Mơ Sàig̣n

tka23 post

    Tăng viên ngoại ở đất Phi, nổi tiếng là người hiệp nghĩa, thường ra tay cứu giúp kẻ bần cùng, nên được thị dân thảy đều thương mến. Vợ của viên ngoại là Hàn thị, nhân hôm tiết trời chuyển sang đông, mới thủ tha thủ thỉ mà nói với chồng rằng:
- Có bột mới gột nên hồ. Có nhiều đô mới ra phú quư. Nay chàng vung văi thế này. Lỡ một mai tiền nhà cạn kiệt, thời chàng liệu làm sao? Khi mà thế nhân chỉ khinh bần trọng phú?
Tăng viên ngoại nhặt chiếc lá vàng, đưa ra trước mắt vợ, rồi ung dung đáp:
- Con ăn th́ hết, người ăn th́ c̣n. Nay ta giữ cái c̣n, thời mất được hay sao? Lại nữa, đời người với chiếc lá này. Nào đă khác chi? Thoáng một cái đă đi vào miên viễn, th́ tiền bạc đất đai, cổ phiếu hột xoàn, rồi cũng trớt quớt mà bay, th́ sao không dùng nó để tạo phước phần cho con cái?
Hàn thị nghe vậy, biết là khó lay chuyển được chồng, nhưng lúc nghĩ tới tiền bạc cứ đội nón ra đi, ḷng không chịu được, liền vớt vát nói:
- Chàng đă sống bằng ḷng quảng đại bao dung, tưởng đến người khác, nhưng không phải chỉ cần những thứ đó là chàng sống được đâu, mà c̣n phải cần đến cơm ăn áo mặc, tính sẵn… mộ bia, hầu đến lúc thăng khỏi đau đầu nhức óc!
Tăng viên ngoại sống gần hết đời ḿnh với vợ, nên hiểu muốn gia đ́nh êm ấm, thời nếu không nghe th́ đừng căi lại vợ bao giờ, bèn nh́n vội ra sân. Lẩm bẩm nói:
- Chỉ có những người hiểu ta mới thấy thích ta mà thôi. V́ vậy, ta đừng mong mỏi ǵ thêm ở người đang… hót đó!
Nay nói về Tăng Sâm, là đứa con duy nhất của viên ngoại. Năm ấy Sâm tṛn mười chín tuổi, liền chạy đến gặp cha. Ṿng tay thưa rằng:
- Gia cảnh bạn của con lâm cảnh ngặt nghèo, thêm mẹ bệnh hoạn ốm đau, thành thử đă túng lại càng thêm thiếu thốn. Nay con muốn xin một ít tiền, đặng xoa dịu phần nào nỗi khổ đau. Những mong cha… gật gù cho khoan khoái.
Tăng viên ngoại sắc mặt dịu lại, mĩm cười đáp:
- Vào mẹ lấy tiền, ra kho lấy gạo, rồi thuận tay hốt một mớ thuốc nam, mà đi cho sớm.
Sâm nghe vậy, chạy vào mẹ đ̣i tiền. Hàn thị tưởng như trời sập. Thảng thốt nói:
- Gia sản của nhà này, sẽ v́ cha con bây mà tanh bành tứ tán.
Lúc Sâm đă chạy đi, bất giác có tiếng thưa rằng:
- Phu nhân miệt mài lo nghĩ, tâm chẳng đặng an, rồi lỡ như có mệnh hệ ǵ, th́ viên ngoại và cậu lấy người đâu săn sóc?
Hàn thị quay lại, thấy Tố Như, là tỳ nữ đă theo hầu từ ngày xuất giá, bèn ôm ngực thở ra. Nặng nhọc nói:
- Hư danh là cái vốn liếng u mê của con người. Ta chắc chết mà thôi!
Tố Như thấy chủ nhân của ḿnh te tái như vậy, bèn nắm chặt đôi tay. Mạnh dạn nói:
- Ông th́ khỏi chữa, nhưng cậu th́ có thể chữa được. Tiện nữ vững tin là như thế.
Hàn thị, dù bớt thương chồng, nhưng với mẫu tử t́nh thâm th́ vẫn c̣n nguyên si, nên khi nghe có thể chữa đặng, bèn đổi giận làm vui. Cao hứng nói:
- Được! Được! Hăy mau tỏ bày cho ta biết.
