Người thầy của Công đoàn Đoàn kết

 

George Weigel, Trần Quốc Việt dịch

 

Đức Giáo Hoàng John Paul II

Cách đây ba mươi năm, vào ngày 31 tháng Tám năm 1980, một người thợ điện tên Lech Walesa kư Hiệp ước Gdansk, chấm dứt cuộc đ́nh công kéo dài hai tuần ở nhà máy đóng tàu Lenin tại thành phố Hanseatic. Walesa kư bằng cây bút lưu niệm rất lớn có in h́nh chân dung Đức Giáo hoàng John Paul II. Chọn bút không phải là ngẫu nhiên như những người cộng sản chắc hẳn đă nói. Cũng không phải ngẫu nhiên là cuộc cách mạng đặc trưng đă diễn ra theo sau Hiệp ước Gdansk được h́nh thành sau hai tuần đầy kịch tính trên bờ biển Baltic của Ba Lan.

Hiệp ước là gạch nối quan trọng giữa chuyến hành hương Ba Lan của Đức Giáo hoàng John Paul vào tháng Sáu năm 1989 và thắng lợi của “Công đoàn Đoàn kết Độc lập Tự quản” vào tháng Chín năm 1980. Mười bốn tháng trước cuộc đ́nh công, Đức Giáo hoàng John Paul đă châm ng̣i cho một cuộc cách mạng lương tâm khích lệ biết bao nhiêu người hăy “sống trong sự thật,” hăy sống “như thể” họ tự do- như khẳng định qua những lời tâm niệm đương thời. ” Sống trong sự thật ” đă cho Hiệp ước Gdansk một tố chất đặc biệt, từ đấy dẫn đến hiện tượng chính trị và xă hội độc đáo tức Công đoàn Đoàn kết.

Bất ổn lao động từng diễn ra ở Ba Lan vào những năm 1953, 1956, 1968, và 1970. Trong mỗi trường hợp, chế độ cộng sản Ba Lan đều trấn an công nhân (những nguời mà những người cộng sản này đă mặc nhiên cai trị nhân danh họ) bằng một loạt biện pháp tổng hợp từ chiến thuật chia để trị, mua chuộc kinh tế (thường liên quan đến giá cả thực phẩm), đến trấn áp. Năm 1980 lại khác, và sự khác biệt làm năm 1980 khác với những năm trước chính là sự khác biệt Đức Giáo hoàng – một sự khác biệt về đạo lư.

Đ́nh công tại nhà máyGdansk

Tôi cố gắng thể hiện sự khác biệt ấy trong tác phẩm ” Kết thúc và Khởi đầu: Đức Giáo hoàng Paul John II- Chiến thắng của Tự do, Những Năm Cuối Cùng, Di sản ” sẽ được nhà xuất bản Doubleday phát hành vào ngày 14 tháng Chín:

“Sự khác biệt đạo lư này tự thể hiện rơ hầu như ngay tức th́ khi cuộc đ́nh công ở nhà máy Gdansk nổ ra vào ngày 14 tháng Tám năm 1980. Đây là một cuộc đ́nh công nghề nghiệp, qua đó công nhân chiếm lĩnh toàn bộ tổ hợp nhà máy, như thế tạo ra một ốc đảo không gian tự do trong hệ thống toàn trị. Công nhân duy tŕ chế độ kỷ luật nghiêm ngặt nhờ cấm tuyệt đối rượu trong nhà máy. Người ta đễ dàng cảm nhận bầu không khí tôn giáo trang nghiêm như được biểu lộ công khai qua các buổi Thánh lễ và xưng tội ngoài trời. Xét theo quan điểm của những ǵ diễn ra sau đó, điều quan trọng nhất có lẽ là, do nhờ được chính Đức Giáo hoàng khai tâm ư nghĩa cao quư hơn về nhân phẩm làm người, các công nhân đă từ chối chấp nhận nhiều nhượng bộ kinh tế chế độ vội vă đưa ra.

Thế là vào đêm 16 rạng ngày 17 tháng Tám, Uỷ ban Đ́nh công Liên Nhà máy (MKS) được thành lập để công bố một loạt những đ̣i hỏi bao quát hơn, bao gồm việc thành lập các tổ chức công đoàn độc lập tự quản… Danh sách “21 Điểm ” nổi tiếng được chủ tịch đoàn MKS đồng ư… đă nhấn mạnh đến sự thay đổi kinh tế nhưng vẫn bao gồm đầy đủ các đ̣i hỏi nhân quyền cơ bản, đề cập cụ thể đến nhiều quyền trong đó có quyền tự do ngôn luận, quền tự do báo chí, và chấm dứt kỳ thị chống lại những tín hữu của “tất cả các tôn giáo” trong việc tiếp cận truyền thông. Như thế các mục tiêu của phong trào đối kháng được mở rộng sâu sắc hơn; như lời của một nhà thơ-công nhân diễn tả vài tháng sau đó, ” Đă qua rồi những thời / Khi họ bịt miệng chúng ta bằng xúc xích.”

Con đường đấy sóng gió Công đoàn Đoàn kết trải qua chín năm sau đó đă mở đường cho cuộc Cách Mạng năm 1989, sự sụp đổ (đa phần bất bạo động) của chủ nghĩa cộng sản Châu Âu, và cái chết của Liên Xô năm 1991. Có biết bao vô vàn tranh căi khi Walesa và lănh đạo Công đoàn Đoàn kết phải vật lộn với bao sóng gió tất yếu của công đoàn mới mà cũng là một phong trào xă hội quần chúng và là lực lượng đối lập chính trị không chính thức – trong một xă hội nơi đảng cộng sản và bộ máy cai trị nhà nước do Đảng kiểm soát đă ra sức chiếm lĩnh từng tấc không gian xă hội c̣n sót lại.

Đức Giáo Hoàng John Paul II và lănh tụ Phong trào Đoàn kết Lech Walesa

Chính nhờ Nhà thờ Công giáo trong suốt 35 năm duy tŕ bền bỉ sự độc lập của ḿnh trong môi trường chính trị và xă hội nghẹt thở này đă góp phần tạo ra Công đoàn Đoàn kết; sự độc lập của Nhà thờ cũng giúp tạo ra một không gian được bảo vệ nơi phong trào có thể tiếp tục tồn tại sau khi Công đoàn Đoàn kết bị giải tán dưới chế độ thiết quân luật bị áp đặt trên Ba Lan vào ngày 13 tháng Chạp năm 1981.

Suốt trong thời kỳ hào hùng của ḿnh, Công đoàn Đoàn kết là sự hài hoà độc đáo giữa niềm tin trí thức và niềm tin đạo lư, nhận thức đúng đắn về kinh tế, sáng suốt về chính trị, và can đảm của cá nhân, tất cả điều này được h́nh thành nhờ học thuyết xă hội của Nhà thờ Công giáo và nhờ chứng nhân cá nhân của Đức Giáo hoàng John Paul II. Gương sáng của Công đoàn Đoàn kết nên khích lệ những người tự do, và những ai khao khát tự do, ở khắp mọi nơi.

Nguyên tác tiếng Anh “The Solidarity Difference”, tạp chí First Things số ngày 1 tháng 9 năm 2010. Tựa đề của người dịch.

 

Nguồn: www.firstthings.com/onthesquare/2010/09/the-solidarity-difference

Bản tiếng Việt © 2010 Trần Quốc Việt

Nguồn: (danlambao)