Theo một số nhà phân tích, để đối phó với chiến lược của Trung Quốc trong hồ sơ Hoàng Sa, Việt Nam cần tranh thủ thế mạnh của ḿnh: đó là đ̣i hỏi chủ quyền có cơ sở pháp lư vững chắc hơn Trung Quốc rất nhiều. và nhất là quảng bá rộng răi vấn đề này trong công luận trong nước và ngoài nước để gây sức ép trên Trung Quốc.

Một loạt động tác khiêu khích mới của Bắc Kinh tại Hoàng Sa

Hành động gần đây nhất của Trung Quốc là việc chính quyền Bắc Kinh công bố chủ trương đẩy mạnh phát triển du lịch ở đảo Hải Nam của Trung Quốc, nhưng cũng mở rộng du lịch tại quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Theo tiết lộ của nhật báo Hồng Kông South China Morning Post ngày 6/1/2010, Bắc Kinh quyết tâm xúc tiến việc phát triển du lịch tại Hoàng Sa, bất kể tranh chấp với Việt Nam về chủ quyền trên quần đảo này.

Tờ báo tự hỏi là chính quyền Trung Quốc sẽ làm cách nào để biến các ḥn đảo này thành một địa điểm du lịch "thượng thặng" như mong muốn, khi mà nơi này hiện chỉ có cơ sở quân đội hay nhà trọ dành cho những người đến đấy làm việc tạm thời mà thôi. Cho dù vậy chính quyền cũng đă tổ chức những tour du lịch Hoàng Sa cho du khách Trung Quốc, và sẽ mở rộng cho khách du lịch nước ngoài.

Việt Nam đă lên tiếng phản đối Trung Quốc vi pham chủ quyền Việt Nam, trong lúc Bắc Kinh, như thông lệ, khẳng định trở lại quyền hành động của họ trên vùng biển mà họ tự nhận chủ quyền.

Bắt đầu từ cuối 2008 trở đi, Trung Quốc muốn nắn gân Mỹ và muốn dọa các nước khác ở trong khu vực, cũng nhu muốn làm cho dân Trung Quốc tự hào về sự lớn mạnh của quân đội của họ. Đó là lư do.

Bắc Kinh t́m cách khoả lấp thế yếu về pháp lư

C̣n đối với Việt Nam, vấn đề Hoàng Sa, nếu nói tranh chấp th́ chỉ có Việt Nam và Trung Quốc tranh chấp thôi. Hoàng Sa gần đảo Hải Nam. Đảo Hải Nam là nơi mà Trung Quốc sẽ trở thành đầu năo của Nam Hải Hạm Đội của Trung Quốc. Trung Quốc muốn từ đó bành trướng đi và muốn dùng Hoàng Sa như một nơi để điều phóng hải quân Trung Quốc càng ngày càng về phía nam.

Lẽ dĩ nhiên là có cả Đài Loan trong đó, nhưng Đài Loan và Trung Quốc cũng có những yêu sách giống nhau. Nếu vậy, các nước khác sẽ nói, đối với Hoàng Sa, Việt Nam chịu lép với Trung Quốc, không chịu đấu tranh th́ chúng tôi dại ǵ mà đưa đầu ra. Chúng tôi đưa đầu ra có lợi ǵ ? Chúng tôi thương lượng với Trung Quốc về các vấn đề khác. Như vậy, Trung Quốc dùng vấn đề Hoàng Sa để khiêu khích Việt Nam, để xem Việt Nam sợ Trung Quốc như thế nào hay là nhũn như thế nào?

Ư đồ quân sự đằng sau hoạt động du lịch

RFI : Thưa giáo sư, mới đây, liên quan đến hành động của Trung Quốc, họ cho tổ chức du lịch tới khu vực Hoàng Sa. Vậy, ẩn ư đằng sau quyết định mang tính chất kinh tế du lịch là ǵ?

Giáo sư Ngô Vĩnh Long: Trước hết, về kinh tế du lịch, sẽ không có nhiều người đi du lịch Hoàng Sa. Thực chất vấn đề là như sau. Muốn phát triển du lịch th́ phải có sân bay. Bây giờ, Trung Quốc bành trướng, làm sân bay rộng hơn. Sau đó, trên danh nghĩa là để cho du lịch nhưng để xem thử máy bay từ Hải Nam hay một số vùng khác của Trung Quốc đến Hoàng Sa sẽ mau như thế nào, đáp xuống như thế nào. Trong khi đó, thuyền từ Hải Nam xuống sẽ đi nhanh như thế nào, để Trung Quốc có thể kết hợp thuyền đổ bộ và máy bay với mục đích chuẩn bị về quân sự, xem khả năng đáp ứng của họ về mặt quân sự như thế nào.

Vấn đề lớn ở đây không phải là tổ chức du lịch, mà là phô trương và khiêu khích Việt Nam.