Tố Như thấy chỉ một câu nói của ḿnh, mà đă khiến cho chủ nhân từ ủ ê chuyển liền sang tươi tắn, bèn mát ruột mát gan. Thoải mái mà rằng:
- Cậu Út của con mê bài ham bạn, chẳng thiết làm ăn, nên khiến cho ông ngoại buồn rầu chán nản, đến độ toan nương ḿnh dưới cửa từ bi. Bà ngoại con thấy thế, mới nói với chồng rằng: «Ngày xưa ông cũng một thời ngang dọc, yêu nọ thương kia, đến độ mẹ của ông nghe đồn chỗ này Bà độ, nơi khác Cậu xuống tay, thời te te chạy tới, đặng xin cho ông biết nghĩ mà dừng chân lại, thời may cái xâm gia đạo chạy ra, khiến mẹ của ông lẹ làng đi hỏi vợ - mà một khi có vợ vô rồi - thời không phải muốn đi là đi, muốn làm ǵ th́ làm. Thế mới biết vợ tuy hiền thục đoan trang, nhưng sức mạnh c̣n hơn là băo giật.». Nay phu nhân hăy tính chuyện trầu cau, th́ cậu Hai sẽ tự thân trở về trong khuôn phép.
Hàn thị gật gật mấy cái, rồi lần ruột tượng lôi ra một mớ kim ngân. Nhỏ giọng nói:
- Đan Chi, là bà mai nổi tiếng ở xứ này. Ngươi hăy tức tốc chạy qua, bảo làm cho mau chóng.
Tố Như buột miệng hỏi:
- Muốn về làm dâu của viên ngoại, th́ tiêu chuẩn làm sao?
Hàn thị đáp:
- Nghe mẹ chồng hơn… chồng. Chỉ có vậy thôi!
Mười ngày sau, lúc Hàn thị đang ngồi cho tỳ nữ cắt dũa móng tay, chợt Tố Như bước vào. Mau mắn nói:
- Đan Chi xin gặp phu nhân. Vậy, gật đầu hay lắc?
Hàn thị phớn phở đáp:
- Mối lo trong gan ruột. Nay được giải đi, th́ thiệt đă không biết chừng mô đây nữa!
Đoạn, sai gia nhân bày trà bánh ở thư pḥng, rồi mời Đan Chi vô. Sảng khoái nói:
- Sáng nay ta ngồi vẻ mắt, chợt có con nhện sa liền trước mặt, thời ta biết dẫu có chuyện không may, cũng có quư nhân nhào ra giúp đỡ, để chuyện to hóa nhỏ, chuyện nhỏ hóa không, chuyện không có cũng cố giữ ḿnh cho… không có.
Rồi nh́n thẳng vào mặt của Đan Chi. Mong ngóng nói:
- Tin vui ǵ? Có thể vài lời cho thông suốt được chăng?
Đan Chi thở ra một cái. Buồn bă thưa:
- Tiểu nhân làm nghề này đă hai chục năm, trải qua biết bao là trắc trở. Lúc hộ đối môn đăng, lúc niềm tin khác biệt, lúc v́ chữ hiếu mà dứt bỏ mối tơ t́nh đă chọn ở thời con gái, lúc v́ lời hứa bên bàn nhậu của cha mà cất bước vu quy. Tóm tắt tiểu nhân đă qua nhiều nếm đủ. Duy có lần này. Cho dẫu tiểu nhân đă năm ngày ăn lạt, sáu buổi tịnh tâm, vẫn không thể v́ phu nhân mà hoàn thành tâm nguyện, nên tiểu nhân đến đây, trước là tạ lỗi, sau xin trả lại mớ kim ngân lỡ cầm ôm hôm trước.
Đoạn, run run bỏ bịch tiền lên bàn. Hàn thị thấy vậy, bèn tái mét cả mặt mày. Ấp úng nói:
- Chỉ khi nào người ta biết được lư do ḿnh thất bại, th́ thất bại mới là mẹ của thành công. Cầm bằng không biết được lư do, th́ thất bại sẽ là… mẹ của cái ǵ mà ta chưa biết. Vậy, ngươi hăy mạnh dạn nói ra, để ta liệu mà bắt bài cho đúng.
