Bát Nhã Về Đâu?

Bát Nhã Về Đâu?

Trần Khải

Vậy rồi 400 tăng ni thuộc đạo tràng Làng Mai đang ngụ cư ở Tu Viện Bát Nhã sẽ về đâu, khi Ban Tôn Giáo Trung Ương quyết định rằng họ phải rời nơi này trước tháng 9-2009? Nghĩa là, chỉ còn vài tuần nữa thôi, nếu quý tăng ni đạo tràng Làng Mai không rời Tu Viện Bát Nhã, công an sẽ xông vào bắt đi? Có cách nào để đối thoại, tìm một lối thoát êm đẹp cho những người muốn tìm nơi tu học an lành này hay không? Và các tu viện khác của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam có sẵn lòng đón họ vào hay không, nếu họ muốn? Nhưng quý tăng ni này có thực sự muốn ngồi chung trong các tu viện khác của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam hay không? Những câu hỏi này nếu không giải quyết êm đẹp, chắc chắn sẽ để lại nhiều vết thương lâu dài trong tâm những người liên hệ, trong và ngoài nước.
Điều quan ngại nữa, các tăng ni này không muốn rời Tu Viện Bát Nhã. Sư Cô Chân Không từ Pháp nói qua đàì quốc tế Pháp RFI rằng các tăng ni đaọ tràng Làng Mai sẽ không rời Bát Nhã, bất kể có lệnh nhà nứơc phải rời vào đầu tháng 9-2009. Sư Cô, người điều hành nhiều hoạt động của Làng Mai, giải thích rằng bởi vì vẫn có một số người có quyền lực trong chính phủ CSVN có thiện tâm và hy vọng giờ chót họ sẽ ngăn chận quyết định của Ban Tôn Giáo Chính Phủ. Một điểm để ghi nhận: nếu vụ nàỳ xảy ra ở Mỹ hay các nước Tây Phương, sẽ có một đơn kiện lên tận Tòa Tối Cao. Nhưng vì xảy ra tại VN, nên chỉ hy vọng một vài cán bộ cấp cao giờ chót hồi tâm... nghĩa là không ai tin là VN có nền pháp trị gì cả, mà chỉ hy vọng “từ bi bất ngờ.”
Một cách chính thức, ông Bùi Hữu Dược, thuộc Ban Tôn giáo Chính phủ, cho biết khoảng 380 tăng ni được lệnh phải rời khỏi tu viện Bát Nhã trước đầu tháng 9 vì họ không khai báo rõ ràng với chính quyền về những hoạt động của mình.
Bản tin VOA dựa vào tin AP ghi, "Ông Dược nói thêm rằng vụ tranh chấp này phát sinh từ việc không chấp hành các qui định của chính quyền địa phương và chuyện chính quyền giám sát sinh hoạt của các tổ chức tôn giáo hoạt động trong địa bàn của mình là chuyện bình thường. Viên chức này nói thêm rằng 'quản lý các tổ chức tôn giáo không có nghĩa là kiểm soát họ'. Ông Bùi Hữu Dược của ban Tôn giáo Chính phủ cho biết khi các tín đồ Làng Mai đến tu học ở Bát Nhã, những hoạt động của họ được giới hữu trách chấp thuận. Nhưng, theo lời ông Dược, từ tháng 7 năm 2008 họ đã tổ chức 11 khóa tu mà không có phép." (hết trích)
Như thế, từ trước tới giờ những gì mà nhiều người nghĩ rằng pháp nạn này chỉ là do Thầy Thích Đức Nghi thay lòng đổi dạ đều là trật cả. Vì chính Ban Tôn Giáo Chính Phủ không hề nhắc gì tới chuyện Thầy Thích Đức Nghi, mà lại nói rõ rằng chỉ vì "không chấp hành các qui định của chính quyền địa phương… đã tổ chức 11 khóa tu mà không có phép." Như thế, nếu chúng ta bộp chộp quy lỗi cho Thầy Thích Đức Nghi hay Thầy Thích Đồng Hạnh, thì đều là trật cả, vì họ là công cụ, cũng bị áp lực. Nhưng để chỉ trích thẳng ông Bùi Hữu Dược, thì cũng vô ích, vì ông Dược cũng chỉ là một bộ phận đinh ốc trong cỗ máy đang chạy thôi. Chuyện nước mình như thế cả. Nói ngắn gọn: pháp nạn Bát Nhã thực ra là khi chính trị cảm thấy bất an với một tổ chức tôn giáo.
