Đàn ông bán máu
Trời chưa sang hẳn, anh Hùng ở Phú Nhuận đă hối hả lọc cọc đạp chiếc xe đạp cà tàng hướng về Bệnh viện Truyền máu Huyết học ở Quận 1 Sài G̣n. Mấy năm nay anh giấu vợ dối con để đi bán máu. Dù chưa tới tuổi 50 nhưng trông anh chẳng khác nào một ông già 70, da dẻ nhăn nheo, xanh mét. “Gần 7 năm nay, bà ấy bệnh liệt giường, mọi việc trong gia đ́nh đều đổ hết lên vai tôi. Nào tiền ăn cho cả nhà, tiền thuốc men của bà ấy, tiền học của 2 đứa con”, anh tâm sự. Theo quy định của y tế của nhà nước th́ 2 tháng mới được hiến máu một lần nhưng tháng nào anh cũng tự nguyện ... bán. Để tránh sự nhận diện của bác sĩ, anh làm 2 thẻ hiến máu, một ở Bệnh viện Truyền máu Huyết học và một ở Quân y viện 175 ở G̣ Vấp.
“Chẳng qua túng quá nên mới làm liều thôi”, anh Nguyễn Văn Định ở Chợ Gạo, Tiền Giang cũng cùng một nỗi niềm. Anh cũng chỉ mới ngoài 40 tuổi nhưng có tới 9 năm hành nghề bán máu từ Tiền Giang lên tới Sài G̣n đến nhẵn mặt các bệnh viện. Có lúc không c̣n đường nào khác anh phải ra bến xe đ̣ Miền Đông năn nỉ mấy bác tài cho quá giang ra Hà Nội để … bán máu.

Đàn bà bán máu
Đàn ông bán máu, đàn bà cũng bán máu. Chị Hạnh ở Xă Xuân Thới Thượng Hốc Môn, tuổi đời chưa ngoài 50 mà đă có đến hơn 20 năm tuổi hành nghề bán máu. Chị bắt đầu đi bán máu từ năm 1989, lúc đó hoàn cảnh gia đ́nh của chị vô cùng khó khăn, không nghề nghiệp lại một nách hai con nhỏ nên thường xuyên túng quẫn. Khi trong nhà không c̣n một hạt gạo, nh́n đứa lớn nhăn nhó v́ đói và đứa nhỏ khóc đ̣i ăn, chị đành liều thân đi bán máu. Lúc đó 30 ngàn đồng một bịch máu đă nuôi sống gia đ́nh chị hơn một tuần. Kể từ đó, chị dấn thân vào nghề bán máu.
Suốt 20 năm, chị không nhớ bao nhiêu lần ḿnh rút máu ra bán và cũng không nhớ số máu bán ra là bao nhiêu. Hai đứa con đang tuổi c̣n đi học, không muốn chúng phải bỏ giữa chừng nên mỗi lần cần đóng tiền học hay mua sách vở cho con là chị phải đi bán máu. Quy định của nhà nước phụ nữ bốn tháng mới được lấy máu một lần nhưng v́ túng quẫn quá nên có khi một năm chị bán sáu, bảy lần. Cũng như anh Hùng và anh Định, để qua mặt bác sĩ, chị phải làm hai thẻ hiến máu, một ở Bệnh viện Truyền máu Huyết học và một ở bệnh viện 175, sau này cả ở bịnh viện Chợ Rẫy nữa.
Hiện nay, chị sống bằng nghề bán rau ở chợ ở quận 4. Chị không c̣n thường xuyên đi nữa nhưng thỉnh thoảng cần tiền gấp chị vẫn đi bán. Trong suốt 20 năm qua, các con của chị những tưởng ḿnh được nuôi lớn bằng sữa của mẹ mà không hề biết ḿnh được nuôi lớn từ chính những giọt máu của mẹ. Chị bùi ngùi lo âu: “Lo nhất con cái phát hiện. Ḿnh không làm ǵ xấu nhưng cái nghề này cũng chẳng hay ho ǵ. Biết rồi chắc chắn chúng sẽ đau ḷng”.
Một trường hợp khác, chị Nguyễn Thị Mỹ Hạnh ở đường Hồ Thị Kỷ quận 10 Sài G̣n, đă gia nhập đội quân bán máu gần 16 năm nay kể từ ngày đứa con trai duy nhất của chị bị bệnh u năo. Sau đó chị chuyển sang bán tiểu cầu để được nhiều tiền hơn. Chị bộc bạch: “Cứ đến ngày lấy thuốc cho con là vợ chồng tôi chạy vạy tứ tung, song lần nào cũng bí quá, đành phải bán máu, rồi bán tiểu cầu để lấy tiền. Có tháng túng bấn quá, tôi bán đến 2-3 lần và phải đi 2-3 chỗ, mới đủ tiền trang trải”.

