Quan hệ Việt Trung đă được tổng bí thư Giang Trạch Dân đề nghị là nên theo tinh thần '' 4 tốt '': láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt. Mối quan hệ này đă được tổng bí thư của hai Đảng nâng lên thành ''quan hệ hợp tác chiến lược toàn diện''.

Lănh đạo của hai bên c̣n thường xuyên nhắc đến phương châm 16 chữ  vàng: '' láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai''.

Nhưng trên thực tế, quan hệ Việt Trung vẫn là quan hệ giữa kẻ lớn ăn hiếp kẻ nhỏ và trước thái độ này, giới lănh đạo Việt Nam cho tới nay vẫn chưa t́m được một cách ứng xử sao cho không gây hiềm khích với láng giềng phương Bắc, nhưng vẫn bảo vệ được chủ quyền của đất nước, đặc biệt là trên vùng biển Đông.

Ngay trong những ngày cuối năm 2009, từ phía Trung Quốc đă có những hành động nhằm khẳng định chủ quyền trên biển Đông ( mà họ gọi là biển Hoa Nam).

Ngày 26/12, Uỷ ban thường vụ Quốc hội Trung Quốc thông qua Luật bảo vệ hải đảo, có giá trị pháp đối với cả hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Tiếp đến, ngày 31/12, Quốc vụ Viện của Trung Quốc đă công bố những ư kiến về việc xây dựng đảo du lịch quốc tế Hải Nam, trong đó có việc thúc đẩy phát triển du lịch tại quần đảo Hoàng Sa. Cả hai lần, qua lời phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, Việt Nam đều lên tiếng phản đối.

Nhưng trong năm qua, điều làm cho dư luận Việt Nam trong và ngoài nước phẩn nộ nhất, đó là các vụ Trung Quốc bắt giữ ngư dân Việt Nam, tịch thu tài sản, hải sản và thậm chí c̣n đánh đập họ, đặc biệt là vụ xảy ra trong hai ngày 7 và 8/12.

Những vụ này đă được báo chí Việt Nam loan tải rộng răi. Vài ngày sau đó, Bộ Ngoại giao Việt Nam đă trao công hàm cho Đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội yêu cầu phía Bắc Kinh chấm dứt bắt giữ ngư dân.

Trả lời báo chí Việt Nam ngày 6/1 vừa qua, đại sứ Trung Quốc tại Hà Nội Tôn Quốc Tường đă bác bỏ những thông tin của báo chí Việt Nam về những vụ bắt giữ và ngược đăi ngư dân, khẳng định là Trung Quốc đă '' đối xử nhân đạo, trách nhiệm '' với ngư dân Việt Nam. Trong cuộc họp báo này, đại sứ Trung Quốc c̣n đề nghị tạm gác tranh chấp chủ quyền trên biển Đông, chờ đến khi '' điều kiện chín mùi '' mới giải quyết.

Những tuyên bố nói trên đă gây nhiều phản ứng trong nước, trong đó có giáo sư Tương Lai, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Xă hội Việt Nam.

 

Trả lời phỏng vấn RFI, giáo sư Tương Lai đặc biệt nhấn mạnh là 60 năm sau khi hai nước thiết lập bang  giao, Việt Nam vẫn phải cảnh giác với mưu đồ bành trướng của Bắc Kinh.