Nói chữ "tổ chức" là nói theo nghĩa đối nghịch với "cá nhân." Vì nếu một vị sư ngồi thiền nơi gốc cây, chắc chắn nhà nước CSVN không thấy quan ngại gì cả. Nhưng khi 400 tăng ni cùng ngồi dưới một tu viện ở Lâm Đồng, mà chương trình tụng niệm và tu học là theo nghi thức Làng Mai ở Paris, và sử dụng các phương tiện hiện đại để tiếp cận thông tin chưa kiểm duyệt từ hải ngoại… thì tất nhiên là Bộ Công An cảm thấy bất an.
Vậy rồi, Làng Mai đã lên tiếng ra sao? Một cách chính thức, Thiền Sư Nhất Hạnh, người đã về Việt Nam nhiều lần để thuyết pháp, dự nhiều lễ hội tôn giáo, và đã mở các đạo tràng tu học theo pháp môn Làng Mai chỉ lên tiếng một lần duy nhất, qua lá thư có nhan đề "Ngồi yên như núi" (có thể đọc ở mạng http://phusa.info/) đề ngày 20-7-2009. Lá thư mở đầu là dòng chữ "Thân gửi các con của thầy ở Bát Nhã, Từ Hiếu, và khắp nơi…" và đặc biệt là không bàn khía cạnh chính trị, mà chủ yếu là khuyến tấn và khen ngợi các tăng ni đã bình tỉnh ngồi yên như núi trước các bạo lực khiêu khích.
Đúng ra, lá thư cũng có thể hiểu là có khía cạnh chính trị, vì Thiền Sư Nhất Hạnh cũng viết, "Những đạo tràng như Mai Thôn, Lộc Uyển, Bích Nham, Rừng Phong, Trúc Xanh, Sen Búp, Mộc Lan, Vô Ưu v.v… trên thế giới chỉ góp phần vào sự xây dựng đạo đức và an sinh xã hội cho các nước Tây Phương, có nguy hại gì đến an ninh quốc gia của các nước ấy đâu?" Nghĩa là, một lời thanh minh, nếu muốn hiểu như thế.
Nhưng Sư Cô Chân Không nói minh bạch hơn, nói thẳng về khía cạnh chính trị. Và lần này, Sư Cô Chân Không không quy lỗi cho cá nhân Thầy Thích Đức Nghi nữa, cũng không nói chuyện là có ai khởi lòng tham muốn chiếm ngôi chùa mà Làng Mai đã chi 1 triệu Mỹ Kim để tôn tạo. Sư cô từ Pháp, nói qua bản tin AFP hôm Thứ Năm 6-8-2009, rằng, "Đây là đàn áp [tôn giáo], rõ ràng và đơn giản như thế." ("This is repression, pure and simple," said Sister Chan Khong, a close aide to Hanh in France.)
Nghĩa là, trong khi nhiều người trong Làng Mai trước giờ đổ lỗi cho Thầy Đức Nghi, hay Thầy Đồng Hạnh, thậm chí đổ tội cho xã hội đen vào quậy phá, thì Sư Cô bây giờ nói rõ ngay khía cạnh chính trị qua bản tin AFP: "Sư Cô Chân Không nói rằng sư cô tin là có một phe bảo thủ, thân Trung Quốc trong chế độ CSVN muốn loại trừ Thầy Nhất Hạnh và tín đồ bởi vì họ sợ ảnh hưởng của Thầy trong giới trẻ VN. Sư Cô nói một lý do khác cho thấy đàn áp có thể là vì Thầy Nhất Hạnh lên tiếng ủng hộ Đức Đạt Lai Lạt Ma năm ngoái, một mũi gai nhọn đối với lãnh đạo CSTQ."
Qua lời nói như thế của Sư Cô Chân Không, chúng ta thấy rằng Thầy Đức Nghi, Thầy Đồng Hạnh và các nhóm xã hội đen thực ra không có tội gì hết, vì họ chỉ bị áp lực từ cấp trung ương. Còn chuyện mâu thuẫn giữa Thầy Đức Nghi và quý tăng ni Làng Mai đúng ra là cũng có, theo lời Cư Sĩ Minh Mẫn trên đài BBC hôm Thứ Sáu, nhưng áp lực là có từ trung ương Hà Nội, ở những cấp rất cao.
Như thế, Ban Tôn Giáo Chính Phủ muốn gì với các tăng ni đạo tràng Làng Mai ở Tu Viện Bát Nhã? Có phải muốn đừng bàn chuyện chính trị, chuyện dân chủ pháp trị, hay chuyện lãnh hải Trường Sa, Hoàng Sa? Thực sự, các tăng ni Làng Mai ở Lâm Đồng không bàn các chuyện đó. Có phải muốn các tăng ni Làng Mai phải "gắn hoạt động tôn giáo với lợi ích dân tộc, sống tốt đời, đẹp đạo" như các khẩu hiệu trước giờ Hà Nội vẫn nói? Thực sự, các tăng ni Làng Mai chắc chắn là như thế, luôn luôn làm tốt, không làm gì xấu, hay bất lợi cho đất nước, xã hội.
