Hà Nội đưa tín hiệu rằng quan điểm của ḿnh về sự hiện diện quân sự của Mỹ trong khu vực như một sự hợp pháp. Quang cảnh quân sự của châu Á đang thay đổi, và không nơi nào thay đổi nhiều hơn so với khu vực biển Đông Nam Á. Tuần này đă chứng kiến một sự tiến triển lớn: Khai mạc cuộc Đối thoại về Chính sách Quốc pḥng Mỹ-Việt tại Hà Nội.

Cuộc họp hôm Thứ ba xây dựng từ các trao đổi trong chu kỳ ba năm bắt đầu từ năm 2000 của các Bộ trưởng quốc pḥng và đánh dấu một bước ngoặt nhất định trong mối quan hệ song phương. Kể từ năm 2008, hai nước đă tiến hành một Cuộc Đối thoại hàng năm về an ninh và Quốc pḥng dưới sự bảo trợ của hai Bộ Ngoại giao Mỹ và Việt Nam. Hiện nay, họ đă phát triển nên một mức cao cấp cho các cuộc thảo luận trực tiếp giữa quân đội và quân đội theo các ban bệ quốc pḥng của ḿnh.

Nhưng sự kiện này đặt ra nhiều câu hỏi: Ư nghĩa thực sự của cuộc họp, thực hiện ở cấp Bộ trưởng này là ǵ? Điều này có báo hiệu một sự thay đổi đối thoại mới trong chính sách của Việt Nam từ sự duy tŕ một khoảng cách tương bằng giữa các quyền lực lớn đến một loại nghiêng về sự liên kết với Hoa Kỳ? Liệu nó cũng sẽ báo hiệu một sự thay đổi trong chính sách của Washington đối với Trung Quốc từ một loại có tính tham dự đến ngăn chặn? Quan hệ quốc pḥng Mỹ-Việt phát triển ra sao trong tương lai ?

Không có câu trả lời đơn giản. Rơ ràng các quyết đoán quân sự gần đây của Trung Quốc tại Tây Thái B́nh Dương và biển Nam Trung Quốc đem lại một kích thích cho việc đẩy mạnh hợp tác quân sự Mỹ-Việt. Cả hai nước đều chia sẻ một quan tâm trong việc ngăn ngừa Trung Quốc hay bất cứ nước nào khác khỏi sự thống trị tuyến đường biển thương mại và thực thi chủ quyền lănh thổ qua việc cưỡng chế. Việt Nam nh́n thấy sự hiện diện của Mỹ như là một rào cản để chống lại sức mạnh quân sự gia tăng của Trung Quốc.

Từ năm ngoái, Việt Nam bắt đầu tham dự vào một tṛ chơi rất tinh tế qua sự đánh tiếng rằng quan điểm của ḿnh về một sự hiện diện quân sự của Mỹ trong khu vực là hợp pháp. Chẳng hạn như, năm ngoái các quan chức quân đội Việt Nam đă bay tới hàng không mẫu hạm USS John C. Stennis để quan sát các hoạt động bay trong vùng biển Đông. Cuối năm đó, bộ trưởng Quốc Pḥng Việt nam Phùng Quang Thanh đă dừng lại đài chỉ huy Thái B́nh Dương tại Hawaii trên đường đến Washington và đă được chụp ảnh đang nh́n ngắm qua kính tiềm vọng của một tàu ngầm hạt nhân Mỹ.

Sự hợp tác tăng cường trong năm nay khi nhà máy đóng tàu Việt Nam đă sửa chữa hai chiến hạm chỉ huy Sealift của Mỹ. Trong dịp kỷ niệm 15 năm quan hệ ngoại giao, phó đại sứ Việt Nam tại Washington đă thực hiện một chuyến viếng thăm rất ồn ào đến hàng không mẫu hạm USS George HW Bush neo tại Norfolk. Ngay sau đó, chính quyền địa phương và các quan chức quân đội từ Đà Nẵng bay ra hàng không mẫu hạm USS George Washington để quan sát hoạt động trong khu vực độc quyền kinh tế của Việt Nam ở vùng biển Nam Trung Hoa.

