Và "ở trong dân" là con đường duy nhất để bắt đầu thời đại của sự hoà hợp mà chính quyền bắt buộc phải đi.

Chính quyền ở trong dân hay ở trên dân?

Kỷ niệm 35 năm thống nhất đất nước, chủ đề được người dân quan tâm nhiều nhất là chủ đề về hoà hợp dân tộc. Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị B́nh nói: "Cùng một dân tộc hà cớ ǵ không thể hoà hợp?". Nhà ngoại giao Vơ Văn Sung khẳng định:"Nuôi thù hận, cản trở hoà hợp dân tộc là có tội với tương lai con cháu". Và Giáo sư Cao Huy Thuần khái quát: "Dân tộc không có sông Ngân".

Chúng ta nói đến hoà hợp dân tộc là thực sự chúng ta đang nói đến một trong những mối hoà hợp vô cùng quan trọng giữa người Việt Nam trong nước và người Việt Nam sống ở nước ngoài. Đă 35 năm, sự thật đă từng có một hố sâu ngăn cách giữa hai khối người Việt Nam sinh ra cùng "bọc trứng" này. Khoảng thời gian dài của sự chia cách đó là một khoảng thời gian vô lư. Và những ai đă kéo dài sự chia cách đó cho dù nguỵ biện bằng bất cứ lư do nào cũng là những người có lỗi với dân tộc.

Trong con mắt của tôi, muốn hoà hợp dân tộc hay hoà hợp giữa hai người với nhau hoặc giữa các thành viên của một gia đ́nh... phải có đủ ba yếu tố: Một là sự hiểu biết, hai là ḷng vị tha và ba là v́ lợi ích chung. Nếu một trong hai bên hay ba bên mà không có được những yếu tố này th́ không bao giờ đi đến được một sự hoà hợp đúng nghĩa. Nhưng thực tế, chúng ta đă có đủ ba yếu tố đó chưa? Mọi người Việt chúng ta đă thực sự có ḷng vị tha chưa? Chúng ta thực sự đă v́ lợi ích chung của dân tộc chưa? Hay chúng ta vẫn c̣n mang trong ḷng ḿnh sự tự ái, thói ích kỷ và có lúc là sự hận thù?

Một người bạn của tôi nói vấn đề hoà hợp dân tộc của chúng ta giống như sự hoà hợp giữa hoa và ong. Đă là hoa th́ phải có hương thơm và đă là ong th́ phải làm ra mật ngọt. Nghĩa là cả ong và hoa phải thực sự trong sáng cho cùng một mục đích chung. Nếu hoa mà không có hương thơm th́ làm sao ong t́m đến. Hương thơm và mật ngọt đó chính là ba yếu tố nói trên. Hoa cứ nở với bản chất toả hương thơm và ong cứ hút nhuỵ với bản chất làm ra mật ngọt th́ cả ong và hoa chẳng phải mất công bàn luận và tuyên truyền mà sự hoà hợp kỳ diệu này vẫn đến.

Theo tôi, bản chất toả hương thơm của bông hoa cũng chính là sự hoà hợp ở bên trong như GS Cao Huy Thuần chỉ rơ. Sự toả hương của bông hoa sẽ tự nhiên kéo những con ong làm mật đến. Và những con ong sẽ rời bỏ bông hoa nếu đó chỉ là bông hoa có sắc mà không hương. Mà cái cốt lơi của sự hoà hợp ở bên trong chính là sự hoà hợp giữa chính quyền và nhân dân. Chúng ta hăy trả lời một cách trung thực sự hoà hợp giữa chính quyền và nhân dân lâu nay như thế nào? Sự hoà hợp giữa chính quyền và người dân chỉ thực sự đúng khi chính quyền ở trong dân chứ không phải ở trên dân.

Và "ở trong dân" là con đường duy nhất để bắt đầu thời đại của sự hoà hợp mà chính quyền bắt buộc phải đi. Ngoài ra không c̣n con đường nào khác.

Công cuộc chỉnh trang quyết liệt đang được tiến hành trước thềm Đại lễ.

Hà Nội có con sắp... lấy chồng?

Phải nói rằng bây giờ, ngày nào cũng vậy, trong các công sở, các quán cà phê, trong mỗi ngôi nhà ở Hà Nội, một trong những chuyện mà người dân nói đến nhiều nhất là Hà Nội đang làm những ǵ cho Đại lễ 1000 năm Thăng Long. Đấy là sự quan tâm và cũng là niềm vui của người dân.