Công nhân bán máu
Uyên, một công nhân ở khu công nghiệp Tân B́nh thổ lộ: “Ḿnh ở tận Hải Dương vào đây lập nghiệp, nhưng lương công nhân thấp quá nên mỗi tháng muốn gửi ít tiền cho gia đ́nh ḿnh phải đi bán thêm tiểu cầu mới có thể xoay xở được”. Uyên tâm sự thêm “Công nhân bọn ḿnh, có đứa sống chủ yếu bằng nghề này chứ không phải bằng lương đâu”. Trên gương mặt của cô, một người ốm yếu, là vẻ hao gầy nhợt nhạt của một người thường xuyên bán đi những giọt máu của chính ḿnh, đổi lại là những bữa cơm công nhân đạm bạc và niềm an ủi của cha mẹ nơi quê nhà nghĩ đến sự thành công của đứa con tha phương lập nghiệp.

Học sinh Sinh viên bán máu
Một bạn trẻ tên Tân, có 6 năm thâm niên hành nghề bán máu cho biết “Ḿnh đi rút máu từ lúc c̣n học trung học phổ thông. Hồi đó chưa có chứng minh thư nên mượn tạm của ông anh rồi thay tấm ảnh của ḿnh vào, phí cho dịch vụ này không tốn lắm! C̣n các thông tin lưu lại cho bệnh viện khi bán máu thực ra chỉ là thủ tục pháp lư chứ không ai kiểm tra ḿnh bệnh ǵ trước đó hay sức khỏe như thế nào đâu”. Giọng Tân trùng xuống nói tiếp: “Làm cái nghề này sức khỏe cũng xuống rất nhanh. Có lần rút máu xong, vừa ra khỏi cửa là ḿnh ngă gục xuống. Người nào hành nghề chuyên nghiệp th́ sớm muộn cũng làm bạn với đau tim, c̣n đau đầu hay chóng mặt chỉ là chuyện lặt vặt”. Tân cho hay hiện có rất nhiều người chỉ sống bằng nghề bán máu, thậm chí họ c̣n chọn bệnh viện làm nơi cư ngụ thường xuyên để dễ dàng hành nghề.

Cả làng bán máu
Người người bán máu, nhà nhà bán máu, làng làng bán máu. Đó là làng nổi với hơn 30 gia đ́nh sống dưới chân cầu Hồng Phú, phường Quang Trung, xă Phủ Lư tỉnh Hà Nam. Cả làng có chung một nghề: bán máu. Họ đến từ các miền khác nhau của đất nước như Sài G̣n, Quy Nhơn, Nam Định và Hải Pḥng. Phủ Lư trở thành nơi an cư của họ bởi tiện bề đi lại để bán máu cho các bệnh viện ở Hà Nam, Bắc Ninh, Ninh B́nh và Hà Nội. Sở dĩ họ phải làm nghề này v́ chẳng c̣n con đường nào khác kiếm sống. Giá 250cc máu là 150,000 đồng, nhưng thực ra họ không được hưởng toàn bộ số tiền đó. Họ phải chi tiền cho nhân viên giám định để đổi lấy giấy chứng nhận sức khỏe. Ngoài ra, c̣n phải tiền tàu xe đi lại, nên cứ 250cc máu họ chỉ cầm được chừng 90,000 đồng là nhiều.