Đồng thời Việt Nam và Mỹ tiến hành các hoạt động phối hợp chung đầu tiên về hải quân của họ. Điều quan trọng là các cuộc thao diễn không có tham dự của các tàu Việt Nam hoạt động trên biển với các đối tác Mỹ của họ. Thay vào đó lại được tiến hành trên tàu USS John S. McCain, trong khi tàu này neo tại Đà Nẵng. Chuyến thăm này của tàu USS John S. McCain là một phần của chương tŕnh thăm cảng hàng năm thăm bắt đầu vào năm 2003. Các hoạt động tham gia chỉ bao gồm các huấn luyện không có tính chiến trường như kiểm soát thiệt hại, khoan, t́m kiếm cứu hộ và trao đổi kỹ năng nấu ăn.

Những trao đổi có thể nghe tầm thường, nhưng chúng cần thiết để xây dựng niềm tin. Giai đoạn xây dựng niềm tin trong quan hệ quân sự bây giờ đă qua. Mỹ và Việt Nam đang tham gia làm việc vào một chương tŕnh hoạt động thiết thực nhằm tăng cường tính chuyên nghiệp của quân đội Việt Nam. Theo nghĩa rộng, cả hai nước sẽ hợp tác trong việc xây dựng năng lực trong các lĩnh vực chuyên ngành như ǵn giữ ḥa b́nh, an ninh môi trường, t́m kiếm cứu nạn, phối hợp đa phương và phản ứng với thiên tai trong khu vực.

Chuyện ǵ sẽ đến tiếp theo? Việc bán vũ khí, thiết bị và công nghệ quân sự không ở trong các lá bài vào lúc này. Nhưng rất có khả năng Việt Nam sẽ từ bỏ các giới hạn tự áp đặt của ḿnh và cho phép sĩ quan quân dội của họ thực hiện nghiệp vụ giáo dục quân sự và các khóa học đào tạo tại các trường cao đẳng chỉ huy và các tổ chức quân sự khác trong sự sẵn sàng của Việt Nam Hoa Kỳ để tham gia với Hoa Kỳ, chủ yếu thúc đẩy bởi mong muốn nâng cao năng lực quân sự và chuyên nghiệp để có thể đóng một vai tṛ lớn hơn trong việc đóng góp vào an ninh khu vực. Về phía Mỹ, các nhân viên quân sự Mỹ sẽ phát triển mối quan hệ cá nhân với các đối tác của ḿnh để tăng cường hiểu biết lẫn nhau và tạo điều kiện cho các hợp tác trong tương lai.

Gắn bó quân sự Việt-Mỹ chặt chẽ hơn cũng phù hợp với chiến lược rộng hơn của Hà Nội về ngoại giao quốc pḥng với các nước khác. Việt Nam có quan hệ quốc pḥng lâu dài với Nga và Ấn Độ. Có một chương tŕnh tiến triển tốt đẹp với Australia kể từ năm 1999, trong đó Australia đă đào tạo hơn 150 cán bộ Việt Nam. Việt Nam cũng trong quá tŕnh đẩy mạnh quan hệ quân đội với quân đội với Pháp, chủ thuộc địa cũ của ḿnh.

Cùng có ư nghĩa tương đương là sự phát triển quan hệ quân sự giữa Trung Quốc và Việt Nam. Hai nước đă tiến hành ít nhất chín cuộc tuần tra hải quân chung ở Vịnh Bắc Bộ từ năm 2006. Năm nay họ tiến hành cuộc thao diễn t́m kiếm và cứu hộ chung đầu tiên trên biển. Việt Nam đă tổ chức ba chuyến thăm đến hải cảng cho hải quân Trung Quốc và năm nay hải quân Việt Nam đă thực hiện chuyến ghé cảng đầu tiên của ḿnh đến Trung Quốc.

Sự việc Mỹ tái cam kết với Việt Nam và các nước khác ở châu Á, như Indonesia, không nên bị nhầm lẫn là một chiến lược có nghĩa duy nhất nhằm kềm chế Trung Quốc. Chính quyền Obama muốn chứng minh rằng Hoa Kỳ là một cư dân có trách nhiệm trong khu vực châu Á-Thái B́nh Dương và sẵn sàng hợp tác với các nước trong khu vực, bao gồm cả Trung Quốc, để duy tŕ an ninh. Các quan chức Mỹ đă nhiều lần kêu gọi Trung Quốc tiếp tục quan hệ quân đối-với-quân đội. Chính quyền Obama cũng đă tham gia lại với các kiến trúc về an ninh đa phương của khu vực. Bộ trưởng Quốc pḥng Robert Gates tuyên bố ông sẽ tham dự cuộc họp khai mạc của các Bột trưởng Quốc Pḥng các nước trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam và tám đối tác đối thoại của họ tại Hà Nội vào tháng Mười.