Những hoạt động lớn nhiều ư nghĩa người dân chưa được chứng kiến v́ có lẽ chưa đến "giờ G" của Đại lễ (?). V́ thế người dân mới chỉ thấy một số hoạt động mà rơ nhất là việc sơn quét làm mới một số tuyến phố chính của Hà Nội hay là đào nhiều vỉa hè để lát lại.

Điệp khúc đào đường rồi lại lấp... lại đào... lại lấp... đă quá quen thuộc với người dân không chỉ ở thủ đô mà trên toàn quốc. Cho nên việc đào các vỉa hè để lát lại lần này đối với người dân thủ đô chẳng gây một cảm hứng nào v́ họ vẫn tin rằng đến một ngày gần đây thôi những vỉa hè đó lại được đào lên. Nếu cách suy nghĩ đó của người dân không đúng th́ chúng ta cũng phải thông cảm cho người dân v́ cái tật "chim sợ cành cong".

Thôi th́ việc tốn kém tiền của chúng ta nói nhiều rồi và bây giờ tạm ngưng một chút. Nhưng người dân vẫn thi thoảng dừng bước khi đang đi dọc các vỉa hè và cúi xuống ngơ ngác hỏi: "Chẳng lẽ người Việt Nam không có đủ thẩm mỹ và tŕnh độ để làm một cái vỉa hè cho tử tế và có một tuổi thọ tương đối hay sao?"

Chính v́ cái vỉa hè đào lên lấp xuống hết năm này đến năm khác mà cũng chẳng ra hồn làm người dân cảm thấy vô cùng lo lắng cho một Đồ án quy hoạch Hà Nội khổng lồ như chúng ta đang biết rồi sẽ như thế nào.

Nhưng c̣n lo lắng hơn nhiều lần so với việc lát vỉa hè là việc sơn những khu phố. Việc sơn lại một số dăy phố theo tôi cũng có lư của nó. Nhưng báo chí vừa rồi đưa một cái tin "siêu giật gân" là người ta đục phá cả di tích cổ Tháp nước Hàng Đậu để chuẩn bị sơn một "nhát" cho cái di tích cổ này thành mới tinh. Đó không c̣n là việc sơn lại một số dăy phố nữa. Bởi mới đây, hoạ sỹ Lê Thiết Cương đă lên tiếng về việc lai căng các ngôi chùa ở Hà Nội. Cổng chùa được làm như cổng chùa Tàu, sân chùa có sư tử chầu như là sân của Singaporre. Th́ việc dùng sơn để sơn đè lên các di tích cổ có thể xảy ra lắm chứ.

Khi được hỏi về chuyện này, đồng chí Nguyễn Quốc Tuấn, Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội hồ hởi nói: "Một gia đ́nh có con gái lấy chồng cần quét vôi nhà cửa, Hà Nội dịp kỷ niệm 1000 năm cũng cần có sự thay đổi cho đẹp, sáng sủa hơn. Lăng phí về kinh tế song được về đối ngoại".

Tôi dùng chữ "hồ hởi" v́ đồng chí Tuấn phát biểu giống như ông chú tôi ở quê làm nghề chăn vịt đẻ đă rất sung sướng khi con gái ông sắp lấy chồng. Thưa đồng chí Tuấn, đây không phải là vấn đề lăng phí hay đối ngoại mà đây là vấn đề hiểu biết. Và cứ với lư do "có con gái lấy chồng cần quét vôi nhà cửa" th́ chúng ta phải quét vôi lại Văn Miếu, đánh bóng lại hay đục đẽo lại các bia, các cụ rùa đá trong đó luôn, rồi quét vôi hay sơn ǵ ǵ đó tất cả chùa Trấn Vũ, Chùa Một Cột, Tháp Rùa... đến việc đánh bóng cho mới các cổ vật trong Bảo tàng Mỹ thuật. Làm thế mới vui, mới được khách nước ngoài trầm trồ thán phục.