Đan Chi nghe vậy, mới thở ra một hơi mấy cái, mà thưa rằng:
- Khi tiểu nhân định chọn mối lương duyên cho cậu Hai, thời ai ai cũng mười phân khoan khoái, bởi họ nói Tăng viên ngoại luôn làm việc nghĩa, là vun xới cây đời, thời hoa quả phúc đức ắt con cháu tiêu xài đâu có hết, nhưng khi nghe đến tiêu chuẩn của phu nhân, th́ cha con đều dội, bởi xuất giá ṭng phu. Chớ làm chi có chuyện ṭng… mẹ chồng vô trong đó, nên dù trong bụng đă ưng, tiểu nhân cũng không thể nối kết sợi tơ duyên vào ḿnh cậu Hai được. Đă vậy c̣n có người tiếc nuối chỗ sui gia, nên kéo tiểu nhân ra mà nói rằng: "Đă đành dâu là chính lễ, rể là người dưng, nhưng cũng không thể vịn vào đó mà chơi ào ra như thế. Chi bằng hạ bớt th́ hơn!". Tiểu nhân nghe vậy, mới hỏi lại rằng: "Bớt th́ bớt làm sao?". Kẻ ấy đáp: "Nghe chồng kính mẹ, th́ trăm sự hạnh thông. Bảo đảm cưới liền trong tháng tới.". Tiểu nhân lại hỏi: "Nghe và kính. Nào đă khác ǵ nhau?". Kẻ ấy cười cười đáp: "Nghe th́ phải mần theo ư của người ta, c̣n kính th́ mần theo ư ḿnh.". Tiểu nhân thấy vậy, mới mạo muội đến đây xin ư chỉ của phu nhân, muốn liệu định thế nào, thời tiểu nhân mới dám lên đường toan tính tiếp.
Hàn thị nghe vậy, lặng người đi mà suy nghĩ. Măi một lúc sau, mới dứt khoát nói:
- Dâu chưa về nhà, mà đă ra giá với mụ gia, th́ ít nữa trong dạ trong chăn. C̣n thúc ép chừng mô đây nữa! Chi bằng ở vậy c̣n hơn!
Ít lâu sau, Tăng Sâm qua Tràng An ngoạn cảnh. Ở đấy có kẻ trùng tên giết chết người, đang bị quan nha lùng bắt. Có người cùng quê hay được, hớt hăi chạy đến gặp Hàn thị. Nói:
- Tăng Sâm giết người.
Hàn thị đang ngồi ăn bún ốc, nghe vậy chẳng buồn ngẩng mặt lên. Chắc chắn nói:
- Con ta từ nào tới giờ chưa hề cắt cổ gà, ăn tiết vịt, nướng thịt chim, th́ sao lại có chuyện… lụi người vô trong đó?
Rồi tiếp tục ngồi ăn. Bất chợt, có kẻ chạy lại nói rằng:
- Tăng Sâm giết người.
Hàn thị buông đũa, nhưng vẫn lấy rau thơm bỏ vào trong miệng, nh́n kẻ báo tin. Đáp:
- Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh. Con ta từ nào tới giờ chuyên làm việc thiện, giúp kẻ tật nguyền, th́ không thể phản lại ư thích của bản thân, mà gieo rắc nỗi tang thương cho người khác, th́ làm sao có thể gây ra chuyện tày trời như vậy được?
Kẻ ấy nói:
- Cha mẹ sinh con trời sinh tánh, hay hái cùng một cội mà trái ngọt trái chua. Chuyện đó thế gian này chẳng hiếm. Bà nên nghĩ lại th́ hơn!
Hàn thị chắc nịch đáp:
- Ai hiểu con bằng cha mẹ? Con của ta. Tuy chưa chịu ăn làm, nhưng múa gậy vung dao, thiệt là không có!
Một lúc sau. Lại có người đến nói:
- Tăng Sâm giết người. Hẳn quan nha sẽ đến t́m, vây bắt.
Hàn thị nghe vậy, liền bắt chước Thoát Hoan, bỏ cả tô bún ốc mà chạy.
Khổng Tử khi nghe được chuyện này, bèn triệu tập đám môn sinh. Dơng dạc nói:
- Tăng Sâm vốn là người hiếu thảo, c̣n mẹ th́ một bụng tin con, nhưng khi có nhiều người quyết đoán cùng một chuyện, thời mất mẹ cái… tin mà cuống cuồng chạy trốn. Thế mới hay cái dư luận của thiên hạ rất là mạnh.      

   Một việc, dù sai lầm đến mười mươi, nhưng nhiều người gật gật, thời cũng khiến cho ta nghi hoặc rồi đem bụng cho là phải. C̣n người quân tử th́ không được làm như vậy. Bởi, khi cần tin th́ tin. Không cần th́ thôi. Quyết không thể tào lao như thế.