Lạc quan... tự sướng

Tạp ghi Huy Phương

 

Cách đây vài năm, công ty nghiên cứu tiếp thị Hoa Kỳ “The Nielsen” đă đưa ra nhận xét “Việt Nam: Hạnh phúc vào hàng thứ 5 trên thế giới!” bỏ xa “thiên đàng nước Mỹ” đến 109 nước.

Tôi đă cho rằng đó là thứ hạnh phúc... xót xa. Bây giờ cơ quan nghiên cứu thị trường BVA (Pháp) và Gallup Poll Quốc Tế, trụ sở đặt tại Washington DC (Mỹ) lại lên tiếng: “Việt Nam là dân tộc lạc quan nhất... trên trái đất này”.

Người lạc quan là người vui vẻ, yêu cuộc sống, luôn luôn nh́n cuộc đời qua cặp kính màu hồng, xem thế giới và đời người là vui sướng. Có triết gia cho rằng: “Một cái nh́n vui vẻ biến được những món ăn thành một buổi tiệc”, vui vẻ trong sự nghèo nàn, tăm tối, như trong câu ca dao: “Râu tôm nấu với ruột bầu, chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.” Ngày xưa ông Vinh Khải Kỳ lạc quan v́ ông được làm người mà loài người là cao quư nhất; được làm đàn ông mà đàn ông địa vị hơn đàn bà, được làm người khỏe mạnh hơn người đui què, bệnh tật. Người lạc quan là người theo chủ thuyết “Sức mấy mà buồn, buồn chi, bỏ đi Tám!” (PD), hay: “Tôi là ai mà yêu quá cuộc đời này” (TCS), là người hy vọng chiều nay ḿnh có thể trúng số “cá cặp”, chứ không bao giờ nghĩ ḿnh có thể bị công an đánh bể đầu v́ không đội nón an toàn.

Người lạc quan đương nhiên là người luôn luôn bằng ḷng với cuộc sống, vẽ ra cho ḿnh một viễn ảnh theo ư riêng của ḿnh, nhiều khi không quan tâm đến thực tế chung quanh. Những ngày đầu mới bị Cộng Sản tập trung vào trại “cải tạo”, những người bi quan than thở cho rằng thế này là tù đày không có ngày về, tương lai gia đ́nh, con cái mờ mịt, trong khi những người lạc quan th́ suy nghĩ chỉ mươi lăm ngày một tháng là học tập xong, về lại với gia đ́nh, trở lại với đời sống b́nh thường. Là một người lạc quan, trước khi xách túi rết đi tŕnh diện, tôi c̣n dặn vợ tôi: “Anh đi ‘học tập’ mười ngày rồi về đi dạy học lại, có ǵ đâu mà em lo lắng!” Tôi c̣n lạc quan quá đỗi, đến nỗi chỉ mang đi 10 gói ḿ “Hai Con Cua” để ăn sáng, ngày mười một là có thể ung dung xơi cơm nhà rồi. Những ngày đầu đó, trong trại tù rất dễ xảy ra xung đột, có khi sắp xảy ra chuyện đánh nhau v́ bất đồng ư kiến giữa hai phe lạc quan và bi quan. Anh lạc quan vẫn giữ ư kiến của ḿnh, trong ḷng nuôi hy vọng được trở về nhà sớm, khi nghe anh bi quan cho rằng thế này là ở tù mút mùa, th́ sừng sộ, giận dữ. Bi quan quá đáng th́ có lẽ không nên, nhưng anh chàng lạc quan tỏ ra không hiểu ǵ Cộng Sản, vẫn tin “những ǵ Cộng Sản nói”. Cán bộ chiến tranh chính trị như bản thân người viết bài này mà c̣n ngây thơ, những ngày cuối tháng 4 năm 1975, c̣n ung dung không chịu xuống tàu t́m đường đi, nay mai có thể “đi dạy học lại”, để hệ lụy đau khổ cho gia đ́nh, nói ǵ đến những người dân b́nh thường khác. Đó là một thứ “lạc quan... tếu”, ngu dốt, khó được tha thứ. Như vậy người lạc quan cũng là người nhẹ dạ dễ tin người như thằng ngốc đi mua vịt trời.

Có phải trên thế giới hiện nay, quốc gia có con người lạc quan nhất là Việt Nam?

Tôi vẫn nghĩ rằng khi chúng ta lạc quan yêu đời, th́ tâm hồn nhẹ nhàng thong thả, tử tế vui vẻ với người chung quanh, th́ v́ sao một dân tộc lạc quan... nhất thế giới, lại cộc cằn, quạu cọ sẵn sàng đánh nhau v́ những chuyện không đâu. Cái đất nước có con người yêu đời... nhất hành tinh ấy, sao lại có thể sản sinh ra thứ hàng quán phở chửi, cháo quát, bún... lầm bầm rất là mất dạy hiện nay. Con người lạc quan sao có thể nói với nhau những lời thô lỗ, ghét bỏ, thù hận trong khi giao tiếp với nhau hằng ngày. Lạc quan sao con người lúc ra đường va chạm nhau, trong quán nhậu gây gổ nhau cũng có thể dễ dàng đưa đến án mạng giết người. Phải là những con người bất măn, không bằng ḷng với cuộc sống, bực ḿnh, giận con cá mà chém cái thớt mới sinh ra t́nh trạng như vậy.