RFI: Thưa giáo sư, trong phản ứng của phía Việt Nam, như giáo sư vừa nói, th́ Việt Nam phải lên tiếng, khẳng định trở lại chủ quyền của ḿnh trong khu vực. Nhưng đó là những phản ứng về mặt ngoại giao «suông», có thể nói như vậy. Ngoài việc này, th́ Việt Nam có thể làm được ǵ khác?

Giáo sư Ngô Vĩnh Long: Tôi đồng ư là ngoại giao «suông» không được. Nếu chỉ ngoại giao « suông » giữa hai nước với nhau th́ thua Trung Quốc. Trong vấn đề này, Trung Quốc đă dùng vũ lực để lấy Hoàng Sa mà Trung Quốc lại dùng vũ lực một cách sai trái.

Vấn đề bây giờ như sau. Việt Nam là nước yếu, không có quân sự mạnh, th́ không có thể tái chiếm Hoàng Sa, mà tái chiếm th́ sẽ có chiến tranh ngay. Khi đánh nhau với Trung Quốc th́ không nước nào bênh vực Việt Nam đâu. Bởi v́ như tôi đă nói, các nước khác không có quyền lợi ở đó. Trừ phi có đe dọa đối với thông thương hàng hải, nhưng đó là vấn đề khác.

Do vậy, ở đây, chính phủ Việt Nam phải để cho người dân Việt Nam, phải để cho trí thức và dân chúng trên thế giới bàn về chuyện này. Nếu Trung Quốc dọa Việt Nam mà Việt Nam lại bắt bớ những người chống chính sách về Hoàng Sa hay là nói rằng chính phủ quá nhượng bộ với Trung Quốc về Hoàng Sa, th́ Trung Quốc sẽ làm tới. Đây là vấn đề rất nguy hiểm cho chính phủ Việt Nam.

"Cố ư dùng Hoàng Sa để hạ uy tín chính quyền Việt Nam"

Bởi v́, vấn đề ở đây là như thế này. Trung Quốc cố ư dùng vấn đề Hoàng Sa để làm mất chính danh của chính phủ Việt Nam, làm mất uy tín của chính phủ Việt Nam đối với nhân dân Việt Nam và đối với nhân dân thế giới. Nếu chính phủ Việt Nam im lặng hoặc bắt bớ những người chống chính sách của Trung Quốc đối với Hoàng Sa, th́ hóa ra, người ta sẽ nghĩ rằng chính phủ Việt Nam và những lănh tụ Việt Nam là những con chốt, những con cờ của Trung Quốc.

Khi người ta nghĩ như vậy, th́ chính phủ Việt Nam mất chính danh. Làm suy yếu chính phủ Việt Nam, Trung Quốc sẽ có cơ hội để bắt bí chính phủ Việt Nam, bắt bí những lănh đạo Việt Nam về những vấn đề khác. Nguy hiểm là ở chỗ đó. Chính phủ Việt Nam, nếu không nói được th́ phải để cho nhân dân Việt Nam nói và dân chúng các nước khác nói. Có thể không bao giờ lấy lại được Hoàng Sa, nhưng phải làm cho Trung Quốc bị động.

RFI: Thưa giáo sư, cho tới nay, nhiều người nói rằng đứng về mặt kinh tế, Việt Nam và một số nước Đông Nam Á cần đến Trung Quốc. V́ lư do đó mà chính quyền Việt Nam có một thái độ có thể nói là nhũn nhặn đối với Trung Quốc, ngay cả trong vấn đề Hoàng Sa. Theo giáo sư, suy nghĩ này đúng sai ở chỗ nào?

Giáo sư Ngô Vĩnh Long: Trước hết, tôi nghĩ rằng Việt Nam quá gần với Trung Quốc, do vậy, Việt Nam nhiều khi thán phục Trung Quốc quá lố. Một vấn đề khác là do quá gần, nên hàng hóa qua lại rất dễ, không phải đi xa, không cần luật lệ ǵ hết, miễn là hai bên đồng ư, gật đầu th́ bên này kéo hàng sang bên kia. Trong khi đó, mậu dịch với châu Âu, với Mỹ th́ khó khăn hơn, có nhiều luật lệ chặt chẽ hơn, hàng hóa phải sạch sẽ hơn v.v.

Không nên quá sợ Trung Quốc

Có nghĩa là muốn nhanh, muốn ẩu, th́ cứ buôn bán với Trung Quốc. Một số người sẽ có lợi hơn. Nhưng, lợi cho một số người th́ lại hại cho cả quốc gia. Hiện nay, nhập siêu của Việt Nam đối với Trung Quốc là lớn nhất so với các nước khác trên thế giới. Hàng Trung Quốc không bán được chỗ khác th́ tống vào Việt Nam. Hàng Việt Nam cạnh tranh không được, bao nhiêu nhà sản xuất Việt Nam sạt nghiệp. Như vậy là phải làm công cho Trung Quốc.

