Bên lề thượng đỉnh Hoa Kỳ-Trung Quốc

 

Nguyễn Khanh,

biên tập viên RFA

 

Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào và tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama

Câu hỏi đầu tiên của cánh nhà báo Mỹ là câu hỏi về nhân quyền. Câu trả lời đầu tiên của Tổng Thống Hoa Kỳ Barack Obama ngay sau thượng đỉnh Mỹ- Trung cũng là nhân quyền. Tránh né đầu tiên của Chủ Tịch Nhà Nước Trung Quốc Hồ Cẩm Đào cũng là chuyện… nhân quyền.

 

Hoa Kỳ chào đón vị quốc khách

Tính từ khi Tổng Thống Obama đặt chân đến Washington D.C. cho đến giờ, hôm qua là ngày bận rộn nhất của Ṭa Bạch Ốc. Từ 5 giờ sáng các nhà báo đă đứng xếp hàng để chờ qua trạm kiểm soát an ninh, và những ai không may đến sau 8 giờ th́ chỉ có cách đứng tường thuật ở ngoài đường. Lư do: bên an ninh quyết định nhà báo cuối cùng được vào cổng đúng 8 gị 30 phút, tức nửa tiếng đồng hồ trước khi nhà lănh đạo xứ đông dân nhất xuất hiện trên khán đài danh dự.
Cũng giống như cuộc tiếp đón diễn ra hồi 2006 khi ông George W.Bush c̣n làm chủ Ṭa Bạch Ốc, khoảng 50% nhà báo có mặt là những kư giả gốc Trung Hoa đi theo máy bay chở ông Hồ Cẩm Đào sang Mỹ. Cánh nhà báo nước ngoài này bận rộn chụp h́nh cho nhau, chụp cả cái sân chơi nhỏ bé dành cho hai Đệ Nhất Cô Nương Sasha và Malia, hay dùng ống kính ghi lại khoanh vườn nơi Tổng Thống Hoa Kỳ dùng làm sân tập đánh golf.
Đúng 8 giờ 35 phút, ban nhạc lục quân Hoa Kỳ trổi bản đầu tiên. Năm phút sau đó phái đoàn quan khách Trung Quốc xuất hiện, theo sau là đoàn quan khách Mỹ. Mọi người bắt tay nhau, nói chuyện, lại chụp h́nh kỷ niệm và chỉ đứng ngay hàng thẳng lối khi loa phóng thanh loan báo Tổng Thống Hoa Kỳ và Đệ Nhất Phu Nhân xuất hiện. Đúng 2 phút sau đó, chiếc limo màu đen chở Chủ Tịch Hồ Cẩm Đào cũng từ ngoài cổng chạy vào. Ông Bà Obama đến tận xe chào đón vị khách quư. Thủ tục chào đón quốc khách bắt đầu bằng nghi lễ chào quốc kỳ, duyệt hàng quân danh dự, bắn 21 phát đại bác chào mừng. Mất đúng 15 phút, Tổng Thống Mỹ mới đứng trước bục gỗ đọc bài diễn văn .

Nghi lễ đón tiếp Chủ Tịch Hồ Cẩm Đào tại Ṭa Bạch Ốc sáng 19/1/2011.

“Thay mặt cho Michelle, nhà tôi, chúng tôi xin chào mừng ông đến Ṭa Bạch Ốc. Thay mặt cho nhân dân Hoa Kỳ, chúng tôi chào mừng ông đến thăm nước Mỹ”. Bài diễn văn kéo dài gần 10 phút dồng hồ của ông Obama nhắc đến những thành quả

về kinh tế của Trung Quốc, về nhân quyền, và về ước mong 2 nước sẽ bắt tay làm việc chung trong những vấn đề mang tính toàn cầu khác. Ông Obama kết thúc bằng câu “chúng ta hăy cùng nhau nắm bắt lấy cơ hội”.
Tiếp lời ông Obama là phát biểu của vị khách quư. Ông Hồ Cẩm Đào cho biết ông sang Mỹ “để xây dựng niềm tin” giữa 2 quốc gia và 2 nhà lănh đạo. Ông cũng bảo Trung Quốc muốn mở một trang sử quan hệ mới với Hoa Kỳ “dựa trên căn bản tôn trọng lẫn nhau” để “cả hai bên cùng có lợi”. Ông nói thêm với trang sử mới về ngoại giao này, cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ “chỉ thắng chứ không thua”.
 

