thói hóng hớt. Cái dân tộc này chớ chạy theo những tṛ ăn chơi chết người. Hăy làm lại từ đầu với những hành động thiết thực xây dựng Tổ quốc. Đừng biến hậu thế thành những con nợ lút đầu. Chớ hành động vô trách nhiệm!”

Chỉ riêng đại lễ 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, đă có bao nhiêu dự án bị dân phản đối từ dự án di dời trung tâm hành chính lên Ba V́, xây trục Thăng Long nối liền Ba V́ với trung tâm hiện hữu, việc sơn quét làm mới các khu phố cổ, di tích cổ, chương tŕnh 1000 hiện vật gửi tới mai sau, bị chỉ trích quá, cuối cùng vẫn gửi tới mai sau nhưng chỉ …một hiện vật mà thôi v.v…

Kể cũng lạ, một chính phủ làm việc kiểu ǵ mà cứ thường xuyên bị dân phản đối?

Công nhân đang hoàn thành đoạn cuối của con đường gốm sứ.

Đó cũng là điều mà tác giả Hà Văn Thịnh nêu lên trong bài “Chính phủ tức cười: đưa ra cái ǵ cũng bị dân phản đối” đăng trên trang Bauxite Vietnam: “Đọc sách từ cổ chí kim và giật ḿnh “phát hiện” ra rằng không có chính phủ nào như Chính phủ Việt Nam hiện nay, cứ đề ra kế hoạch “to tát” nào, th́ đều bị người dân phản đối, la ó rầm trời!...

Phó thường dân như tôi xin hỏi quư vị lănh đạo, những người đang nắm vận mạng đất nước, nhân dân trong tay, rằng như thế là thế nào? Có chính phủ nào trên thế giới cứ định làm ǵ là sai, là hỏng đấy; cứ “nghĩ” ra cái ǵ y như rằng tai họa đấy? Tại sao lại có cách điều hành đất nước kỳ quặc và khó hiểu đến như thế?...”

Blogger Dr. Nikonian cũng có cùng suy nghĩ trong bài “Bá ngọ”: “Ra Hà Nội kỳ này, tôi nghe chửi hơi bị nhiều! Từ anh xe ôm, tài xế taxi, chị nhân viên văn pḥng, bà cụ bán chè nước vỉa hè cho đến bác hưu trí… tất tật đều đồng thanh chửi.

Không phải chửi tôi, mà là chửi gay gắt, chửi chát chúa về các dự án bạc tỷ nhân dịp 1.000 năm Thăng Long.””

Riêng về dự án cổng chào, người dân nói ǵ? Chị nhân viên văn pḥng xinh đẹp chửi đông đổng về dự án 5 cổng chào mất 50 tỷ.

Chị ấy nói rất chát thế này: “Làm cổng chào cho hoành tá tràng làm ǵ, để đi vào trung tâm chỉ thấy kẹt xe, bụi, khói, ô nhiễm… không khác ǵ một cô gái mặc đồ rất đẹp, nhưng khi tiếp cận “nội thất” th́ mới thấy hết sự xấu xí năo nề”.

Chát thật, xin ngả nón bái phục phép so sánh kiểu này!

Tác giả đành phải tự hỏi: “Nikonian tôi nhiễu sự, ngồi vỉa hè mà vẫn băn khoăn: Nông nỗi nào mà bày ra tṛ ǵ cũng bị dân chửi om ṣm? Khoảng cách giữa quan trí và nguyện vọng của bá tánh xem ra ngày càng xa xôi.Tại sao lại thế?”

Tác giả Hà Văn Thịnh đă tự trả lời: “Câu trả lời ngắn và rơ: V́ không ít người trong số quư vị bất tài, kém cỏi, tham lam.

Sự khó hiểu lên đến tột đỉnh khi biết rằng người ta cứ quy hoạch, cứ đề ra “ư tưởng” nọ kia không phải v́ ích dân, lợi nước mà là v́ lợi ích phe nhóm, v́ phải kiếm thật nhanh tiền dân, của nước!”

Xem ra, với một cơ chế đặc quyền đặc lợi như thế này th́ những chuyện vung tiền qua cửa sổ để tạo ra những công tŕnh kém hiệu quả về mọi mặt, cho dù là tiền thuế của dân, tiền đi vay nợ hay tiền của các doanh nghiệp đóng góp… vẫn c̣n tiếp tục diễn ra dài dài!