T́nh h́nh bán máu
Ở các bệnh viện lấy máu ở Sài G̣n ngày nào cũng có người rồng rắn xếp hàng chờ bán máu. Trung b́nh mỗi ngày Bệnh viện Truyền máu Huyết học có khoảng 100 người đến bán máu. Do nhu cầu bán máu nhiều, để có thể bán được máu, bắt buộc người bán phải đi thật sớm để xếp hàng. Tại Trung tâm Truyền máu Huyết học ở quận 5 mới 6 giờ sáng đă có cả trăm người đứng, ngồi kéo dài từ cửa trung tâm ra tận vỉa hè.
Mỗi lần bán 450ml máu chỉ được 250,000 đồng nhưng phải 2, 3 tháng mới bán được một lần. C̣n mỗi lần bán tiểu cầu được 450,000 đồng, chỉ một tháng sau đă có thể bán tiếp. Tiểu cầu là một loại tế bào máu được dùng trong một loạt bệnh lư, có tác dụng cầm máu mà hầu hết các bệnh viện đều rất cần nhưng nguồn cung cấp không đủ cho nhu cầu. Việc lấy tiểu cầu ở trong nước rộ lên chừng 3 năm nay. So với máu toàn phần, tiểu cầu (cách gọi dân dă là máu chọn) có giá cao gấp đôi nên nó có sức hấp dẫn lớn đối với những người bán máu.
Ngành y tế nhà nước quy định mỗi người 3 tháng mới được lấy máu một lần và người hiến máu phải cân nặng trên 45kg và trên 18 tuổi. Nói th́ nói vậy nhưng rất nhiều người v́ hoàn cảnh khó khăn, cần gấp một khoản tiền đă phớt lờ và qua mặt quy định.