Về tư tưởng đối ngoại trong lời phát biểu của đồng chí Tuấn là không ổn. Hiệu quả đối ngoại cao nhất là làm cho thế giới thấy được trên đất nước ta có một nền dân chủ thực sự, có ư thức bảo vệ môi trường, có hiểu biết văn hoá và có lối sống văn hoá, có những chính sách ưu việt đối với trẻ em, người già, trí thức, có những công tŕnh thực sự có ư nghĩa lịch sử và văn hoá chứ đâu là mấy dăy phố quét sơn xanh đỏ. Điều chúng ta cần và người nước ngoài nh́n ngắm là một xă hội dân chủ trong một lối sống văn hoá chứ không phải vài mấy ngôi nhà hay mấy dăy phố được sơn lại như là mấy tiệm thời trang.

Nhưng việc đồng chí Tuấn nghĩ vậy cũng chẳng có ǵ phải ngạc nhiên. V́ khi người ta phá bức tường cổ Đền Và để lấy lối vận chuyển nguyên vật liệu bị báo chí phê phán th́ một nhà sử học đất Thăng Long đă tuyên bố một câu xanh biêng biếc là phá tường cổ rồi xây lại như cũ chứ có ǵ mà ầm ĩ lên đến thế.

Ai cũng biết, việc trùng tu các di tích văn hoá, lịch sử là chuyện tất nhiên. Nhưng trùng tu phải có những nguyên tắc chứ đâu cứ làm nó mới toanh như hàng mỹ kư. Trong một lần trả lời báo chí, đồng chí Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Ban chỉnh trang đô thị Hà Nội nói: "Nếu nói việc tân trang làm mất nét duyên của phố cổ, th́ tôi xin hỏi như thế nào là duyên? Tháp Effen khi mới xây dựng bị coi là quái vật nhưng đến nay là kỳ quan".

Nếu một người phụ trách việc chỉnh tranh đô thị mà nói thế th́ người dân... hết bàn. Nhưng v́ việc chung chúng ta vẫn phải nói lại: đồng chí Cường nên hiểu công việc trùng tu các di tích cổ không bao giờ đồng nghĩa với việc tân trang một vật ǵ đó. Nếu đồng chí cần hiểu điều này chúng tôi sẽ mời một chuyên gia nói kỹ lưỡng trùng tu là thế nào vào một ngày gần đây. Hơn nữa, việc nói đến sự xuất hiện tháp Effen để so sánh với việc tân trang ở đây th́ quả là... hài hước. Người ta coi tháp Effen là "quái vật" bởi một tác phẩm kiến trúc quá mới, quá hiện đại mà người đương thời chưa chấp nhận chứ sao lại đưa nó ra để so sánh với việc quét vôi, bôi sơn lại mấy dăy phố hay mấy di tích cổ.

Thế mới hiểu v́ sao chúng ta mắc nhiều lỗi trong nhiều trong việc thực hiện chủ trương, chính sách đúng của Nhà nước chỉ bởi những người quản lư hay thực hiện cấp dưới đă không hiểu được bản chất của chủ trương hay chuyên môn của công việc ấy.

Ôi Thăng Long! Cứ đà này th́ không biết chúng ta kỷ niệm 1000 năm Thăng Long hay là kỷ niệm 1 năm đây v́ cái ǵ cũng mới toanh hết cả.

Giáo tŕnh dạy sát sinh

Sẽ lại có ông này bà nọ phê phán tôi viết những ḍng này quá cay nghiệt hay cực đoan. Xin thưa, vậy các vị muốn tôi nói thế nào hay lại cái kiểu "dĩ hoà vi quư", hoà cả làng. Bởi các vị làm như thế th́ người dân phải nói như thế.

Nhà xuất bản Giáo dục, tôi xin nhấn mạnh Nhà xuất bản Giáo dục, mới đây cho ra mắt một cuốn sách dành cho trẻ em mà người dân không ngần ngại khi gọi cuốn sách đó là "giáo tŕnh dạy sát sinh". Đó là cuốn Từ điển tranh về các con vật.

Lẽ ra cuốn sách đó phải dựng lên trong tâm hồn trẻ em về một thiên nhiên kỳ diệu với nhiều loài động vật đang có nguy cơ bị tuyệt chủng cần phải yêu thương, bảo vệ chúng th́ cuốn sách lại t́m cách quyến rũ những bạn đọc trẻ tuổi về sự khoái khẩu.