Tuy nhiên, một chi tiết có thể cho thấy lý do chính yếu xảy ra sự biến Bát Nhã. Báo Biên Phòng, dựa vào thông tấn chinhphu.vn, có bản tin ngày 1-8-2009 với nhan đề "Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Sinh Hùng: Làm tốt hơn nữa công tác quản lý Nhà nước về tôn giáo" trong đó có ghi lời ông Hùng chỉ thị:
"Là cơ quan quản lý Nhà nước về tôn giáo, Ban Tôn giáo Chính phủ cần cố gắng hơn nữa trong việc thực hiện các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác tôn giáo; trở thành địa chỉ tin cậy để các tổ chức tôn giáo, chức sắc, đồng bào có đạo trao đổi, bày tỏ tâm tư... Ngành cần chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có trình độ, năng lực, chuyên nghiệp, hiểu biết; có chiến lược đào tạo cán bộ quản lý Nhà nước về tôn giáo ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới..."(hết trích)
Nghĩa là cần có Ban Tôn Giáo Chính Phủ để thực hiện chính sách của Đảng… thành địa chỉ tin cậy… cần xây dựng đội ngũ cán bộ có trình độ… có chiến lược đào tạo cán bộ quản lý nhà nước về tôn giáo.
Thấy rõ, vai trò Ban Tôn Giáo Chính Phủ quan trọng như thế. Nhưng Thiền Sư Nhất Hạnh trước đây đã đề nghị với Chủ Tịch Nhà Nước Nguyễn Minh Triết hãy xóa sổ Ban Tôn Giáo Chính Phủ. Đây là luật nhân quả: Đó hẳn là lý do chính yếu để Ban Tôn Giáo Chính Phủ muốn xóa sổ các ảnh hưởng của Thiền Sư Nhất Hạnh tại VN.
Câu hỏi bây giờ là, có cách nào để nối lại đối thoại, tìm giải pháp cho 400 tăng ni ở Tu Viện Bát Nhã hay không?
Quý thầy cô này chắc chắn không về lại các chùa bình thường được, vì họ đã tu học với các nghi thức tụng niệm khác. Nếu đưa về (giả sử nếu được) các chùa bình thường ở các tỉnh hội, thì ngay chuyện đi tụng với nghi thức đám ma bình thường cho các tang gia trong xóm cũng đã khác rồi.
Mặt khác, nếu đề nghị đưa quý tăng ni này về các Thiền Viện khác (giả sử nếu được) như của Thiền Sư Thích Thanh Từ hay của Nam Tông, chưa chắc là Làng Mai đã ưng thuận vì tông chỉ khác, cách tu học khác.
Vậy rồi, không lẽ cứ ngồi yên ở Tu Viện Bát Nhã để công an vào đưa đi? Thế là lại thêm dằng dai nhiều nghiệp nữa.
Có lẽ, chỉ còn cách hay nhất là tìm một thỏa hiệp, để đưa 400 tăng ni vào các Phật Học Viện để học kinh điển, học ngoại ngữ và học cả ngoại điển. Ngồi ở Phật Học Viện 5 năm, hay 7 năm chắc chắn là một giải pháp hy vọng làm hài lòng các bên liên hệ, và không làm mất mặt bất kỳ ai.
Thực sự, nếu muốn học kỹ, thì riêng các Tạng Kinh Pali, hay Tạng A Hàm học cả đời cũng chưa chắc là xong. Còn bây giờ, ngồi chung 400 vị tăng ni, nghe thuyết pháp từ một thiền sư ở ngoài nước… tất nhiên là chính phủ CSVN thấy bất an.
Thêm nữa, tu là chuyện riêng của từng vị tu sĩ. Làm sao có ai nhảy vào tâm người được để mà ngăn cản quý tăng ni này tu học theo Làng Mai? Thay vì dựng một ngôi chùa gạch cát xi măng ở Lâm Đồng, có lẽ đây là lúc để biến quý tăng ni trở thành 400 ngôi chùa sinh động bằng xương bằng thịt.
Nếu không đối thoại, nếu không thỏa hiệp, và nếu giờ chót không có quới nhân nào từ Bộ Chính Trị CSVN can thiệp, thì chúng ta không hình dung được câu chuyện sẽ diễn tiến tới đâu vậy.