Nhân quyền, quyền căn bản của con người

Cuộc họp báo bắt đầu với câu trả lời của Tổng Thống Hoa Kỳ về những ǵ liên quan tới nhân quyền mà ông đă tŕnh bày cho ông Hồ Cẩm Đào Ông Obama cho hay “cái nh́n cốt lơi” của nước Mỹ về vấn đề này rất đơn giản: mọi quốc gia, mọi chính phủ đều phải tôn trọng tất cả những quyền căn bản của con người, như “quyền tự do phát biểu, tự do tôn giáo, tự do hội họp”.
Nhà lănh đạo nước Mỹ cũng nh́n nhận Trung Quốc và Hoa Kỳ khác nhau về nhiều mặt, từ lịch sử, văn hóa cho tới thể chế chính trị, nhưng quyền căn bản cốt lơi th́ ở bất kỳ nơi đâu cũng là những quyền tự do căn bản mà tất cả mọi quốc gia đều phải tôn trọng. Ông cũng cho biết đă tŕnh bày điểm này một cách thẳng thắn và mạnh mẽ trong các cuộc thảo luận với phía đối tác, cũng như “đôi khi c̣n tạo căng thẳng giữa hai chính phủ” nhưng “điều đó không ngăn cản chúng ta hợp tác để giải quyết những vấn đề quan trọng khác”.
Ông Hồ Cẩm Đào không trả lời câu hỏi này. Đến khi nhà báo Mỹ thứ nh́ nhắc lại, lúc đó ông mới cho biết v́ hệ thống máy của người phiên dịch gặp trở ngại nên ông không nghe hết câu hỏi, chứ không phải ông không muốn trả lời.
Trước hết, ông nói rằng trong tất cả những lần gặp và bàn thảo với Tổng Thống Hoa Kỳ, vấn đề nhân quyền bao giờ cũng được nói tới, và điều ông nhắc đi nhắc lại với vị nguyên thủ của Mỹ là “Trung Quốc luôn luôn thực hiện đúng lời cam kết bảo vệ và cổ vơ nhân quyền” và Bắc Kinh đă “tiến bộ rất nhiều” trong lănh vực này.
Theo lời người đang lănh đạo đảng và nhà nước Hoa Lục, một mặt tôn trọng những quyền căn bản của con người, nhưng mặt khác cũng cần phải hiểu là mỗi quốc gia ở trong những điều kiện khác nhau. Trung Quốc là một nước đang phát triển với dân số thật đông, và cũng là một nước đang phát triển trong giai đoạn đổi mới nghiêm trọng”.

Giai đoạn hiện nay, theo ông, “nước Trung Hoa đang đối diện với những thử thách về phát triển kinh tế lẫn phát triển xă hội, thành thử ra vẫn c̣n rất nhiều điều phải làm trong lănh vực nhân quyền”. Ông cũng cho hay sẵn sàng thảo luận tiếp với Hoa Kỳ và các nước khác về vấn đề gai góc này, nhưng không quên nhắc lại câu nói muôn thủa: các nước phải biết áp dụng “quy luật căn bản là đừng can thiệp vào chuyện nội bộ của nước khác”.
 

Tổng thống Obama và Chủ Tịch Hồ Cẩm Đào tại Ṭa Bạch Ốc sáng 19/1/2011.

