Dễ hiểu. Những người theo dơi t́nh h́nh chính trị Việt Nam đă thấy từ nhiều tháng trước những bước đi hội tụ của hàng loạt biện pháp được đưa ra nhằm ngăn chặn mọi tiếng nói phê phán, mọi thảo luận đi sâu vào những vấn đề nhức nhối của đất nước.

Một chính quyền tham nhũng tới xương tuỷ, bất lực nếu không phải chính là thủ phạm gây ra những tệ nạn xă hội qua các chính sách của ḿnh. Giáo dục xuống cấp trầm trọng, quan chức mang đầy bằng cấp giả nhiều hơn thật, một chức hiệu trưởng, giáo viên ở nhiều nơi cũng phải trả giá. Pháp luật th́ lỏng lẻo với đảng viên có chức có quyền và nghiệt ngă với những ai không chịu nhắm mắt làm ngơ trước bạo tàn, áp bức. Có ǵ lạ khi bạo lực tràn lan từ học đường ra xă hội? Trong khi lạm phát phi mă hai con số đang làm điêu đứng đời sống của người dân, các chính sách lớn vẫn lấy « tốc độ tăng trưởng » làm ưu tiên, chẳng cần tính đến hiệu quả của những đồng vốn đầu tư – trừ «hiệu quả» đút túi các quan chức. Vinashin chỉ là một ví dụ nổi lên v́ không thể che đậy, nhưng «đường sắt cao tốc» vẫn là giấc mơ chưa từ bỏ của ai đó, dù đă một lần thất bại ở Quốc hội. Và ngoại giao th́ thoả hiệp với nước ngoài tới mức làm nhục quốc thể, tới mức gây nguy hiểm cho an ninh của đất nước (Bauxite Tây Nguyên và những vụ cho thuê đất rừng đầu nguồn), hay của người dân (những người đánh cá không được bảo vệ khi bị tàu nước ngoài tấn công trên vùng biển của đất nước). Vân vân và vân vân.

Đại hội của đảng cầm quyền là ǵ, nếu không phải là dịp mang những u nhọt rất cụ thể đó ra mổ xẻ, t́m các phương án cứu chữa, và loại ra khỏi guồng máy lănh đạo những người đă chứng tỏ sự bất lực, sự ngu dốt và/hoặc tính tham lam của ḿnh?

Những cuộc thảo luận trong chiều hướng đó, nếu được đưa ra nghị trường, được công khai hoá, chắc chắn sẽ thu hút sự theo dơi của xă hội, làm cho không khí đại hội « nóng » lên, khởi sắc lên. Song, ban lănh đạo của đảng đă chọn những ưu tiên khác, chẳng liên quan ǵ lắm tới các mối quan tâm nói trên của người dân. « Vấn đề nhân sự » không được thảo luận dưới khía cạnh ai đă làm ǵ, có những chủ kiến nào trước các vấn đề lớn của đất nước, đă đưa ra những chính sách đúng, sai thế nào…, mà chủ yếu chỉ dính tới sự phân chia, tranh chấp quyền lực trong nội bộ đảng – nói cho đúng là giữa các nhóm lợi ích và các cát cứ địa phương trong đảng. Dĩ nhiên, điều đó chỉ có thể diễn ra trong « nội bộ », trong bóng tối. Trước hết người ta đă cẩn trọng « giải quyết » trước ngày khai mạc các tranh chấp quyền lực ấy, và không cho phép ai chất vấn ê-kíp cầm quyền trong việc quản lư đất nước (v́ ai biết trước được các ư kiến đưa ra sẽ dẫn tới đâu !). Báo chí cũng tuyệt đối chỉ nhận được những thông tin « chọn lọc » trước. Nguy cơ một số đại biểu có thể tiết lộ một số thông tin về cuộc thảo luận tới các phương tiện truyền thông (trong hay ngoài lề) cũng được ngăn chặn rất kỹ. Tại đại hội với lệnh bắt các đại biểu để điện thoại di động ngoài pḥng họp, và từ trước, với sự răn đe không che đậy qua những vụ bắt bớ, xét xử diễn ra trong năm³, những vụ tấn công các trang mạng như Bauxite Việt Nam, VietnamNet (báo «lề phải» nhưng có tội đă đưa nhiều vấn đề gai góc ra trước dư luận), chưa kể các trang blog, trang Facebook… Song song, những ng̣i bút «tuyên huấn» của đảng không ngừng đánh động dư luận về các chủ đề «đa nguyên, đa đảng», «diễn biến hoà b́nh» hay tệ hại hơn nữa, «tự diễn biến»⁴ – làm như đó là đe doạ chính đối với chế độ, trong khi chính việc công khai và thẳng thắn thảo luận về những nhức nhối cụ thể như nói trên, về các nguyên nhân và hậu quả của chúng, mới là điều mà đảng muốn trốn tránh.

Nhà báo Margie Mason, trên tờ báo mạng Canadianbusiness.com chắc cũng chia sẻ đánh giá của tờ The Diplomat khi bà viết bài: «Đại hội của ĐCSVN không phải là hội hè⁵ cho một nước đang sa lầy trong những khó khăn kinh tế». Đại hội «buồn tẻ», không phải là ngày hội, là v́ thế. V́ chuyện quyền lực đă chia xong, chuyện quốc kế dân sinh chỉ là thứ yếu. C̣n lại một vở diễn buồn chán trong những ngày đông lạnh giá, với những đào kép già nua, biết gánh hát của ḿnh chẳng c̣n thu hút được ai nhưng vẫn cố bám vào những đặc quyền nó đă giành được…

Vở diễn rồi cũng đă xong. Cụ trùm 81 tuổi đầy quyền uy, cùng cỡ với những Zine el-Abidine Ben Ali của Tunisia, Hosni Mubarak của Ai Cập, tiếp tục lầm bầm lệnh cho đàn em nắm chặt các mối dây quyền lực, kiểm soát những nguồn thu c̣n béo bở. Tương lai gần nhiều bất định (và càng bất định hơn khi người dân bị tước đoạt quyền tổ chức thành những lực lượng chính trị đại diện cho ḿnh),  song mấy ai đă dự đoán trước được các cuộc cách mạng ở Tunisia hay Ai Cập?

«Cuộc sống vẫn lừng lững đi tới», như mùa Xuân tiếp nối mùa đông, có thể nào khác?

Hoà Vân