Xin trích dẫn một số ví dụ của sự quyến rũ khoái khẩu trong cuốn sách:

- Thịt cầy giông ngon. Mật dùng để chữa bệnh phụ nữ khi sinh đẻ. Da, lông là những mặt hàng có giá trị kinh tế. Tuyến xạ được dùng trong công nghệ sản xuất nước hoa.
- Thịt cầy hương thơm ngon.
- Sơn dương là loài rất có giá trị kinh tế, thịt rất ngon, mật có tác dụng như mật gấu, xương dùng để nấu cao.

Nghĩa là ngập tràn trong cuốn sách là một không khí băm chặt, nấu nướng, nhai nuốt... Cứ như cảnh thế giới con người thuở sống trong hang động mà chưa t́m ra lửa vậy.

Với nội dung như vậy tại sao tác giả cuốn sách lại có thể ung dung soạn thảo và những người chịu trách nhiệm xuất bản, đặc biệt lại là Nhà xuất bản Giáo dục,  c̣n ung dung hơn nhiều lần kư vào đó rồi in đẹp và mang bán cho trẻ em?

Đây không chỉ là sai lầm của một cuốn sách, không phải sai lầm của tác giả biên soạn và cũng không phải chỉ là sai lầm của ông (bà) Giám đốc hay Phó Giám đốc Nhà xuất bản này. Đây là sai lầm một cách có hệ thống trong nền giáo dục chung của chúng ta. Chúng ta đă tạo ra những con người với sự hiểu biết như thế, với trách nhiệm đối với con người và thiên nhiên như thế th́ xă hội phải c̣ng lưng gánh chịu những sai lầm như vậy.

Một nền giáo dục đúng đắn sẽ không sinh ra quá nhiều những công chức, cán bộ hay những trí thức như vậy. Cho nên một số công chức, cán bộ, trí thức của chúng ta mới có những phát ngôn và hành động với sự thiếu hụt kiến thức trầm trọng và vô trách nhiệm. Nhưng trong lúc đó, có những người có trách nhiệm th́ lại phẩy tay: "Ôi giời, một cuốn sách có ǵ mà quan trọng hoá đến thế". Cái chết chính là ở những ông bà cán bộ như thế này.
 

Chỉ v́ cán bộ không có 3 cái tai

Một lần nữa tôi xin nhắc lại rằng  Hơn bao giờ hết, Đảng đang kêu gọi các đảng viên của ḿnh phải coi ư kiến của nhân dân như là sự sống c̣n của Đảng. Tư tưởng của Đảng là như vậy. Nhưng tư tưởng ấy có được các đảng viên ở mọi vị trí, mọi cấp thực hiện và thực hiện đúng hay không?

Nói có sách, mách có chứng. Chính vậy chúng ta thử xem một việc hỏi ư dân có đúng thực chất là cần dân hay chỉ là mang dân ra nói cho vui một tí như là ta thêm gia vị váo món ăn ấy mà. Đó chính là việc lấy ư dân về Đồ án quy hoạch Hà Nội.

Người dân đến xem triển lăm rất đông.

Từ ngày 21/4 đến 1/5 Bộ Xây dựng đă cho mở triển lăm quy hoạch HN tại Vân Hồ để lấy ư kiến nhân dân. Theo cách nh́n của tôi, thời gian đó để những người dân quan tâm đến t́m hiểu, suy ngẫm và sau đó sẽ đóng góp bằng văn bản một cách khoa học cho thành phố hoặc Bộ. Rồi sau đó, một bộ phận sẽ đọc và tổng hợp những ư kiến có giá trị và có tính khoa học cao theo nội dung từng vấn đề liên quan đến đồ án. Cuối cùng, những người có trách nhiệm và chuyên môn nghiên cứu bản tổng hợp đó và bàn luận đi đến giải pháp cuối cùng. Ít nhất làm được như thế th́ việc hỏi ư kiến dân mới thực sự có giá trị ở cả hai vấn đề: dân chủ và tập trung trí tuệ.

Tất nhiên, chúng ta phải hiểu rằng: ư kiến của người dân góp ư đồ án quy hoạch này là những người dân có hiểu biết về phát triển đô thị hiện đại và có chuyên môn về kiến trúc. Với những người dân không có nhiều hiểu biết về phát triển đô thị hiện đại và không có chuyên môn kiến trúc th́ hầu như họ không có ư kiến ngoài việc sẵn sàng ủng hộ những chính sách nhằm phát triển đất nước. Nhưng họ gián tiếp cử các đại diện ưu tú nhất thay mặt ḿnh để có ư kiến giống như bầu đại biểu Quốc hội vậy.