Không chỉ bàn về nhân quyền

Đừng quên Thượng đỉnh Mỹ-Trung không chỉ nói về nhân quyền
Bên cạnh căng thẳng giữa đôi bên về quyền căn bản của con người, hai chính phủ cũng đạt được một số thành quả, cho dù chính các viên chức thân cận với Tổng Thống Obama cũng phải nói “thành quả có được không nhiều bằng những trở ngại chưa giải quyết xong”.
Thành quả đầu tiên là những hợp đồng thương mại trị giá tổng cộng lên tới 45 tỷ dollars hàng hóa mà Hoa Kỳ sẽ bán sang Hoa Lục. Theo tŕnh bày của Tổng Thống Obama, các hợp đồng thương mại này sẽ giúp “tạo 235,000” việc làm cho người Mỹ. Ông cũng lên tiếng ca ngợi việc Bắc Kinh giúp bài trừ tệ trạng hàng giả, đồng thời cũng nhắc lại chuyện Trung Quốc phải định lại tỷ giá đồng nhân dân tệ cho đúng, để tránh thâm thủng mậu dịch mà Hoa Kỳ và những nước bạn hàng khác đang phải gánh chịu.
Về mức phát triển của Trung Quốc, Tổng Thống Hoa Kỳ nói rằng một nước Trung Hoa phát triển là “điều tốt cho thế giới và cho nước Mỹ”, nhưng cũng nhấn mạnh mức phát triển đó phải được dùng để xây dựng an ninh và ḥa b́nh, không được sử dụng là phương tiện tạo tranh chấp ở khu vực hay ở những nơi khác trên thế giới.
Chương tŕnh kết thúc với bữa dạ tiệc do Tổng Thống Hoa Kỳ và Đệ Nhất Phu Nhân khoản đăi.
Hai nhà lănh đạo mời mọi người nâng ly, chúc mừng mối quan hệ ngày một gần gũi hơn giữa 2 quốc gia từng có thời xem nhau là thù nghịch. Chủ Tịch Hồ Cẩm Đào nhắc lại điều ông đă tŕnh bày trong quốc họp báo lúc xế trưa, rằng ông và Tổng Thổng Obama “đồng ư chia sẻ và mở rộng những điểm tương đồng”, xem đó là bước đầu để xây dựng một mối quan hệ “đặt trên nền tảng tôn trọng lẫn nhau, để có lợi cho nhân dân 2 nước và cho toàn thế giới”. Ông cũng cho biết trong những năm qua, Washington và Bắc Kinh đă mở rộng quan hệ hợp tác trong nhiều lănh vực, và đóng vai tṛ tích cực trong việc “cổ vơ ḥa b́nh, ổn định và thịnh vượng ở vùng Châu Á-Thái B́nh Dương và ṭan cầu”.

Cả ông Chủ Tịch Hạ Viện John Boehner lẫn ông Chủ Tịch Khối Thiểu Số Thượng Viện Mitch McConnell đều từ chối dự bữa tiệc khoản đăi ông Hồ Cẩm Đào. Trong cuộc họp báo, câu hỏi liên quan đến chuyện này đă được đặt ra, đi kèm với giải thích là phe Cộng Ḥa vẫn nghĩ Trung Quốc là đối thủ kinh tế của Mỹ và không biết ông Chủ Tịch Nhà Nước Hoa Lục có định làm ǵ để giải tỏa thắc mắc của phía đảng Cộng Ḥa hay không. Câu trả lời của ông Hồ Cẩm Đào: “chuyện mời ai, ai nhận lời, ai từ chối th́ nên hỏi thẳng Tổng Thống Obama”.
Chuyện bên lề: trong số khách được mời dự tiệc có nhà thiết kế thời trang nổi tiếng Vera Wang và tài tử lừng danh Jackie Chan. Người đẹp Vera Wang nhất định không cho biết chiếc áo dạ hội cô mặc là do chính cô hay do người khác vẽ kiểu, tài tử Jackie Chan th́ nói hôm nay đi ăn tiệc với Tổng Thống và Chủ Tịch Nước nên phải nghiêm chỉnh, không biểu diễn nhào lộn như lúc đóng phim. Nhưng thú vị nhất là khi nh́n thấy diva Barbara Streisand với chiếc áo sọc rạng rỡ có hàng cúc gắn kim cương, và nghe cô trả lời tại sao lại được mời dự tiệc khoản đăi ông Chủ Tịch Nước của Trung Quốc. Cô bảo lư do được mời “v́ tôi làm việc cho nhà hàng Tầu”!!!

<<trở về đầu trang>>