Video Tài Liệu

Audio Tài Liệu

Nhạc

Tin Tức & Thời Sự

B́nh Luận

 

Con đường dẫn tới dân chủ

 

Cách đây 20 năm, ngày 6/02/1989, Hội nghị Bàn Tṛn lịch sử giữa nhà cầm quyền cộng sản Ba Lan và Công đoàn Đoàn kết khai mạc tại Varsava.
Hội nghị Bàn Tṛn là tiến tŕnh đối thoại, dẫn tới chuyển hoá bất bạo lực từ chế độ cộng sản sang thể chế dân chủ của Ba Lan, tạo nên hiệu ứng đô-mi-nô cho hàng loạt các nước cộng sản khác ở Trung-Đông Âu, làm thay đổi cục diện chính trị toàn châu lục và thế giới.
Bên Bàn Tṛn, một phía là những người cộng sản cầm quyền. Phía khác là những nhà hoạt động dân chủ đă từng bị truy bức hoặc ngồi tù bởi chính những người đối diện. Họ không quen biết nhau, không trọng nhau, không tin nhau, thậm chí thù ghét nhau.
Tổng biên tập nhật báo Gazeta Wyborcza, Adam Michnik, bấy giờ là một trong các đại diện của phe đối lập, viết: “Với cả bên này và bên kia đều là cuộc thử thách - chúng ta đừng sợ đại ngôn - trước ḷng yêu nước và trách nhiệm với Ba Lan. Tôi nghĩ rằng, trong những ngày ấy, tất cả đều đă vượt qua thử thách này.”

Đối thoại và thoả hiệp
Chính quyền cộng sản đồng ư ngồi đàm phán với phe đối lập trước hết do áp lực của làn sóng băi công, tranh đấu đ̣i tự do, dân chủ diễn ra liên tục trên toàn quốc từ nhiều năm trước, mănh liệt nhất vào giai đoạn sau khi ban bố t́nh trạng chiến tranh ngày 13/12/1981.
Thứ đến, kinh tế suy sụp, lạm phát phi mă, nợ chồng chất, khiến nhà cầm quyền không c̣n căn cước xă hội để giải quyết các nan đề.
Qua hai tháng đàm phán gay go, kết thúc vào ngày 5/04/1989, Hội nghị Bàn tròn đạt được thoả thuận quan trọng: bảo đảm bầu cử tự do 35% tổng số ghế của quốc hội và 100 ghế của Thượng viện.
Trong cuộc bầu cử 4/06/1989, phe đối lập đă giành được 99 trong 100 ghế của Thượng viện và lấy hết 35% số ghế quốc hội. Quốc hội “chuyển tiếp” h́nh thành và ba tuần sau, chính phủ không cộng sản đầu tiên được thành lập kể từ 45 năm.
Ngày 27/10/1991, bầu cử Quốc hội tự do. Hàng trăm đảng phái ra tranh cử. Có 29 đảng lọt vào Quốc hội nhưng không đảng nào đạt đa số. Phe đối lập dân chủ thành lập chính phủ liên minh. Trước đó, Lech Walesa giành thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống tự do nhiệm kỳ (1990-1995).
Từ đây đánh dấu bước tiến triển của nền dân chủ Ba Lan.
Rất nhiều người Việt đưa ra luận điểm rằng, giữ cơ chế độc quyền lănh đạo của đảng cộng sản Việt Nam là để ổn định xă hội, phát triển kinh tế. Đa đảng là loạn.
Có đúng như vậy không? Trường hợp Ba Lan có thể là ví dụ?
Ai đó nói rằng, đứa trẻ sẽ chẳng bao giờ biết bơi nếu không cho nó xuống nước.
Có thể chế dân chủ, trong những năm 90, gần một ngàn đảng phái ở Ba Lan ra đời. Cuộc tranh giành quyền lực lúc nào cũng quyết liệt bởi tham vọng, chia rẽ, quan liêu, tham nhũng. Trong 10 năm đầu thay đổi Thủ tướng đến bảy lần!
Thế nhưng, những cuộc luận chiến chỉ diễn ra trên các diễn đàn công cộng, các phương tiện truyền thông tự do. Các đảng phái không tiêu diệt nhau bằng súng đạn v́ bản chất của nền dân chủ là giành quyền lănh đạo bằng lá phiếu cử tri.
V́ thế, an ninh xă hội luôn luôn bảo đảm. Cọ xát đă giúp ư thức dân chủ trưởng thành và tự hoàn thiện. Qua 20 năm sàng lọc, các tổ chức yếu kém, cực đoan bị loại dần, và trong những lần bầu cử gần đây chỉ c̣n từ bốn đến năm đảng lọt vào Quốc hội.
Không thể ai phủ nhận được một đất nước Ba Lan hơn hẳn trong ngày nay. Từ nền kinh tế cộng sản kiệt quệ, đến năm 2008, Ba Lan có tổng thu nhập GDP 567,4 tỷ đôla (với 38,1 triệu dân), là thành viên quan trọng của Liên hiệp châu Âu (EU) và Khối Quân sự NATO.
Các giá trị của dân chủ và nhân quyền không phải của riêng ai hay do Mỹ và Tây phương áp đặt, mà là sản phẩm chung của nhân loại. Nó cho phép người dân bằng lá phiếu của ḿnh được quyền đào thải những kẻ bất tài, thiếu đức và quyền được chọn những người có hạnh kiểm tốt và trí tuệ giỏi điều hành đất nước.
Không phải ai cũng đánh giá tích cực Hội nghị Bàn Tròn, thậm chí c̣n phủ nhận nó, kể cả những người đă trực tiếp tham dự. Họ nói rằng, Hội nghị Bàn Tròn là màn kịch do an ninh cộng sản đạo diễn và ngồi chung với kẻ thù cộng sản là một sự phản bội.
Tuy nhiên chân lư cuối cùng cũng chiến thắng hoài nghi. Sau 20 năm, đă có một đồng thuận hiếm hoi giữa tất cả các đảng cầm quyền và đối lập về nội dung bản nghị quyết của Quốc hội ngày 23/01/2009.
Nghị quyết có đoạn: “Những con người với chính kiến và nhân sinh quan khác nhau, từ phía Công đoàn Đoàn Kết đối lập và từ phía nhà cầm quyền bấy giờ, đă quyết định đối thoại. Sự sẵn sàng thoả hiệp ấy đă cho phép thực hiện những sứ mệnh của khoảnh khắc lịch sử”.
“Cuộc chuyển hoá quyền lực bất bạo lực đă mở ra con đường xây dựng nền dân chủ ổn định trong một nhà nước với đường biên giới an toàn và quan hệ tốt với các quốc gia láng giềng”.

Bài học dân chủ
Một số nhân vật Ba Lan giúp khối dân chủ Việt Nam tổ chức Hội nghị Quyền Lao động Việt Nam năm 2006 ở Varsava
Cuộc cách mạng dân chủ hoà b́nh ở Ba Lan và những thành quả đạt được ở các nước Đông Âu là điểm chiếu cho viễn cảnh xa hơn đối với những nước c̣n trong chế độ độc tài toàn trị hay chuyên chế, trong đó có Việt Nam.
Tất cả phụ thuộc vào sự đ̣i hỏi dân chủ của người dân đến mức nào và họ có muốn lật sang trang sử mới cho dân tộc hay không.
Chỉ khi tạo được áp lực mạnh mẽ th́ nhà cầm quyền mới chấp nhận đối thoại, đáp ứng những đ̣i hỏi chính đáng của người dân.

Lê Diễn Đức

<< trở về đầu trang >>