Đại diện của nhân dân là những nhà văn hoá, những sử gia, những nhà hoạt động xă hội và các kiến trúc sư. Mà Hội KTSVN là một trong những đại diện tin cậy nhất của nhân dân. Thế nhưng, ngay cả ư kiến của những nhân dân ưu tú ấy h́nh như cũng không có ư nghĩa ǵ với những nhà quản lư, quy hoạch.

Có một điều hài hước nữa là, khi thời gian đang chờ xin ư kiến người dân th́ Bộ Xây dựng mà đại diện là Thứ trưởng Nguyễn Đ́nh Toàn đă tuyên bố "có thể xây dựng trục Thăng Long ngay từ năm 2011". Và trong việc này, Bộ Xây dựng phải ngồi đúng vị trí của ḿnh là người phản biện đồ án quy hoạch, nhưng đồng chí Toàn cứ một mực khẳng định tính tối ưu của đồ án với "trục thẳng" như là một luật sư bào chữa của đồ án quy hoạch vậy. Có lẽ v́ quá vui điều ǵ đấy mà đồng chí Toàn quên mất vai tṛ của ḿnh chăng?

Thế nên, khi biết chuyện này, người dân chỉ biết nhún vai, lắc đầu và trở nên tẽn ṭ. Nhiều người dân tự trách ḿnh sao đă nhiều tuổi mà vẫn cứ dại, cứ nông nổi thế. V́ những người dân ấy đă hồ hởi, đă sốt sắng, đă khăn gói đến triển lăm và nghiền ngẫm để mong góp được điều ǵ đó cho đất nước.

Làm thế nào để cán bộ Nhà nước nghe được góp ư của nhân dân? Một người dân hài hước đưa ra phương án giải quyết: Một cán bộ Nhà nước chỉ có 2 cái tai th́ dùng hết vào việc khác rồi làm ǵ c̣n dư tai mà nghe góp ư của dân nữa. Muốn họ thực sự nghe được những góp ư của người dân th́ họ phải có thêm một cái tai nữa, cái tai thứ 3.

Trực Ngôn thấy phương án này mới là phương án tối ưu. Nhưng làm thế nào để gắn thêm cái tai thứ 3 vào đầu một số cán bộ Nhà nước lại phải cần đến ư kiến của nhân dân đây.

Đă có những lần tôi mong được khóc

Tuần này, một tờ báo viết: " Không có tiền trợ cấp, bữa ăn của các em học sinh tại Trà Bùi chỉ là gói ḿ tôm lơng bơng nước hay mớ rau rừng... Cách đây hơn một tháng, cô Nguyễn Thị Hương, Hiệu phó nhà trường đă đem mấy chỉ vàng dành dụm được sau bao năm đem bán, mua gạo chia cho các em".

Đấy là câu chuyện về những em học sinh trường tiểu học Trà Bùi, Trà Bồng. Hầu như tất cả các em học sinh ở đây đều là con em những gia đ́nh ngèo khổ. Bởi thế, các em chỉ trông chờ vào 140.000 đồng mỗi tháng để sống và học tập. Trường tiểu học Trà Bùi có 60 em học sinh bán trú nhưng chỉ có 20 chiếc giường tầng. V́ thế mà những em không có giường phải ngủ trên bàn ghế hoặc nằm trên sàn nhà.

Các em học sinh Trà Bùi phải đi hái rau rừng để nấu cùng mỳ tôm. Ảnh: Báo Quảng Ngăi

Đă mấy tháng nay, các em không nhận được tiền tài trợ, v́ thế bữa ăn hàng ngày của các em chỉ có gói mỳ tôm nấu với nước và một ít rau rừng. Không thể cầm ḷng trước h́nh ảnh hiện tại của những chủ nhân tương lai của đất nước trong thế kỷ 21, các thầy cô đă làm hết ḷng cho các em đỡ đói và bớt tủi hờn. Một trong những thầy cô đó là Hiệu phó Nguyễn Thị Hương. Cô đă mang mấy chỉ vàng giành dụm trong suốt những năm tháng công tác đến giờ bán đi để mua gạo cho các em.