Trong khi đó, Trung Quốc sẽ đầu tư ở huyện này, tỉnh kia, các nhà cầm quyền ở những địa phương này phải quỵ lụy Trung Quốc. Đó là chuyện đă xẩy ra. Tôi đă về Việt Nam nhiều lần. Theo tôi biết, Trung Quốc đă có ảnh hưởng đến tận quận, huyện ở Việt Nam rồi. Ngay ở Mỹ chẳng hạn, tôi có biết một số người Việt gốc Hoa buôn bán cho Trung Quốc, đầu tư cho Trung Quốc, Công ty của ở Mỹ nhưng mà tiền là của Trung Quốc. Họ nói với tôi rằng nếu họ muốn thay đổi một ông bí thư huyện, một ông bí thư tỉnh, họ thay đổi dễ như chơi. Cái khó khăn là như vậy.

Thành ra, khi Trung Quốc dọa th́ một số người Việt Nam sợ. Tôi nói thẳng là từ 2006, tôi về Việt Nam rất nhiều lần. Ngay năm 2006, trước khi Việt Nam kư dự án bauxite, một số quan chức Việt Nam đă hỏi tôi: "Anh Long, anh chuyên về Trung Quốc, vậy anh nghĩ bây giờ, ḿnh phải nhượng bộ Trung Quốc cái ǵ để họ khỏi làm phiền ḿnh?" Tôi nói: "Không nhượng bộ được bởi v́ càng nhượng bộ, nó càng lấn tới". Thế mà trong suốt hơn một năm, họ vẫn hỏi tôi câu đó. Rơ ràng là trong nước, có nhiều người có tư tưởng là nếu ḿnh im, ḿnh chịu nhượng cho Trung Quốc th́ nó tha ḿnh. Tôi nghĩ không phải như vậy.

RFI: Th́ điều này cũng liên quan đến một vấn đề rất là mới. Vừa qua, ông đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam đă có một số tuyên bố mà có nhiều người cho rằng hàm ư đe dọa Việt Nam.

Giáo sư Ngô Vĩnh Long: Tôi đồng ư với điều phê phán đó. Ông Tôn Quốc Tường nói rằng hợp tác với Trung Quốc th́ sẽ phát triển, c̣n đấu tranh th́ sẽ thất bại. Ông ấy nói trước công chúng. Ông ấy nói cho toàn thể dân tộc Việt Nam, chứ không phải  nói riêng với các lănh tụ. Tôi nghĩ là họ đă đe dọa các lănh đạo Việt Nam nhiều lần rồi.

Phát biểu của đại sứ Trung Quốc không chỉ là trịch thượng mà là có suy tính và cố ư để chia rẽ hay làm suy yếu chính quyền Việt Nam, làm cho chính quyền Việt Nam mất chính danh. Theo tôi, đó là một đ̣n tâm lư, loại chiến tranh tâm lư.

Phải để cho dân chúng và thế giới hiểu rơ vấn đề Hoàng Sa

Tôi nghĩ là nhiều chuyện, chính phủ Việt Nam không làm được. Trong ngoại giao giữa hai nước, th́ nước lớn bao giờ cũng mạnh. Chúng ta học được nhiều bài học về vấn đề đó rồi. Chúng ta học được bài học về Pol Pot. Nhiều chuyện về Pol Pot mà Việt Nam giấu đi mặc dù là quan hệ rất là xấu với Trung Quốc. Cho đến khi chuyện xẩy ra rồi, Việt Nam không thể nào giải thích được với thế giới là chuyện ǵ đă xẩy ra.

Lúc đó, để bảo vệ đất nước, Việt Nam mới bắt buộc đánh đuổi Polpot. Trung Quốc dùng vấn đề này để vận động Mỹ và bao nhiêu nước khác bao vây Việt Nam hơn 10 năm, gây rất  nhiều khó khăn cho Việt Nam.

Rồi trong vấn đề Hoàng Sa, trong bao nhiều năm trời, Việt Nam cũng im lặng, lâu lâu mới lên tiếng rằng Việt Nam có nhiều cái này cái kia chứng minh chủ quyền, nhưng không làm ǵ khác, không để cho nhân dân Việt Nam bàn luận về vấn đề này. Không nói cho nhân dân thế giới biết là trong vấn đề này, Việt Nam mạnh chỗ nào, yếu chỗ nào, có lư chỗ nào v.v.

Đến khi Trung Quốc làm quá, bắt thuyền của Việt Nam th́ phản ứng của Việt Nam lúc đầu là dẹp hết các blog chỉ trích chính phủ, đuổi một số kư giả ở trong một số báo. Mạng bauxite Việt Nam bắt đầu nói về vấn đề bauxite và quyền lợi Việt Nam như thế nào, Biển Đông như thế nào, tôi không biết ai đánh sập cái mạng này, nhưng tôi biết rơ ràng là ông Nguyễn Huệ Chi và bao nhiêu người khác bị an ninh Việt Nam gọi vào hỏi, lấy ổ đĩa cứng máy tính v.v. Làm như vậy th́ sẽ mất chính danh của chính phủ. Mọi người thấy là chính phủ đàn áp hay là có cảm tưởng là chính phủ đàn áp v́ Trung Quốc.