Hiến máu hay bán máu?
Ngày 14 tháng 6 vừa qua là ngày thế giới hiến máu, World Blood Donor Day. Từ năm 2004, Tổ chức Y tế thế giới (World Health Organization) , Hiệp hội truyền máu thế giới (International Society of Blood Transfusion) , Liên đoàn người hiến máu t́nh nguyện thế giới (International Federation of Blood Donor Organizations) và Hiệp hội Hồng Thập Tự - Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies) đă lấy ngày 14 tháng 6 hàng năm làm World Blood Donor Day. Mục đích của ngày này không chỉ để lôi cuốn những người mới tham gia hiến máu mà chính là nhằm tôn vinh những người đă hiến máu thường xuyên 2, 3 lần hay nhiều hơn trong năm.
Ở các nước văn minh tiến bộ, hiến máu là một hành động nhân đạo, có tính nhân sinh cao và thể hiện sự tương thân tương ái. Ở Việt Nam hiện nay người hiến máu th́ ít mà người bán máu th́ càng ngày càng nhiều. Năm ngoái, năm2009, tổng kết cả nước thâu được 632,902 đơn vị máu, trong đó người hiến máu t́nh nguyện chiếm 79,06%. Như vậy có nghĩa là có đến 1/5 số máu thâu được không do người dân tự nguyện hiến mà là đem thân đến bệnh viện nạp mạng để bán. Những trường hợp bán máu như đă nêu trên gồm đủ mọi lứa tuổi, đủ mọi thành phần của xă hội. Những mảnh đời đi bán máu ấy khiến ai nghe cũng phải xót xa! Những người này đi bán máu để có tiền duy tŕ sự sống rồi lại bán đi chính sự sống đó của ḿnh. Cái ṿng luẩn quẩn ấy cứ tiếp diễn, chỉ những người thân khi biết chồng, vợ, mẹ, cha ḿnh phải đi bán những giọt sự sống để duy tŕ cuộc sống của họ là thấy đắng ḷng và xót xa cho cái thân phận nghèo.
Vừa qua ở trong nước, từ ngày 9 đến ngày 15 tháng 6, nhà cầm quyền CSVN cũng cho tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi để tôn vinh những người hiến máu với chủ đề “Lễ tôn vinh người hiến máu t́nh nguyện Việt Nam”. Qua đó, nhà cầm quyền tuyên dương 100 người hiến máu tiêu biểu, có số lần hiến máu cao nhất ở các tỉnh, các thành phố, và các bộ, các ngành. Những người t́nh nguyện này cao lắm th́ cũng chỉ hiến máu đôi ba lần trong năm. C̣n những người bán máu như đă nói ở trên th́ sao? nhà cầm quyền có quan tâm đến họ không? Có ai tôn vinh họ không? Họ bán hàng tháng và bán dai dẳng hàng chục năm, hàng hai chục năm. Không có tiền cho con đóng tiền học, thiếu tiền nhà, thất nghiệp, … họ đành phải chấp nhận đi bán máu. Nhiều người trở thành kẻ bán máu chuyên nghiệp, thậm chí có người thâm niên 20 năm trong nghề. Những đồng tiền bán máu ít ỏi nhưng là cứu cánh cho nhiều gia đ́nh, giúp bao em nhỏ không phải bỏ học, giữ yên ấm cho biết bao mái nhà. Đó là một việc làm mà chúng ta không khỏi cảm thấy xót xa, ngậm ngùi!
Trớ trêu thay, bên cạnh những mảnh đời bất hạnh đó, bên cạnh biết bao nhiêu người đang vật lộn với cuộc sống để sinh tồn, bán máu để mưu sinh là những cuộc liên hoan xa hoa tốn kém, những bữa chè chén bạc triệu ở các nhà hàng sang trọng khi các cán bộ tiếp khách. Những cuộc rượu chè xa xỉ đua nhau nốc bia rượu cho đến say xỉn không c̣n biết đường về. Tính ra một lít máu đỏ của người khốn cùng rút từ chính cơ thể của ḿnh đem bán chỉ được vài ba chục đô la, chỉ đáng giá một chai rượu đỏ loại xoàng đủ cho một cấp lănh đạo loại thường nhấp môi trong 1 buổi tiệc “chiêu đăi”. Máu người c̣n rẽ hơn rượu!
Dọc đường phố đông đúc của Hà Nội và Sài G̣n ngày nay có lắm người ăn bận quần áo đắt tiền, lái những chiếc xe hơi sang trọng nhất thế giới, và hàng ngày dùng những bữa tiệc no say tại những khách sạn huy hoàng tráng lệ. Việt Nam ngày nay có tầng lớp đại gia với khả năng tài chính vô hạn, có giới tư bản đỏ sống đời xa hoa tậu nhà hàng triệu triệu Mỹ kim ở trong nước cũng như ở ngoài nước, có cấp lănh đạo nhà nước với tài sản kết xù và có con cháu cán bộ cao cấp đua đ̣i với những chiếc xe hơi Rolls-Royce, Bentley loại hàng “độc” đắt nhất thế giới.
Chủ nghĩa Cộng Sản ngày trước phát triển mạnh nhờ chiêu bài “xóa bỏ giai cấp” để đưa đến thế giới đại đồng, nhưng ngày nay thực tế cho thấy hoàn toàn ngược lại. Không những không “xóa” mà c̣n “thêm” để cho sự cách biệt giai cấp ngày càng tồi tệ hơn: giai cấp của tham quan th́ giàu nứt vách c̣n giai cấp của nhân dân th́ nghèo mạt rệp. Ở Việt Nam ngày nay người giàu không ít nhưng người nghèo th́ quá nhiều và nghèo quá nghèo. Người nghèo th́ nghèo đến khốn cùng c̣n người giàu th́ giàu không thể tưởng tượng nổi. Khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, dễ dàng bắt gặp ở mọi nơi trên đất nước, ngày càng rơ rệt. Đó là “thiên đường xă hội chủ nghĩa”!

Trần Việt Tŕnh