Ở một phương diện nào, nói người Việt Nam bằng ḷng với cuộc sống, v́ thỏa măn với hiện tại cũng có phần đúng. Từ thời kỳ bao cấp bo bo, khoai sắn, tem phiếu, cô thầy giáo giữa giờ học bỏ học tṛ chạy lên văn pḥng chia thịt, ngày nay chợ búa gạo thịt thả giàn, sao không vui. Thời “giải phóng” nhà nhà xe đạp, bây giờ xe hơi, xe gắn máy không có chỗ chen trên đường, sao không “hồ hởi”. Nhưng trong một xă hội, bây giờ vẫn con trâu cái cày mà vẫn làm vui, ṃ cua bắt ốc suốt ngày mà vẫn làm sướng, phải chăng đó là đạo sống ở đời. Ông cụ Đặng Huyền, 98 tuổi ở Huế đang c̣n phải đạp xích lô kiếm cơm vẫn c̣n đạp xích lô dài dài; bà cụ Phạm Đoàn, 76 tuổi ở Khánh Ḥa, vẫn sáng sáng ngâm ḿnh dưới biển lạnh để ṃ cua cho có bát cơm bỏ vào miệng, vẫn c̣n ṃ cua cho đến khi tắt thở; ông già mù Đoàn Văn Thành ṃ mẫm đi bán vé số đề nuôi thân, c̣n bán vé số cho đến lúc Việt Nam tiến lên đỉnh cao xă hội chủ nghĩa “hưởng theo nhu cầu” có được mỗi ngày hai chén cháo mà khỏi đi làm. Ba ông, bà cụ mặc áo lụa do Tố Hữu đă cao hứng vẽ thành thơ để “tặng già” này đều là những người lạc quan cho đến chết. Cái lạc quan này làm tôi nhớ đến bốn chữ “an tâm tin tưởng” trong trại “cải tạo”, luôn luôn nói, luôn luôn khai báo mà ruột rối ḅng bong. Nỗi đau khổ của dân tộc Việt Nam kéo dài đă mấy thế kỷ rồi, quả tim và tấm ḷng chai đá không c̣n biết sướng, biết khổ nữa. Thời Tây cai trị lúc c̣n trẻ, khổ đă quen, bây giờ đến lúc già, c̣n lạ ǵ với khổ.

Thằng lớn th́ nhà, xe, tiền bạc rủng rỉnh, dư ăn dư mặc phải chuyển ra nước ngoài; kẻ ĺnh b́nh th́ bia rượu, ăn nhậu thả giàn, gái non đầy dẫy; người nghèo khổ th́ tin tưởng vào số mệnh, đất trời. Cái chính phủ này đúng là vận may v́ có được một đám dân như thế, chịu đựng suốt đời, không đám bộc bạch, không hề thở than, nên cũng chẳng bao giờ dám ngóc đầu đứng dậy. Tiêu chuẩn của mỗi “hộ”, sau “giải phóng” do Phạm Văn Đồng ao ước là “đủ nước chấm”, mỗi gia đ́nh có một cái “phích nước”, bây giờ xe gắn máy không đủ đường mà chạy, c̣n mơ thiên đường chi nữa!

Làm cách mạng th́ phe cánh, chúng với nhau, bán rừng, chia đất, c̣n làm ông chủ của đất nước rồi cũng cái cảnh “chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa”.

Ôi ngọt ngào biết mấy những chữ hạnh phúc, lạc quan, an tâm, tin tưởng mà không hề khao khát, không muốn một cuộc đời sáng sủa hơn, ung dung tự tại, mặc cho thế giới tiến bộ, dời đổi, con người lên đến cung trăng hay thám hiểm tận ḷng đại dương. Sinh viên Trung Cộng ngoan ngoăn, an tâm như sinh viên Việt Nam th́ làm ǵ có Thiên An Môn, ông Lech Walesa lạc quan, tin tưởng ngồi chờ th́ làm ǵ có biến cố Đông Âu.

Cứ lạc quan kiểu này th́ mười năm nữa, “đầu tôm với ruột bầu” vẫn c̣n ngon, lối lạc quan không cần so sánh, không cần mở mắt, lối lạc quan mang nhăn hiệu Việt Nam, được chấm điểm là... nhất thế giới, là quay mặt vào vách, cúi đầu xuống, ngắm nghía, mân mê cái của ḿnh đang có, mà chữ nghĩa đúng nhất dùng trong trường hợp này là thứ lạc quan... tự sướng.

<<trở về đầu trang>>