Thưa các vị, mấy chỉ vàng của những thầy cô vùng sâu vùng xa như vậy là cả gia tài lớn của họ. Sự thật là họ c̣n có một gia tài vô giá là t́nh thương yêu và sự hy sinh cho tương lai của các học sinh. Nhưng h́nh như, cái gia tài ấy của họ từ lâu đă chẳng c̣n mấy giá trị nữa. H́nh ảnh thương yêu học sinh của các thầy cô như cô Hương mấy chục năm về trước không hề hiếm. Nhưng bây giờ, những h́nh ảnh như thế quả thực thật hiếm hoi. H́nh ảnh của cô giáo Hương làm cho đôi mắt tôi đă ứa lệ v́ xúc động.

Cách đây mấy tháng, trong một lần đi làm về. Chiếc biển xe máy của tôi bị tuột một chiếc ốc treo lơ lửng sau xe. Và trên đoạn đường khoảng mươi cây số, tôi đă được mấy người phóng xe lên ngang tôi và nhắc tôi chiếc biển sắp rơi. Suốt buổi tối ấy, lời nhắc về một chiếc biển xe máy sắp rơi của những người đi đường làm tôi thực sự xúc động và mắt tôi nḥe ướt.

V́ sao tiền trợ cấp lại không đến với các em? V́ sao chúng ta lại để trong mấy tháng liền những đứa trẻ mà chúng ta vẫn thường rao giảng về t́nh thương yêu và trách nhiệm của ḿnh với chúng mỗi bữa chỉ là những gói mỳ tôm nấu với rau rừng? Khi nhà báo truy vấn điều này th́ một số người có trách nhiệm đưa ra lư do này lư do nọ. Nhưng ông Trương Minh Sang, Phó pḥng Kinh tế, Đối ngoại và Miền núi - UBND tỉnh Quảng Ngăi kết luận: Dẫn đến t́nh trạng trên là do ngân sách từ trung ương rót về trễ.

Tại sao lại trễ? Có ǵ cấp bách hơn việc cứu đói con người mà lại là cứu đói những đứa trẻ? Mẹ tôi cho đến trước khi mất vẫn không thể nào quên được những đứa con của bà đă khóc trong một buổi chiều của những năm tháng chiến tranh gian khó khi bà đi vay gạo măi mà không được để nấu cơm cho chúng: "Mẹ ơi, con đói quá".

Mẹ tôi nói đó là tiếng kêu làm bà đau đớn nhất trong cuộc đời ḿnh. Và bây giờ, tôi nghe thấy tiếng kêu đói của những đứa trẻ ở một vùng núi phía Bắc phải bỏ học vào rừng đào củ mài ăn cho đỡ đói mà báo chí đă đưa và những đứa trẻ ở Trà Bùi mấy tháng ăn mỳ tôm với rau rừng và những đứa trẻ ở những nơi nào nữa đang vang lên vừa làm cho chúng ta đau đớn vừa làm chúng ta xấu hổ.

Ḷng tốt và sự chia sẻ của con người đă trở thành một thứ của hiếm trong một xă hội mà số vật chất làm ra ngày một nhiều hơn. Có những ngày, tôi lần ṃ trên các tờ báo giấy, báo mạng, các trang web, blog và những phương tiện thông tin đại chúng khác để t́m những h́nh ảnh xúc động và nhân văn như hành động của cô giáo Hương hay chỉ đơn giản là h́nh ảnh của những người đi đường nhắc ai đó về cái chân chống xe máy chưa gạt lên hay cái biển xe sắp rơi. Nhưng cuộc kiếm t́m này thật sự vất vả. Đó không hẳn là các nhà báo chỉ viết về mặt trái của xă hội mà bởi cái mặt phải kia đă mờ đi nhiều quá. Chính v́ thế, mà tôi, và không chỉ riêng tôi mà nhiều người có những lần mong được khóc bởi sự xúc động trước những vẻ đẹp và nhân văn trong đời sống chúng ta.

Chúng ta hăy nh́n thẳng vào sự thật và đừng dối ḷng ḿnh về nhiều điều tốt đẹp đă và đang rời bỏ thế gian này. Khi con người lên tiếng không khoan nhượng về sự tăm tối và độc ác là lúc họ đang chiến đấu để bảo vệ sự trong sạch và nhân văn. Và khi con người lên tiếng một cách trung thực và không khoan nhượng về những dốt nát, những tăm tối, những vô cảm, những đạo đức giả, những vô trách nhiệm, những tham lam... và không nghĩ đến những thiệt hại cho bản thân ḿnh th́ hành động đó không có ǵ khác là nhân cách làm người.